Γάτες που προβλέπουν το θάνατο, σκύλοι με τηλεπαθητικές ικανότητες, που προαισθάνονται την άφιξη των αφεντικών τους ή τους σεισμούς. Έχουν τα ζώα υπερφυσικές ικανότητες; Και πώς «οσφραίνονται» τον καρκίνο;
Τον ονομάζουν «Άγγελο του θανάτου», αλλά, παρά το ανατριχιαστικό παρατσούκλι του, ο Όσκαρ δεν είναι παρά ένας ωραίος γάτος 2 ετών. Ο Όσκαρ υιοθετήθηκε από το Steere House, ένα άσυλο για ψυχασθενείς και ασθενείς με πάρκινσον στην Πρόβιντενς (Πολιτεία Ρόουντ Άιλαντ, ΗΠΑ), όταν ανακαλύφθηκε ότι έχει ένα ταλέντο που δικαιολογεί το παρατσούκλι του.
Γουργούρισμα αποχαιρετισμού
Φαίνεται ότι ο Όσκαρ είναι όντως σε θέση να προβλέπει πότε πρόκειται να πεθάνει ένας ασθενής. Εάν κουλουριαστεί στο κρεβάτι κοντά σε έναν ασθενή, αυτό σημαίνει ότι ο ασθενής θα πεθάνει εντός 4 ωρών. Έχει με αυτό τον τρόπο προαναγγείλει το θάνατο 25 ασθενών, με αποτέλεσμα οι νοσοκόμες, όταν τον βλέπουν να μπαίνει σε ένα θάλαμο, να καλούν τους συγγενείς του ασθενούς. «Για ορισμένους συγγενείς είναι μια ανακούφιση όταν μαθαίνουν ότι ο γάτος κάνει συντροφιά στα αγαπημένα τους πρόσωπα στις τελευταίες ώρες της ζωής τους, αλλά για κάποιους άλλους η επίσκεψη του Όσκαρ ισοδυναμεί με κατάρα», αναφέρει ο Ντέιβιντ Σόζα, ένας από τους γιατρούς της κλινικής. «Όταν όμως τον απομακρύνουν από ένα θάλαμο στον οποίο θέλει να μπει, αυτός επιμένει, γρατζουνά την πόρτα, σαν να θέλει να τους πει ότι ο θάνατος πλησιάζει και δεν μπορούν να τον αποφύγουν». Η είδηση έκανε το γύρο του κόσμου όταν ένα από τα πιο αξιόλογα επιστημονικά περιοδικά, το New England Journal of Medicine, αφιέρωσε στον Όσκαρ ένα ολόκληρο άρθρο. Ίσως επειδή φαίνεται να τροφοδοτεί την ιδέα ότι οι γάτες και γενικά τα ζώα είναι προικισμένα με ιδιαίτερες ικανότητες «διαίσθησης».
Για τον Άγγλο βιολόγο και μελετητή Ρούπερτ Σέλντρεϊκ υπάρχει μία μόνο εξήγηση για τις γάτες, όπως τον Όσκαρ, που προβλέπουν το θάνατο, τα σκυλιά που «προαισθάνονται» πότε πρόκειται να επιστρέψει στο σπίτι το αφεντικό τους ή όσα βρίσκουν το δρόμο της επιστροφής για το σπίτι από απόσταση δεκάδων χιλιομέτρων. «Είναι η θεωρία του "μορφογενετικού πεδίου", ενός πεδίου ενέργειας που ενώνει όλα τα μέλη μιας ομάδας», αναφέρει ο Σέλντρεϊκ. «Αν ένα άτομο μετακομίσει σε μια μακρινή περιοχή, παραμένει δεμένο στην ομάδα μέσω αυτού του κοινωνικού πεδίου. Τα μορφογενετικά πεδία επιτρέπουν το πέρασμα ρευμάτων τηλεπάθειας ανάμεσα στα έμβια όντα».
