Ακόμη και σε ενημερωτικές εκπομπές, όπου θα περιμέναμε μία διαφορετική εικόνα, βλέπουμε...
γυναίκες είτε ως «γλάστρες» συμπαρουσιάστριες δίπλα σε άνδρες παρουσιαστές είτε ως προσκεκλημένες σε πάνελ με λιγότερο χρόνο ομιλίας και περισσότερες διακοπές ως προς τους άνδρες προσκεκλημένους.
Τα ΜΜΕ διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των αντιλήψεων για το φύλο, ειδικά στους νέους και τις νέες που είναι περισσότερο δεκτικοί και λιγότερο επιφυλακτικοί στα μηνύματα που λαμβάνουν. Στη δική μας εποχή, του Διαδικτύου, θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα μέσα βρίσκονται στην κορύφωση της κυριαρχίας τους στην καθημερινότητα των ανθρώπων. Η παραγωγή και αναπαραγωγή στερεοτυπικών συμπεριφορών ή στάσεων δεν είναι κάτι καινούργιο, όμως δεν είναι και κάτι που πρέπει να αφήσουμε να διαιωνίζεται.
Τη στιγμή που τα ΜΜΕ όχι μόνο αναδεικνύουν συγκεκριμένα κοινωνικά στερεότυπα, αλλά και ενισχύουν την προβολή τους σταθερά, είναι άτοπο να το θεωρούμε ζήτημα αμελητέας σημασίας.
Η τηλεόραση, το Διαδίκτυο και το ραδιόφωνο είναι τα κύρια μέσα ενημέρωσης και πλέον βρίσκονται σε κάθε σπίτι. Χρησιμοποιούνται όχι μόνο για την ψυχαγωγία και την ενημέρωση, αλλά πλέον και για την κοινωνικοποίηση (social media). Πρόκειται για μέσα που προβάλλουν έμφυλες σχέσεις εξουσίας και διαμορφώνουν συγκεκριμένα έμφυλα στερεότυπα.
Έχουμε δει εδώ και χρόνια, και δυστυχώς συνεχίζουμε να βλέπουμε καθημερινά, σε διάφορες εκφάνσεις του τηλεοπτικού κόσμου (σίριαλ, εκπομπές τύπου reality και talk show) να αποκτά ολοένα και πιο σταθερές βάσεις στην «τηλεοπτική παράδοση» ένα πρότυπο γυναίκας αφελούς και άβουλης, με κυρίαρχο -ορισμένες φορές και μοναδικό- μέλημά της την εξωτερική της εμφάνιση. Ένα πρότυπο γυναίκας άμυαλης και χωρίς ιδιαίτερα πνευματικά ενδιαφέροντα, αλλά αντικείμενο σεξουαλικού πόθου.
Αυτή η γυναίκα δεν έχει προσωπικότητα, δεν έχει άποψη πέραν των θεμάτων που αφορούν τη γυναικεία ομορφιά και την ενασχόληση με τη ζωή διάσημων -αν και όχι και ιδιαίτερα αξιόλογων- προσώπων. Δίνει την εντύπωση ότι δεν έχει, αλλά και δεν την ενδιαφέρει να έχει, πολιτική άποψη, μεγάλους επαγγελματικούς στόχους και συνεπώς θέληση για μια ανεξάρτητη ζωή.
Ένα απλό παράδειγμα. Στις περισσότερες περιπτώσεις θα δούμε έναν ανδρικό χαρακτήρα να επιδεικνύει εξαιρετικό δυναμισμό στην επαγγελματική του ζωή, να είναι ο μόνος που παράγει σε ένα σπίτι, να είναι ο λεγόμενος «κουβαλητής».
Σε αντίθεση με αυτό το θετικό για το ανδρικό φύλο στερεότυπο, θα δούμε τον αντίστοιχο γυναικείο ρόλο με εντελώς αρνητικό πρόσημο. Η γυναίκα είναι αυτή που συνήθως δεν εργάζεται και μάλιστα από επιλογή τις περισσότερες φορές, έχοντας ως μοναδική καθημερινή ασχολία τα κοινωνικά δρώμενα και το πώς θα ξοδέψει τα χρήματα που έχει αποσπάσει από τον άνδρα. Σημειωτέον ότι δεν είναι λίγες οι φορές που αυτή η πρακτική των γυναικών, της απόσπασης χρημάτων από τον άνδρα, γίνεται με δόλιο και πρόστυχο τρόπο.
