τοποθετείται (τοποθετήθηκε, θα τοποθετηθεί) “εκτός παιχνιδιού” για το επόμενο διάστημα, όπως και αν ορίζεται η έννοια του διαστήματος, συνήθως με κυβερνητικές θητείες ή σε σπανιότερες περιπτώσεις με θητείες στελεχών σε συγκεκριμένες θέσεις.
Όμως σήμερα συμβαίνει υποχρεωτικά ένα από τα ακόλουθα δύο: είτε η κατάσταση της χώρας είναι πραγματικά κρίσιμη και αυτά που ξέραμε πρέπει να τα ξεχάσουμε, είτε κάποιοι μας κοροϊδεύουν και μάλιστα “χοντρά”.
Αν υποθέσουμε ότι ισχύει το δεύτερο, τότε πρόκειται για παιχνίδι αναδιανομής εξουσίας, ρόλων, δουλειών, έργων, όπως θέλετε πείτε το, πάντως εσχάτως πρόκειται για αναδιανομή χρήματος.
Αν, όμως, υποθέσουμε ότι ισχύει το πρώτο, τότε ορισμένα πράγματα πρέπει να αλλάξουν και καλό είναι να συμβάλουμε όλοι σε αυτό, γιατί όλοι έχουμε μερίδιο στην ευθύνη. Και επειδή “εμείς” από επιλογή δεν είχαμε ποτέ καμία συμμετοχή σε όσα θα περιγράψουμε, παρά μόνο τη δημοσιογραφική προσέγγιση της ενημέρωσης και της εύλογης επαλήθευσης, αποφασίσαμε να πούμε δημόσια ορισμένα πράγματα, μήπως και ταράξουμε τα νερά.
Έργα, λοιπόν, των ΚΠΣ, του ΕΣΠΑ, της Ψηφιακής Ελλάδας, της Ψηφιακής Σύγκλισης, και τόσων άλλων ονομάτων. Έργα με δικαιούχους, φορείς εκτέλεσης, διαχειριστές, επιτροπές αξιολόγησης και παραλαβής, και πάνω απ’ όλα διαφάνεια. Έργα με κύριο πελάτη το Δημόσιο: Δήμοι, Νομαρχίες, Περιφέρειες, Σύνδεσμοι όλων αυτών, Υπουργεία, Κεντρική Διοίκηση, Διευθύνσεις, Υποδιευθύνσεις, Γενικές και Ειδικές Γραμματείες πάσης φύσεως, και αρμόδιους φορείς για τη χωροθέτηση, τη διαχείριση, την παραλαβή, τη λειτουργία, την αδειοδότηση, και τόσα άλλα δαιδαλώδη που κρύβουν το προφανές: το σύστημα έχει μόνο έναν πελάτη, με πολλά ονόματα: το Ελληνικό κράτος.
Κρύβουν, επίσης, μέσα στο πλήθος ελέγχων, κανονισμών, διαβουλεύσεων κ.λπ. όσων γράφονται στην περίφημη παράγραφο “έχοντας υπόψη”, μια μεγάλη αλήθεια: το σύστημα δεν εμπιστεύεται τον εαυτό του και μάλλον καλά κάνει, αν κρίνουμε από όσα “βγαίνουν στη φόρα” σε άλλες προμήθειες, για πιο μεγάλα ποσά. Όμως συμβαίνει και στη δική μας αγορά, για πολλά και μικρά ποσά, και για να μην εθελοτυφλούμε θα πρέπει να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους, αφήνοντας τις “στρογγυλές” διατυπώσεις στους κατέχοντες τα αξιώματα.
O τυπικός κύκλος ζωής ενός έργου πληροφορικής
Στο “δια ταύτα”, λοιπόν, ας δούμε έναν τυπικό κύκλο ζωής ενός έργου πληροφορικής το οποίο χρηματοδοτείται από κάποια κοινοτικά χρήματα σε ποσοστό της τάξης του 75%. Δεν ξεχνάμε ότι πελάτης είναι το Δημόσιο και ας θεωρήσουμε ότι πρόκειται για κάποιον οργανισμό τοπικής αυτοδιοίκησης, αδιάφορο ποιου βαθμού (ας τον αποκαλούμε “ΟΤΑ-Χ” για συντομία).