Χημικό αλφάβητο
Όμως αυτή η θεωρία δεν έχει πειστικές αποδείξεις και δεν είναι αποδεκτή. Εξάλλου, δεν είναι απαραίτητο να εμπλέκουμε την τηλεπάθεια, για να εξηγήσουμε τη συμπεριφορά των σκύλων και των γάτων. Τα ζώα είναι εφοδιασμένα με αισθήσεις πολύ πιο ανεπτυγμένες από τις δικές μας και αυτό που κατορθώνουν να κάνουν μπορεί να φαντάζει «μαγικό» σε έναν ανίδεο, αλλά γι' αυτά είναι κάτι φυσιολογικό. Η όσφρηση της γάτας, για παράδειγμα, είναι εξίσου λεπτεπίλεπτη με του σκύλου. Ενώ η ανθρώπινη μύτη έχει 5 εκατομμύρια οσφρητικά κύτταρα, οι γάτες διαθέτουν περίπου 200 εκατομμύρια. Το παραοσφρητικό σύστημά τους, το οποίο αποτελείται από το υνιορρινικό όργανο πάνω από τον ουρανίσκο, συλλαμβάνει έντονα χημικά σήματα, τις φερομόνες, που άλλες γάτες έχουν αφήσει ακόμα και σε απόσταση μερικών χιλιομέτρων, εάν πρόκειται για τις σεξουαλικές φερομόνες. Αυτές οι ουσίες δε χάνονται αμέσως. Όταν μια γάτα τρομοκρατηθεί για κάποιο λόγο μέσα στο σπίτι, οι φερομόνες που αφήνει διατηρούνται στα έπιπλα για περίπου είκοσι ημέρες. Από εκείνη τη στιγμή, όταν περνά από εκείνο το σημείο του σπιτιού, η γάτα οσφραίνεται τις φερομόνες και κάθε φορά τρομάζει.
Η μυρωδιά του σπιτιού
Αυτή η χημική ανάλυση επιτρέπει στους σκύλους και στις γάτες να χρησιμοποιούν τις οσμές για να προσανατολίζονται και να βρίσκουν το δρόμο προς το σπίτι. Όταν ένα ζώο χαθεί, γυρίζει από δω κι από κει μέχρι να αναγνωρίσει ένα οσφρητικό ίχνος. Επειδή αποθηκεύει τις μυρωδιές στη μνήμη του, χρησιμοποιεί αυτό τον οσφρητικό χάρτη σαν ένα γεωγραφικό χάρτη για το ταξίδι της επιστροφής. Στα τελευταία χιλιόμετρα, όταν φτάσει στην περιοχή προέλευσής του, αναγνωρίζει οπτικά το χώρο και έτσι κατορθώνει να γυρίσει στο σπίτι. Με τις φερομόνες τα μυρμήγκια κατορθώνουν να ανταλλάσσουν πληροφορίες σε αποστάσεις συγκρίσιμες (σε ανθρώπινη κλίμακα) με μηνύματα μεταξύ Αθήνας και Πάτρας. «Τα μυρμήγκια απελευθερώνουν τις φερομόνες τους στον αέρα», αναφέρει ο Μπερτ Χόλντομπλερ, μελετητής της γλώσσας των μυρμηγκιών στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. «Αυτές οι ουσίες παρασύρονται από τον αέρα σε σημαντική απόσταση, για εκατοντάδες μέτρα. Όταν τις μυρίσει ένα αρσενικό, αρχίζει να γυρίζει γύρω γύρω μέχρι να ξαναβρεί αυτά τα χημικά ίχνη και έτσι πλησιάζει το θηλυκό. Επίσης οι σκύλοι και οι γάτες καταφτάνουν από σημαντικές αποστάσεις όταν νιώσουν στον αέρα τα μόρια που απελευθερώνουν τα θηλυκά. Οι χημικές ουσίες μπορούν να υποδηλώνουν όχι μόνο τη σεξουαλική διάθεση αλλά ακόμη την παρουσία κινδύνου ή την ύπαρξη τροφής».