Ακόμη και σε ενημερωτικές εκπομπές, όπου θα περιμέναμε μία διαφορετική εικόνα, βλέπουμε γυναίκες είτε ως «γλάστρες» συμπαρουσιάστριες δίπλα σε άνδρες παρουσιαστές είτε ως προσκεκλημένες σε πάνελ με λιγότερο χρόνο ομιλίας και περισσότερες διακοπές ως προς τους άνδρες προσκεκλημένους. Για να μην αναφερθούμε σε περιστατικά ωμής βίας κατά γυναικών, όπως χαστούκια και μπουγελώματα σε ενημερωτικές εκπομπές και μάλιστα μεγάλης ακροαματικότητας. Εδώ να σημειωθεί επίσης ότι η συμμετοχή των γυναικών στα διάφορα πάνελ των καναλιών είναι γύρω στο 10% (2% στη δημόσια τηλεόραση, ενώ στα ιδιωτικά 8%).
Ταυτόχρονα έχουν προβληθεί στην τηλεόραση αμέτρητα «ρεπορτάζ» σχετικά με τις ενδυματολογικές επιλογές των γυναικών πολιτικών, που παραπέμπουν και πάλι στο θέμα της εξωτερικής εμφάνισης ως κύριου μελήματος μιας γυναίκας, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε παρακολουθήσει συνεντεύξεις βουλευτριών, όπου οι περισσότερες ερωτήσεις που τους τίθενται έχουν να κάνουν με την προσωπική τους ζωή κι όχι με την πολιτική τους δράση.
Σε ό,τι αφορά τη διαφήμιση τα πράγματα μπορεί να είναι και χειρότερα. Παντού υπάρχουν διαφημίσεις και δυστυχώς οι περισσότερες χρησιμοποιούν το γυναικείο σώμα ως κύριο μέσο προώθησης των προϊόντων και έτσι καθίσταται αντικείμενο στη συνείδηση του θεατή. Η δεύτερη προσφιλής στους διαφημιστές εικόνα της γυναίκας είναι αυτή της νοικοκυράς. Στον χώρο αυτόν ο υποβιβασμός του γυναικείου φύλου, η καταστροφή της γυναικείας εκτίμησης και αυτοεκτίμησης, η ολοκληρωτική εν τέλει απαξίωσή της ίσως να φτάνει σε όρια ανεξέλεγκτα.
Η απάθεια και η αδιαφορία είναι η συνήθης αντίδραση της πλειονότητας των ανθρώπων. Πόσες φορές έχουμε ακούσει το επιχείρημα «εδώ ο κόσμος καίγεται» όταν αναφερόμαστε στο θέμα της προσβολής του γυναικείου φύλου από τα ΜΜΕ; Το λυπηρό είναι πως και μεγάλη μερίδα του γυναικείου πληθυσμού στέκει αδιάφορη παρ’ όλο που μπορεί να την αφορά άμεσα.
Ο υποβιβασμός της γυναίκας μέσω των διαμορφούμενων -αναχρονιστικών- προτύπων και της στρέβλωσης της φύσης και σεξουαλικότητάς της που προβάλλονται μέσα από τα ΜΜΕ έχουν ως αποτέλεσμα την υποβάθμισή της στη νοοτροπία, τον τρόπο σκέψης και τις στάσεις της κοινωνίας. Σύμφωνα με πολλές έρευνες, ένα άτομο που εκτίθεται περισσότερο σε βίαιες σκηνές στην τηλεόραση είναι πιο πιθανό να επιδεικνύει στο μέλλον μεγαλύτερη απάθεια σε περιστατικά βίαιης συμπεριφοράς.
