«Το προσδοκώμενο δεν πραγματοποιείται και στο απροσδόκητο κάποιος θεός ανοίγει την...
πόρτα» έλεγε ο Ευριπίδης και ίσως δεν υπάρχουν πιο επίκαιρα λόγια για να καταδείξουν με τον πιο σαφή τρόπο την πολλαπλή αβεβαιότητα των καιρών μας, αφού είναι πλέον προφανές ότι όλο και πιο συχνά θα ερχόμαστε αντιμέτωποι με το αναπάντεχο, το τυχαίο με το αβέβαιο και πολλές φορές με το τραγικό των μεταβολών που συμβαίνουν.
Στον απόηχο της τραγωδίας των φονικών πυρκαγιών στην Αττική, της καταστροφής, της κριτικής ή και της αυτοκριτικής που συνεπάγεται, είναι ώρα να τεθούν επί τάπητος και κάποια επιπλέον ζητήματα.
Ένα από αυτά είναι η ανάγκη και η σπουδαιότητα της εισαγωγής Σύγχρονης Αγωγής Υγείας στα σχολεία με στόχο την οικοδόμηση του εγγραμματισμού στην υγεία στους μαθητές.
Ο εγγραμματισμός στην υγεία αποτελεί εδώ και δύο δεκαετίες σημαντικό θέμα στην ημερήσια διάταξη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας με αποκορύφωμα τη διακήρυξη της Σαγκάης, όπου αναγνωρίζεται ως ένας από τους τρεις βασικούς πυλώνες για την αειφόρο ανάπτυξη. Αποτελεί κλειδί όχι μόνο για την υγεία αλλά και για την ανθρώπινη ανάπτυξη σε επίπεδο πληθυσμού και την υλοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού.
Ο εγγραμματισμός στην υγεία αφορά την πρόσκτηση, την κατανόηση την αξιολόγηση και τη χρήση πληροφοριών που σχετίζονται με την προσωπική, και με τη δημόσια υγεία, με σκοπό διατήρηση της υγείας και της ευημερίας τόσο του κάθε ατόμου όσο και του κοινωνικού συνόλου. Όταν αναφερόμαστε σε εγγράμματους μαθητές εννοείται ότι ο εγγραμματισμός είναι αποτέλεσμα αγωγής και εν προκειμένω αγωγής υγείας κυρίως στο οργανωμένο περιβάλλον της τυπικής σχολικής εκπαίδευσης.
Ο εγγραμματισμός στην υγεία είναι λειτουργικός, αφορά την προσέγγιση της θεωρητικής γνώσης όπως το «τι», το «πώς», το «γιατί». Ως παράδειγμα θα μπορούσαμε να αναφέρουμε: Τι είναι και γιατί δημιουργείται ένας σεισμός, μια πυρκαγιά ή μια πλημμύρα; Τι επιπτώσεις μπορεί να έχει σε εμάς, στους άλλους και στην περιοχή που διαβιούμε; Ποιες ανθρωπογενείς ή μη συνθήκες μπορούν να συμμετέχουν ή να ευνοούν τη δημιουργία τέτοιων φαινομένων και ποιο μπορεί να είναι το μέγεθός τους; Τι ακριβώς σημαίνει το ειδικό λεξιλόγιο που μπορούν να συναντήσουν ή να διαβάσουν στα φυλλάδια των φορέων; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά που πρέπει να διαθέτει μια πληροφορία ώστε να μπορούμε να την εμπιστευτούμε; Ποιες ενδεικνυόμενες συμπεριφορές προτείνονται από τους ειδικούς σε κάθε συνθήκη; Γνώσεις οι οποίες επιπλέον θα μπορούσαν να συνδυασθούν και με αυτές άλλων γνωστικών αντικειμένων ώστε να βοηθήσουν τον μαθητή να συνδυάσει και να ολοκληρώσει την εικόνα του μαθητή για το κάθε θέμα.