H προκήρυξη
Κάποια στιγμή, η αρμόδια αρχή προκηρύσσει έργα στον τάδε τομέα (πχ πολιτισμός, τουρισμός, υπηρεσίες στον πολίτη και τόσα άλλα που θα αλλάξουν τη ζωή όλων μας με τα ψηφιακά αγαθά που θα απολαμβάνουμε). Ο οργανισμός “μας” πρέπει να καταθέσει Τεχνικό Δελτίο Έργου (ΤΔΕ), το οποίο θα βγει σε δημόσια διαβούλευση και θα εγκριθεί και από την αρμόδια αρχή. Εδώ αρχίζει η ιστορία μας: κάποιος περί τον Πολιτικό Άρχοντα του ΟΤΑ-Χ, σύμβουλος, υπαρχηγός, υπηρεσιακός, ή απλά “γνωστός”, εμφανίζεται και του προτείνει ένα συγκεκριμένο έργο για ένταξη στην πρόσκληση. Αυτός είναι ο ήρωας της ιστορίας μας, η οποία είναι φανταστική ως προς τα ονόματα και μόνον αυτά.
Ο Άρχοντας πείθεται και η διαδικασία συγγραφής του Τεχνικού Δελτίου ξεκινά. Ο ήρωάς μας, όμως, δεν είναι μόνος του. Έχει τη βοήθεια ενός πολύ καλού φίλου από την εταιρία “Καλά Έργα Πληροφορικής Δημοσίου ΕΠΕ (ΚΕΠΔ ΕΠΕ)”. Ενός τόσο καλού φίλου, που γράφει εξ ολοκλήρου το ΤΔΕ για λογαριασμό του ήρωά μας. Λογικό είναι, στο ΤΔΕ αυτό να περιλαμβάνεται η θεώρηση του αντικειμένου του έργου της πρόσκλησης από την πλευρά της εταιρίας “ΚΕΠΔ ΕΠΕ”. Για λόγους απλότητας ας θεωρήσουμε ότι στον ΟΤΑ-Χ δεν υπάρχουν άλλοι παράγοντες με καλούς φίλους σε εταιρίες, αν και αυτό δεν είναι πάντα ασφαλές.
Το ΤΔΕ, λοιπόν, φτάνει στον ακόμη και ανυποψίαστο Άρχοντα και λαμβάνει την έγκριση των υπηρεσιακών παραγόντων και των προβλεπομένων πολιτικών οργάνων. Τα όργανα συνήθως ψηφίζουν κατά την πολιτική πλειοψηφία που τα συγκροτεί. Οι υπηρεσιακοί παράγοντες μπορεί να έχουν κάποιες ερωτήσεις, όμως ο ήρωάς μας είναι τόσο αποτελεσματικός και η βοήθεια που έχει λάβει από τον καλό του φίλο είναι τόσο πλήρης, που οι όποιες ερωτήσεις ή τοποθετήσεις τελικώς διευθετούνται με κάποιον –οποιοδήποτε- τρόπο.
H διαβούλευση
Έτσι το ΤΔΕ φτάνει στη διαβούλευση κατάλληλα διαμορφωμένο. Εκεί, είτε περνάει απαρατήρητο, είτε αν κάποια ατομική ή συλλογική οντότητα σκεφτεί να παρέμβει, λαμβάνει απάντηση η οποία και πάλι αποτελεί το προϊόν της φιλικής υποστήριξης που παρέχεται αφειδώς στον ήρωά μας από την εταιρία ΚΕΠΔ ΕΠΕ. Αν χρειαστεί, παρεμβαίνει και ο Άρχων, διότι αυτός τελικά θα πιστωθεί το έργο, και τελικώς το έργο “εντάσσεται”, στην καλύτερη περίπτωση χωρίς περικοπές προϋπολογισμού. Οι παρατηρήσεις της αρμόδιας αρχής σε ένα “«καλογραμμένο” ΤΔΕ συνήθως είναι μόνο τυπικής φύσεως και προέρχονται από συγκεκριμένο “λεξικό παρατηρήσεων”.
