Στην παιδική μας ηλικία, τα γενέθλια και οι γιορτές μας ήταν συνυφασμένες με γλυκά και δώρα. Στην ενήλικη ζωή μας εξακολουθούμε να δίνουμε και να παίρνουμε δώρα σε διάφορες περιστάσεις όπως γενέθλια, γάμους, γιορτές, πάρτι ή όταν μας καλούν σε δείπνο.
Η ανταλλαγή δώρων θεωρείται τόσο φυσιολογική, που πολλοί από εμάς δεν αντιλαμβανόμαστε τις κοινωνικές αλλά και ψυχολογικές διαστάσεις του δώρου.
Η κοινωνική αξία της προσφοράς δώρου υπάρχει σε όλη την ανθρώπινη ιστορία. Παρόλο που υπάρχουν διαφοροποιήσει μεταξύ των πολιτισμών, σε όλες τις κουλτούρες υπάρχουν έθιμα ακόμη και περίπλοκες τελετές στις οποίες γιορτάζουν την ακραία ανταλλαγή δώρων.
Στους Ομηρικούς χρόνους το δώρο είχε εξέχουσα σημασία. Μια ματιά στην Ιλιάδα και στην Οδύσσεια μας αποκαλύπτει την ποσότητα και την ποικιλία των δώρων που εμφανίζονται. Από τον Όμηρο επίσης μαθαίνουμε ότι τα δώρα προξενούν χαρά και ευδιαθεσία όχι μόνον στον αποδέκτη αλλά και στον δωρητή. Στους αρχαίους χρόνους οι άνθρωποι προσέφεραν (θυσίαζαν) στους θεούς και στη σημερινή εποχή προσφέρουμε τάματα. Οι επίσημοι απεσταλμένοι των κρατών προσκόμιζαν δώρα σε βασιλείς άλλων κρατών, αλλά και οι ίδιοι δεν επέστρεφαν στις πατρίδες τους με άδεια χέρια (το ίδιο γίνεται και σήμερα μεταξύ κρατών).
Από ανθρωπολογικής πλευράς το δώρο είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο, και στις αρχαϊκές κοινωνίες έπαιζε σημαντικό ρόλο γιατί εξυπηρετούσε την ανταλλαγή αγαθών. O Γάλλος ανθρωπολόγος Marcel Mauss, στο κλασικό του έργο «The Gift”, δείχνει την πολυπλοκότητα της πράξης του δώρου.
Βλέπει το σύστημα ανταλλαγής δώρων ως αλληλουχία τριών πράξεων: α) της προσφοράς η οποία εγκαινιάζει την πράξη της ανταλλαγής β) της αποδοχής που εδώ γίνεται η ανάληψη των υποχρεώσεων και των δικαιωμάτων και γ) της ανταπόδοσης που κλείνει τον κύκλο της αμοιβαιότητας.
Υπάρχει ένας δεσμός μεταξύ αυτού που δίνει και αυτού που δέχεται το δώρο και η πράξη αυτή δημιουργεί έναν κοινωνικό δεσμό με την υποχρέωση της ανταπόδοσης από τη μεριά αυτού που δέχεται το δώρο. Η μη ανταπόδοση σημαίνει χάσιμο γοήτρου και τιμής. Η μη αποδοχή του δώρου σημαίνει τη μη αποδοχή της ύπαρξης δεσμού εγγύτητας, φιλίας ή αγάπης.
Κάποιοι επιστήμονες πιστεύουν ότι η προσφορά δώρων συνδέεται με την εξελικτική πορεία του ανθρώπου.
Οι άντρες που ήταν περισσότερο γενναιόδωροι μπορεί να είχαν μεγαλύτερη αναπαραγωγική επιτυχία με τις γυναίκες.
Οι γυναίκες που είχαν την ικανότητα να προσφέρουν, είτε αυτό ήταν περισσότερο φαγητό ή καλά κατεργασμένα τομάρια, βοηθούσαν όχι μόνον στη «συντήρηση» του κουβαλητή της οικογένειας αλλά και των παιδιών τους.
Στους χιμπαντζήδες η προσφορά δώρων (φαγητό) είναι μια συχνή τακτική που χρησιμοποιούν τα αρσενικά για να ενθαρρύνουν τα θηλυκά να ζευγαρώσουν μαζί τους (Barrett and Hanzi, 2001).
Το δώρο είναι σε συμβολικό επίπεδο η «τροφή» που διατηρεί τις σχέσεις ζωντανές. Το να δίνουμε στους άλλους ενδυναμώνει τα συναισθήματά μας για αυτούς και μας κάνει να νιώθουμε αποτελεσματικοί και ότι νοιαζόμαστε (Dr Langer).
Είναι συνήθως ο πιο εμφανής τρόπος για να δείξει ο σύντροφος σε μια σχέση ότι ενδιαφέρεται, για να ενδυναμώσει τους δεσμούς ή να δείξει ότι η σχέση πρέπει να τελειώσει. Δίνουμε όταν νιώθουμε ευγνωμοσύνη, αλλά και όταν νιώθουμε ανασφαλείς με μια σχέση που θεωρούμε σημαντική.
Όταν χαλάει ένας αρραβώνας ή ένας γάμος, ακόμη και σήμερα πολλές φορές τα δώρα επιστρέφονται. Είναι ένας συμβολικός τρόπος για να τελειώσουν οι δεσμοί με το παρελθόν.
Σημαντικό ρόλο παίζει και η προσωπική αξία του δώρου. Η ταυτότητα του καθενός φαίνεται μέσα από το δώρο αφού αυτός που το επιλέγει χρησιμοποιεί το γούστο του και επενδύει ένα κομμάτι του εαυτού του σε αυτό.
Πίσω από κάθε δώρο κρύβεται η δυναμική της αμοιβαιότητας, της υποχρέωσης και της συμβατικότητας.
Πολλές φορές σκεφτόμαστε ότι δαπανούμε πολλά λεφτά σε δώρα- κυρίως στην περίοδο των γιορτών- και αυτό είναι πολύ υλιστικό και προωθεί τον καταναλωτισμό.
Παρόλα αυτά οι ψυχολόγοι πιστεύουν ότι η κατάργηση της ανταλλαγής δώρων μεταξύ αγαπημένων προσώπων δεν είναι η καλύτερη λύση.
Αυτοί που σταματούν να κάνουν δώρα, χάνουν σε κοινωνικότητα και όταν σε μία σχέση μόνον η μια πλευρά δίνει συνέχεια και δεν παίρνει, τότε η σχέση αυτή έχει πολύ λίγες πιθανότητες να επιβιώσει.
http://fe-mail.gr/
