Στις 31 Οκτωβρίου 1517 ο γερμανός ιερέας και θεολόγος, Μαρτίνος Λούθηρος, τοιχοκόλλησε στον Ναό της Βιττεμβέργης τις 95 θέσεις του Προτεσταντισμού, γνωστού και ως «Εκκλησία των Διαμαρτυρομένων» ή «Θρησκευτική Μεταρρύθμιση», που αντιμάχεται τον παπισμό. Αυτή τουλάχιστον είναι η επικρατούσα άποψη.
Ύστερα από 500 χρόνια ωστόσο, νέα στοιχεία έρχονται στο φως και ενισχύουν την άποψη ότι η θυροκόλληση ήταν μύθος. Η θεμελίωση του Προτεσταντισμού ξεκίνησε αρχικά ως διαμαρτυρία του γερμανού μοναχού απέναντι στην Καθολική Εκκλησία. Έπειτα από τη μελέτη της «προς Ρωμαίους επιστολής» του Αποστόλου Παύλου, ο Λούθηρος πείστηκε πως η σωτηρία του ανθρώπου ήταν αποτέλεσμα της Θείας Χάρης και πίστης και όχι των αγαθών ή μη έργων, όπως πρέσβευε η Καθολική Εκκλησία που έδινε άφεση αμαρτιών με το συγχωροχάρτι («indulgentia»). Το 1517 θυροκόλλησε στην εξώπορτα του μητροπολιτικού Ναού της Βιττεμβέργης τις 95 θέσεις του, ενώ πέντε χρόνια αργότερα, κλήθηκε σε απολογία ενώπιον της Βουλής της Βόρμς, όπου μεταξύ άλλων αρνήθηκε το αλάθητο του Πάπα λέγοντας πως «πολλές φορές και οι Πάπες και οι σύνοδοι έχουν σφάλλει και έχουν πέσει σε αντιφάσεις». Τα έργα και οι θέσεις του Λούθηρου βρήκαν πολύ μεγάλη απήχηση στην Ευρώπη, κυρίως στη Γερμανία, με αποτέλεσμα ο Προτεσταντισμός να καταστεί ο δεύτερος μεγαλύτερος κλάδος του Χριστιανισμού μετά τον Καθολικισμό, καθώς πρεσβεύει το 37% των Χριστιανών, δηλαδή περίπου 900 εκατομμύρια πιστούς.
Οι νέες θεωρίες που ανατρέπουν τα δεδομένα
Η ιστορία ειπώθηκε πρώτα από τον καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Βιττεμβέργης και στενό του φίλο, Φίλιπ Μελάνκθον, μετά τον θάνατο του Λούθηρου το 1546, υποστηρίζοντας ότι η εξώπορτα του ναού χρησίμευε σαν δημόσιος πίνακας ανακοινώσεων. Ο Μελάνκθον μπορεί να ισχυρίστηκε ότι ο Λούθηρος τοιχοκόλλησε τις 95 θέσεις έξω από τον ναό, ωστόσο ο ίδιος δεν ήταν στη Βιττεμβέργη την ημέρα που φέρεται να έγινε η τοιχοκόλληση από τον γερμανό ιερέα. Υποστηρίζεται επίσης πως ο πολυγραφότατος συγγραφέας που έγραψε 30 εγχειρίδια σε τρία χρόνια και μετέφρασε τη Βίβλο στα Γερμανικά, ποτέ δεν διηγήθηκε αυτή την ιστορία ως ιδρυτής της νέας ομολογίας. Η νέα επίσημη εκδοχή της ιστορίας είναι ότι στις 31 Οκτωβρίου ο Λούθηρος έστειλε ταχυδρομικά τις θέσεις του σε έναν τοπικό αρχιεπίσκοπο, αλλά πιθανότατα να μην τις θυροκόλλησε δημόσια.
Μάλιστα, πολλοί αρέσκονται στο να κάνουν λογοπαίγνια και να εξηγούν πως ο μύθος οφείλεται σε ένα γράμμα. Συγκεκριμένα, αντί για «nail» που σημαίνει τοιχοκολλώ, ισχύει το «mail», που σημαίνει στέλνω δια αλληλογραφίας! Σύμφωνα με τη δημοσιογράφο του περιοδικού «The New Yorker», Τζόαν Ακοτσέλα: «Όχι μόνο δεν υπήρχαν αυτόπτες μάρτυρες, αλλά και ο ίδιος ο Λούθηρος, ένας γενικά ενθουσιώδης ημι-δραματοποιός, ήταν ασαφής ως προς το τι συνέβη». Επίσης, στο βιβλίο του «1517: Ο Μαρτίνος Λούθηρος και η επινόηση της Μεταρρύθμισης», ο ιστορικός Πήτερ Μάρσαλ, επανεξετάζοντας τα στοιχεία, υποστηρίζει ότι μάλλον πρόκειται για μύθο, αφού ο ιερέας «δεν διέδωσε τις θέσεις του τόσο δραματοποιημένα».
Στο μικροσκόπιο και ο αντισημιτισμός του Λούθηρου
Η διάδοση των 95 θέσεων δεν είναι η μόνη πλευρά της ζωής του ηγέτη της Μεταρρύθμισης που επανεξετάζεται, καθώς αρκετοί ιστορικοί έχουν εμβαθύνει και στον έκδηλο αντισημιτισμό του. Ο Μαρτίνος Λούθηρος, επισημαίνουν, είχε γράψει ένα βιβλίο με τίτλο «Για τους Εβραίους και τα Ψέματά τους» στο οποίο διατύπωνε την άποψη ότι οι Εβραίοι αποτελούσαν απειλή για τη Γερμανία.
Ο καθηγητής Ιστορίας και Γλωσσολογίας, Ντιτς Μπέρινγκ, όπου στο τελευταίο του βιβλίο ερευνώνται οι αντισημιτικές απόψεις του Λούθηρου, δήλωσε σε ραδιοφωνική εκπομπή πως είχε υποστηρίξει το κάψιμο συναγωγών, την κατάσχεση των χρημάτων τους καθώς επίσης να μετατραπούν σε δούλοι και να διωχθούν από τη Γερμανία. Με την πάροδο των χρόνων, πολλοί συνάδελφοί του θεολόγοι Προτεστάντες απέρριψαν αυτές τις ιδέες, αλλά αργότερα, ήρθε το ναζιστικό κόμμα να ισχυριστεί ότι ο αντισημιτισμός είχε μακρά ιστορία στη Γερμανία. Σύμφωνα με τους «Times of Israel» και η νυν γερμανίδα Καγκελάριος, Άγκελα Μέρκελ, είχε επισημάνει στην 500η επέτειο από την ίδρυση της Μεταρρύθμισης: «Ο αντισημιτισμός του Λούθηρου είναι μέρος της θεολογικής του κληρονομιάς και δεν πρέπει ποτέ να αποσιωπηθεί. Αυτή είναι για μένα η συνολική ιστορική εκτίμηση που έχουμε ανάγκη».
Πηγή