Έτσι φτάνουμε στην επόμενη φάση, αυτή κατά την οποία ο ΟΤΑ-Χ θα διαμορφώσει και θα βγάλει σε δημόσια διαβούλευση μία ή περισσότερες διακηρύξεις διαγωνισμών για την ανάθεση των τμημάτων του έργου. Σωστά καταλάβατε, και εδώ ο ήρωάς μας έχει αμέριστη τη συμπαράσταση του καλού του φίλου από την ΚΕΠΔ ΕΠΕ. Τα τεύχη προδιαγραφών έρχονται έτοιμα σε χρόνο ρεκόρ και βγαίνουν σε διαβούλευση.
Ευνόητο, ότι η ΚΕΠΔ ΕΠΕ η οποία άτυπα ανέλαβε την ευθύνη να φέρει έως εδώ τα πράγματα, δεν μπορεί να αφήσει τον ήρωά μας ξεκρέμαστο: οι προδιαγραφές στις διακηρύξεις είναι τέτοιες που η εταιρία να μπορεί να εγγυηθεί την εκτέλεση του έργου.
Και σε αυτή τη διαβούλευση η εταιρία παρέχει αμέριστη βοήθεια στην απάντηση ερωτήσεων του τύπου “για ποιο λόγο να έχει 3 σειριακές θύρες ο τάδε server”, “θα κάνετε αποδεκτό λογισμικό το οποίο τρέχει σε άλλο λειτουργικό και είναι ανοικτού κώδικα”, και άλλες συναφείς, οι οποίες προέρχονται από ανταγωνιστές που δεν ξέρουν και δεν καταλαβαίνουν τη φύση του προκηρυσσόμενου συστήματος η οποία όχι μόνο είναι προϊόν απόφασης συλλογικού οργάνου και υπηρεσιών του Δημοσίου, αλλά επιπλέον έχει περάσει και από Δημόσια Διαβούλευση ως ΤΔΕ.
Έτσι και σε αυτή τη διαβούλευση, ο φίλος μας με την βοήθεια της ΚΕΠΔ ΕΠΕ απαντά σε όλα τα ερωτήματα και το τεύχος διακήρυξης οριστικοποιείται όπως “πρέπει”. Περιττό να πούμε ότι και η αρμόδια αρχή συμμετέχει στη διαδικασία, κάνοντας ιδιαίτερα εποικοδομητικές παρεμβάσεις του τύπου: “εκεί που λέτε λειτουργικό Windows να αναφέρετε ‘ή ισοδύναμο ή καλύτερο’”. Το ίδιο και για τον επεξεργαστή τύπου XEON, να αναφέρετε “ή ισοδύναμο ή καλύτερο”, και για τις πάσης φύσεως αναφορές σε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που “φωτογραφίζουν” προϊόντα.
Οι αλλαγές γίνονται, και ο διαγωνισμός βγαίνει στον αέρα, ακόμη και αν τα στελέχη του ΟΤΑ-Χ δεν ξέρουν πώς να τον καταχωρήσουν στην ηλεκτρονική εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων: και αυτό το φροντίζει η ΚΕΠΔ ΕΠΕ, γιατί δεν μπορεί να αφήσει το φίλο μας ξεκρέμαστο.
Ξεχάσαμε να σας πούμε ότι ο ήρωάς μας είναι τόσο υπεύθυνος στα μάτια του Άρχοντα για το Έργο, που έχει φροντίσει, με την αμέριστη βοήθεια του φίλου του, πάντα, στη διακήρυξη να περιέχονται όχι μόνο τεχνικές προδιαγραφές που με ασφάλεια θα εκτελεστούν από την ΚΕΠΔ ΕΠΕ, αλλά και απαιτήσεις του τύπου “ο υποψήφιος ανάδοχος να έχει εκτελέσει τόσα τέτοια έργα, με τα τάδε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και να προσκομίσει προς τούτο βεβαιώσεις με σφραγίδα και υπογραφή της αρχής που τα παρέλαβε. Επίσης, πρέπει να διαθέτει 3 μηχανικούς με τέτοιο πτυχίο και ακριβώς 5 με το άλλο, ενώ απαραίτητο είναι να έχει και τις τάδε 7 πιστοποιήσεις από διεθνείς οργανισμούς”. Τέλος, έχει καθορίσει τη βαρύτητα των κριτηρίων αξιολόγησης και τη μέγιστη επιτρεπόμενη έκπτωση, ώστε, τι άλλο, “να διασφαλίζεται η ποιότητα του Έργου”.