Μαγνητικά πεδία
Διαφορετική είναι η περίπτωση των περιστεριών ή των χηνών, που ταξιδεύουν εκατοντάδες χιλιόμετρα και ξαναβρίσκουν τη φωλιά τους. Είναι αποδέκτες μαγνητικών σημάτων: αντιλαμβάνονται το γήινο μαγνητικό πεδίο σαν ζωντανές πυξίδες και προσανατολίζονται με βάση τη θέση του Ήλιου και των αστεριών. Χρησιμοποιούν επίσης τους υπόηχους (ήχοι πολύ χαμηλής συχνότητας) που παράγονται από τις δίνες θερμού αέρα που ανεβαίνουν από το έδαφος. Επίσης χρησιμοποιούν τα ανοδικά ρεύματα, για να μεταφερθούν σε μεγάλο ύψος αλλά και για να χαρτογραφήσουν την περιοχή, επειδή αυτά τα ρεύματα δημιουργούνται κοντά σε εστίες νερού και γκρεμούς. Οι υπόηχοι επιτρέπουν στα ζώα να προαισθάνονται την άφιξη σεισμών, τυφώνων και πλημμυρών. Συχνά, οι σκύλοι, οι κότες, οι άλογα και άλλα ζώα εγκαταλείπουν τα χωριά αρκετά πριν από μια καταστροφή που μέλλει να πλήξει τον άνθρωπο. Πριν από σεισμούς και εκρήξεις καταφτάνει ένας βομβαρδισμός από υπόηχους, τους οποίους εμείς δεν μπορούμε να ακούσουμε, ενώ αντίθετα είναι ενοχλητικοί για τα ζώα. Η φραγκόκοτα είναι ένα από τα καλύτερα καμπανάκια κινδύνου για τους σεισμούς. Αισθάνεται τους υπόηχους και τους χρησιμοποιεί για να επικοινωνήσει με τους ομοίους της. Τα ζώα, λοιπόν, είναι αλάθητοι περιβαλλοντολογικοί φρουροί. Θα μπορούσαν όμως να είναι εξίσου αποτελεσματικά και στις ιατρικές διαγνώσεις.
Διαγνώσεις από ζώα
Ο σκύλος, όταν εκπαιδευτεί κατάλληλα, είναι σε θέση να αναγνωρίσει με την όσφρηση την παρουσία ενός μελανώματος στο δέρμα. Αν εκπαιδευτεί να αγγίζει με το πόδι όταν και όπου νιώθει αυτή τη μυρωδιά, θα μπορεί να κάνει μια πρώιμη διάγνωση του μελανώματος. Αναγνωρίζει επίσης τον καρκίνο του πνεύμονα, γιατί παράγεται μια μυρωδιά την οποία ο σκύλος νιώθει από την ανάσα του ασθενούς. Αν αναπτυσσόταν αυτή η διαδικασία, θα επέτρεπε στους ασθενείς να αποφεύγουν τις συνεχείς ακτινογραφίες. Μια από τις πρώτες μελέτες ζωοδιαγνωστικής που έγινε χρησιμοποιώντας ένα λαμπραντόρ και δύο πορτογαλικούς ψαράδικους σκύλους (ένα τύπο σπάνιελ) προκάλεσε το ενδιαφέρον της Αμερικανικής Αντικαρκινικής Εταιρείας. Οι σκύλοι ανακάλυψαν τον όγκο στον πνεύμονα με ακρίβεια 99%. Αλλά και στον όγκο του στήθους η όσφρησή τους είχε επιτυχία στο 88% των περιπτώσεων (ποσοστό που πλησιάζει πολύ αυτό της μαστογραφίας).
Σε μια άλλη έρευνα η οποία έγινε στο Amersham Hospital (Αγγλία) οι σκύλοι απέδειξαν ότι είναι ικανοί να ανακαλύψουν την ύπαρξη καρκίνου του προστάτη μυρίζοντας τα ούρα. Για το τελικό πείραμα το οποίο αναφέρθηκε στο British Medical Journal, οι ερευνητές έβαλαν κάθε σκύλο μπροστά σε 7 διαφορετικά ούρα, ζητώντας τους να ανακαλύψουν τα ούρα του ασθενούς που πάσχει από καρκίνο. Το 40% των σκύλων απάντησε σωστά. Ένα ποσοστό αρκετά κατώτερο της άλλης έρευνας αλλά οπωσδήποτε ανώτερο από εκείνο που θα παίρναμε εάν το αποτέλεσμα δεν οφειλόταν στην όσφρηση αλλά στην τύχη (14%).
Χάρη στην εξαιρετική όσφρησή τους, οι σκύλοι, οι γάτες ή ακόμα και τα κουνέλια μπορούν να προβλέψουν τις επιληπτικές κρίσεις. Πριν από την κρίση, ο επιληπτικός ασθενής παρουσιάζει μια μεγάλη έκκριση αδρεναλίνης και νοραδρεναλίνης, και αυτή η εκπομπή καταγράφεται επακριβώς από τους οσφρητικούς δέκτες των ζώων. Αν ο σκύλος μάθει να δίνει με τη συμπεριφορά του μια ειδοποίηση όταν νιώθει αυτή την οσμή, μπορεί να βοηθήσει τον επιληπτικό ασθενή να καθίσει πριν ξεσπάσει η κρίση.