Ωστόσο δε σταματά εδώ, στην παθητική, παραδοσιακή συλλογή και απομνημόνευση αποσπασματικών δεδομένων και πληροφοριών. Είναι ταυτόχρονα και αλληλεπιδραστικός μέσω της κατάκτησης βασικών δεξιοτήτων και της εφαρμογής της θεωρητικής γνώσης στην πράξη. Η δυνατότητα κατασκευής σεναρίων και προτάσεις επίλυσης τους, η αναπαραγωγή ρόλων, απαντήσεις σε ερωτήματα του τύπου: Τι είναι πιθανό να συναντήσω ως προβλήματα όταν συμβεί κάτι τέτοιο; Ποιοι είναι οι κατάλληλοι τρόποι για να αντεπεξέλθω και να κρατήσω υγιή τον εαυτό μου; Σε ποια περίπτωση και με ποιον τρόπο μπορώ να βοηθήσω τον άλλον. Τι συναισθήματα είναι πιθανόν να αναδυθούν, πώς πρέπει να αντιδράσω; Δεν εξαντλείται στην εκπόνηση μιας βεβαίως αναγκαίας αλλά αμφισβητήσιμης αποτελεσματικότητας άσκησης σεισμού δύο φορές το χρόνο, όπου ο μαθητής συμμετέχει βαριεστημένα και εθιμοτυπικά. Στη συγκεκριμένη περίπτωση μέσω συνεργασιών με τους αρμόδιους φορείς π.χ. ΟΑΣΠ, Πυροσβεστικό Σώμα, όχι σε τυπικό αλλά σε διαδραστικό επίπεδο, θα μπορούσε να υπάρχει ένα ικανοποιητικό αποτέλεσμα, το οποίο θα βασίζεται κυρίως στην κατανόηση της αναγκαιότητας και στην ενεργητική συμμετοχή. Σύμφωνα με έρευνες η εκπαίδευση αυτού του τύπου αυξάνει τη ρεαλιστική αντίληψη του κινδύνου στα παιδιά και μπορεί να μειώσει παρά να αυξήσει τον φόβο και το άγχος τους σε σχέση με αυτά. Με αυτό τον τρόπο δίνεται η δυνατότητα να αυξηθεί η κριτική σκέψη, η δυνατότητα επίλυσης προβλημάτων και προβληματικών καταστάσεων και η διαχείριση των συναισθημάτων.
Πέρα από τα παραπάνω ο εγγραμματισμός στην υγεία είναι και κριτικός, εμπεριέχει και την έννοια του ενεργού πολίτη, που αναλαμβάνει δράση και κοινωνική ευθύνη, που μπορεί να ενημερώσει και να επηρεάσει οικείους να αναλάβουν δράση, ή ακόμη σαν ενήλικας στη συνέχεια να αποκτήσει την εικόνα του μεγάλου κόσμου, να ευαισθητοποιηθεί απέναντι στο κοινωνικό σύνολο και να μη δρα μόνο για προσωπικό όφελος.
Και αν όλα αυτά φαντάζουν εξωπραγματικά ή αναντίστοιχα με την παιδική ηλικία ίσως θα ήταν σκόπιμο να θυμηθούμε την περίπτωση της Tilly Smith, του δεκάχρονου τότε κοριτσιού, που μπόρεσε να ενημερώσει, να πείσει και εντέλει να σώσει πάνω από 100 άτομα σε μία από τις φονικότερες καταστροφές στην καταγεγραμμένη ιστορία μας, το τσουνάμι το οποίο ακολούθησε τον σεισμό του 2004 στον Ινδικό Ωκεανό και το οποίο στοίχισε τη ζωή σε πάνω από 200.000 ανθρώπους. Η περίπτωση αυτή αναδεικνύει τη δυναμική και σημασία της διαχείρισης της γνώσης μέσα στο σύγχρονο σχολικό περιβάλλον.
Και αν τώρα συζητάμε γι’ αυτά μέσα στη δικαιολογημένη συναισθηματική ένταση και οργή της παρούσας συνθήκης, ας σκεφτούμε στη συνέχεια ότι εκτός από τον εκκωφαντικό ήχο της καταστροφής, ελλοχεύουν πολυάριθμα, σιωπηρά θέματα και ρίσκα υγείας για τα οποία τα παιδιά πρέπει επίσης να ενημερώνονται και να διαπαιδαγωγούνται.
Η Αγωγή Υγείας δεν πήρε ποτέ τη μορφή του σχολικού μαθήματος. Η περιστασιακή αναφορά μέσα στον ομολογουμένως πιεσμένο σχολικό χρόνο, η γνώση που βασίζεται στην απομνημόνευση και στη μηχανική αναπαραγωγή της, ο περιορισμός της Αγωγής Υγείας στις αναφορές και στα κεφάλαια που υπάρχουν στα βιβλία υπόσχεται κυρίως τον κατακερματισμό της γνώσης και την αποστροφή των μαθητών, κάτι το οποίο προφανώς είναι πολύ μακριά από το επιθυμητό.
Ο εγγραμματισμός στην υγεία είναι ένα προσωπικό κεφάλαιο, είναι η δύναμη της γνώσης με ξεκάθαρη κοινωνική εξακτίνωση, απέναντι στις προκλήσεις του κόσμου, όπως αυτές προβάλλουν στον 21ο αιώνα. Η πολιτεία πρέπει να αντιληφθεί πως δεν μπορεί να επαναπαύεται, αδιαφορώντας για τις υπάρχουσες ανάγκες των μαθητών και ότι πλέον οφείλει να προσφέρει αυτό το δώρο ζωής στα παιδιά της, στους πολίτες του αύριο.
*ΠΕ70,υπ.διδ. ΠΤΔΕ, ΕΚΠΑ
Πηγή