Είναι, λοιπόν, εύλογο να υποθέσουμε ότι, αν ο απόλυτος υποβιβασμός του γυναικείου φύλου εδραιώνεται -έστω υποσυνείδητα- στην αντίληψη των ανθρώπων, ανδρών και γυναικών, τόσο πιο εύκολο θα είναι γι’ αυτούς να προχωρήσουν σε βίαιες πράξεις και αποδοχή αυτών χωρίς καμία αντίδραση αντίστοιχα.
Η ΓΓΙΦ και το ΚΕΘΙ έχουν προβάλει ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες προτάσεις για την καταπολέμηση των στερεοτύπων λόγω φύλου. Πιο συγκεκριμένα έχουν προταθεί η ανάγκη το ΕΣΡ να μεριμνά για την εφαρμογή της έμφυλης ισότητας στα ΜΜΕ και η επανεξέταση του Ελληνικού Κώδικα Διαφήμισης και Επικοινωνίας με ένταξη νέου παραρτήματος που θα εξειδικεύει την παρουσίαση των διαφημίσεων με την οπτική του φύλου, η ισόρροπη συμμετοχή ανδρών και γυναικών στα όργανα των ΜΜΕ, η παρέμβαση στο ισχύον θεσμικό πλαίσιο που αφορά τα ΜΜΕ για την κατοχύρωση της ισότητας και την υπέρβαση του σεξισμού.
Η Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας κατά των γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας, που κυρώθηκε στις 29 Μαρτίου από την ελληνική Βουλή, αναφέρεται επακριβώς στο άρθρο 17 σε αυτά τα ζητήματα.
Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει θέσει ως βασική προτεραιότητά του την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της ελληνικής κοινωνίας σε θέματα ισότητας. Επιδιώκει τη συνεργασία με όλους τους κοινωνικούς φορείς που προωθούν την έμφυλη ισότητα και με τους φορείς τους σχετικούς με τα ΜΜΕ. Έχει δεσμευτεί να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για την καταπολέμηση των στερεοτύπων λόγω φύλου, αλλά και τη γενικευμένη νοοτροπία των μέσων που οδηγεί σε αναχρονιστικές αντιλήψεις και σεξισμό εις βάρος του γυναικείου φύλου. Ένα πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί ο νόμος που αναφέρθηκε.
Κλείνοντας θα ήθελα να τονίσω ότι βασική προϋπόθεση όλων των καλών αλλαγών στην κοινωνία είναι πάντοτε η Παιδεία. Η προβολή στερεοτύπων από τα ΜΜΕ και η αποδοχή τους από το μεγαλύτερο μέρος των πολιτών είναι ένας ατέρμονος κύκλος δράσης και αντίδρασης. Γιατί, δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε δει ή ακούσει στα ΜΜΕ συναφείς απόψεις όχι από επαγγελματίες των μίντια, αλλά από απλούς ανθρώπους που έτυχε να βρεθούν στον δρόμο κάποιου ρεπόρτερ ή που παίρνουν μέρος σε κάποιο reality για νέους.
Άλλωστε όλα τα μέσα ενημέρωσης απαρτίζονται από ανθρώπους. Άνθρωποι προωθούν τα μηνύματα και άνθρωποι τα αποδέχονται. Με μια παιδεία στηριγμένη στις αρχές της ισότητας και της δημοκρατίας, που θα περιλαμβάνει εκπαιδευτικά προγράμματα που θα προάγουν τον περιορισμό των έμφυλων διακρίσεων και των σχέσεων εξουσίας ανάμεσα στα φύλα, την καταπολέμηση του σεξισμού όλων των ειδών και των στερεότυπων αντιλήψεων που διέπουν τους ρόλους και την εικόνα των δύο φύλων, μπορεί να επιτευχθεί μια «πρωτόγνωρη» για τα ελληνικά δεδομένα μεταποίηση της κυρίαρχης νοοτροπίας και στάσης της κοινωνίας.
* Βουλεύτρια ΣΥΡΙΖΑ Β’ Αθήνας και πρόεδρος της Διαρκούς Επιτροπής Παραγωγής και Εμπορίου.
Από τα Ενθέματα (4ος κύκλος) της Αυγής
Πηγή