Χημεία της τελευταίας στιγμής
Με αυτό τον τρόπο θα μπορούσαν να εξηγηθούν και οι προφητικές ικανότητες του Όσκαρ. «Είναι πιθανόν ένα ετοιμοθάνατο άτομο να απελευθερώνει στον αέρα ορισμένες χημικές ουσίες, τις οποίες αντιλαμβάνεται ο γάτος», αναφέρει η Τζόαν Τένο, καθηγήτρια της ιατρικής στο Brown University της Πρόβιντενς. Δεν μπορεί όμως να αποκλειστεί η πιθανότητα να έχει ο Όσκαρ μια οξύτατη παρατηρητικότητα που του επιτρέπει να αναγνωρίζει την κινησιολογία ενός ασθενούς στο ψυχορράγημα. Εξάλλου στο παρελθόν πίστευαν ότι τα άλογα ήξεραν να διαβάζουν τη σκέψη, ενώ στην πραγματικότητα είχαν απλώς αυξημένες ικανότητες παρατηρητικότητας. «Για να ανακαλύψουμε πώς έχουν τα πράγματα, πρέπει να αποτυπώσουμε τις κινήσεις του Όσκαρ», αναφέρει ο Νίκολας Ντόντμαν, υπεύθυνος της κλινικής της συμπεριφοράς των ζώων στην Κτηνιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Ταφτς (ΗΠΑ). «Να δούμε πώς μοιράζει το χρόνο του μεταξύ ζωντανών και ετοιμοθάνατων, για να καταλάβουμε εάν πρόκειται για συμπτώσεις ή όχι». Αναμένοντας την ανακάλυψη των μυστικών του, στην κλινική της Πρόβιντενς εγκατέστησαν μια επιγραφή ευχαριστιών προς τον Όσκαρ.
Ρεξ, ο σκύλος ηλεκτρολόγος
Στους τεχνικούς της επιχείρησης διανομής ηλεκτρικής ενέργειας Chilectra στο Σαντιάγο της Χιλής συμπεριλαμβάνεται και ο Ρεξ, ένα λαμπραντόρ. Σε 15 κλήσεις επείγουσας ανάγκης για βλάβες στις υπόγειες ηλεκτρικές γραμμές χαμηλής τάσης, ο Ρεξ εντόπισε τη βλάβη 13 φορές με ακρίβεια 87%.
Οικονομία. Η βοήθεια του Ρεξ, ο οποίος δεν έρχεται ποτέ σε απευθείας επαφή με τα καλώδια και έτσι δε διατρέχει κίνδυνο, επέτρεψε την εξοικονόμηση χρόνου σε ποσοστό 55% σε σχέση με τις ανθρώπινες επεμβάσεις. Ένα πλεονέκτημα όχι αμελητέο, αν λάβουμε υπόψη ότι οι υπόγειες ηλεκτρικές γραμμές έχουν συχνά μήκος εκατοντάδες μέτρα. Ο Ρεξ εκπαιδεύτηκε από Χιλιανούς αστυνομικούς και έμαθε να ξεχωρίζει την οσμή των καμένων καλωδίων και, σε περίπτωση επιτυχίας, αμείβεται με τροφή. Η ίδια τεχνική χρησιμοποιείται και για τους σκύλους σε έρευνες ναρκωτικών ουσιών ή στην αναζήτηση εκρηκτικών.
Το «δασκαλεμένο» άλογο
Τα ζώα έχουν εκπληκτική ικανότητα παρατηρητικότητας. Μια από τις περισσότερο εντυπωσιακές περιπτώσεις
καταγράφηκε στη Γερμανία στις αρχές του 20ού αιώνα και είναι γνωστή με το όνομα του αλόγου πρωταγωνιστή της, του «πονηρού Χανς». Χτυπώντας το πόδι, ο Χανς φαινόταν ότι μπορούσε να απαντήσει σχεδόν σε κάθε είδος ερώτησης, να κάνει μαθηματικές πράξεις, ακόμα και να διαβάζει τη σκέψη. Είχε εκπαιδευτεί από τον Βίλελμ φον Όστεν, καθηγητή μαθηματικών στο Βερολίνο. Μετά από μια σειρά από πειράματα, το 1904, ανακαλύφθηκε ότι, εάν το άτομο που έθετε την ερώτηση δε γνώριζε την απάντηση, ο Χανς δεν ήταν σε θέση να απαντήσει σωστά. Το ίδιο συνέβαινε εάν αυτός που έθετε την ερώτηση ήταν κρυμμένος από το άλογο και δεν ήταν παρών κανένας άλλος.
Σήματα. Αυτό επέτρεψε να αποκλείσουν στην πρώτη περίπτωση ότι το άλογο είχε νοημοσύνη παρόμοια με του ανθρώπου, στη δεύτερη ότι επρόκειτο για τηλεπάθεια. Το συμπέρασμα του ψυχολόγου Όσκαρ Πφουνγκστ ήταν ότι ο Χανς είχε πράγματι εξαιρετικές ικανότητες, αλλά όχι υπερφυσικές. Μπορούσε να αναγνωρίσει τις πιο μικρές ασυναίσθητες κινήσεις που μεταδίδονταν από αυτόν που έθετε τις ερωτήσεις. Επρόκειτο για κινήσεις τόσο ανεπαίσθητες ώστε οι ίδιοι οι μελετητές, ακόμα και όταν είχαν μάθει καλά το σύστημα μετάδοσης, εξακολουθούσαν να στέλνουν αθέλητα μηνύματα στον Χανς, παρ' όλο που προσπαθούσαν συνειδητά να αποφύγουν να μεταδώσουν οποιοδήποτε οπτικό σήμα.
Πώς ο Αζόρ ξέρει ότι επιστρέφετε; Απλώς έχει άγχος...
Όταν η Πάμελα Σμαρτ τελείωνε τη δουλειά της, επέστρεφε στο σπίτι των γονιών της για να πάρει τον Τζέντι, το πεντάχρονο τεριέ της. Κάθε φορά πριν από την άφιξη της Πάμελα, ο Τζέντι άρχιζε να γίνεται ανήσυχος. Ο βιολόγος Ρούπερτ Σέλντρεϊκ έκανε μια σειρά από ελέγχους με το σκύλο και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι είχε βρει μια απόδειξη τηλεπαθητικής επικοινωνίας. «Αν ένας σκύλος αντιλαμβάνεται περισσότερο από 5 λεπτά νωρίτερα την επικείμενη άφιξη, η τηλεπαθητική εκδοχή πρέπει να λαμβάνεται υπόψη, ειδικά αν το ζώο βρίσκεται σε κλειστό χώρο και ο άνεμος είναι αντίθετος, δηλαδή αν οι συνθήκες δεν είναι ευνοϊκές για τη μετάδοση ήχων και οσμών». Ο ψυχολόγος Ρίτσαρντ Γουάιζμαν κλήθηκε να ελέγξει τα πειράματα του Σέλντρεϊκ με τον Τζέντι αλλάζοντας τα ωράρια επιστροφής και τα μέσα μεταφοράς της αφεντικίνας του. «Το συμπέρασμα ήταν ότι ο Τζέντι κατευθυνόταν συνέχεια στο παράθυρο καθ' όλη τη διάρκεια της ημέρας, και δεν το έκανε πιο συχνά την ώρα που η Πάμελα επέστρεφε στο σπίτι».
Αχώριστοι. Άλλοι σκύλοι που φαίνεται να ξέρουν πότε πρόκειται να γυρίσει στο σπίτι το αφεντικό τους είναι πιθανόν να αναγνωρίζουν τη συμπεριφορά των άλλων ανθρώπων του σπιτιού. Παρατηρούν ότι ετοιμάζεται το τραπέζι, ότι ανάβουν τα φώτα σε ορισμένα δωμάτια και καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι το αφεντικό τους επιστρέφει, οπότε γίνονται πιο ανήσυχοι. Ο σκύλος είναι ένα κοινωνικό ζώο. Αναζητά πάντα την παρουσία του ανθρώπου και αγχώνεται όταν το αφεντικό του απουσιάζει για μεγάλο χρονικό διάστημα.
p.p