H διενέργεια
Έτσι φτάνουμε στη διενέργεια του Διαγωνισμού. Ως επιτροπή ορίζεται κάποια ολιγομελής επιτροπή, η οποία αποτελείται από τους αρμόδιους υπηρεσιακούς του ΟΤΑ-Χ, και ενίοτε και από υπεράνω κριτικής περί της επάρκειάς τους τεχνικούς συμβούλους από άλλους φορείς του Δημόσιου ή και από τον Ακαδημαϊκό χώρο. Σημαντικό προσόν της επιτροπής είναι να έχει καταλάβει όλες ανεξαιρέτως τις πλευρές του πνεύματος του ΤΔΕ και της διακήρυξης που με τόσο κόπο συνέγραψε (εντάξει, με λίγη βοήθεια) ο ήρωάς μας, ο οποίος καλό είναι να μη συμμετέχει σε αυτή ώστε να μην κατηγορηθεί για κάποιου είδους μεροληψία. Στη χειρότερη περίπτωση πρέπει να είναι συνεργάσιμος ο Πρόεδρος και η πλειοψηφία της επιτροπής.
Το τι γίνεται μετά, δεν είμαστε σε θέση να σας το περιγράψουμε με πληρότητα διότι οι περιπτώσεις που ήδη δεν εξετάσαμε είναι πολλές. Αλλά θα παρακάμψουμε ως αδιάφορη την περίπτωση που “όλα βαίνουν καλώς”, δηλαδή αυτή κατά την οποία κανείς δεν υποβάλει ένσταση και το έργο τελικά πηγαίνει εκεί που πρέπει (μη μου πείτε πως δεν μαντέψατε πού).
Ας υποθέσουμε ότι γίνονται ενστάσεις, εξώδικα, ασφαλιστικά μέτρα, προσφυγές, και γενικώς ότι ασκείται κάθε ένδικο μέσο κατά αποφάσεων της Επιτροπής σχετικά με αποκλεισμό, τεχνική βαθμολογία διαγωνιζομένων, πληρότητα εγγράφων, εγκυρότητα της διαδικασίας, της συμμετοχής, και κάθε συνδυασμό αυτών. Τότε, η Επιτροπή έρχεται σε δύσκολη θέση και εκεί είναι που φαίνεται πόσο συντεταγμένα με το όραμα του Άρχοντα είναι τα μέλη της, ή πόσο φοβούνται ότι θα κατηγορηθούν και προσωπικά για μεροληψία.
Σε κάποιες περιπτώσεις επικρατεί η ομοψυχία με το όραμα του Άρχοντα, το οποίο το μετουσίωσε σε ΤΔΕ και κατόπιν σε Διαγωνισμό ο ήρωάς μας, υπενθυμίζουμε με τη βοήθεια ενός καλού φίλου από την εταιρία ΚΕΠΔ ΕΠΕ. Σε άλλες, κερδίζεται χρόνος με την εξάντληση των τυπικών προβλεπομένων προθεσμιών σε συνδυασμό και με την αναμονή των αποφάσεων των δικαστηρίων. Σε άλλες, το σύστημα αδιαφορεί για τα δικαστήρια, διότι πρόκειται για “επείγουσα ανάγκη δημοσίου συμφέροντος”. Δεν είναι σπάνια η περίπτωση που το έργο απλά “χάνεται” διότι παρήλθε η προθεσμία εκτέλεσης έργων στο τάδε ΚΠΣ. Δεν πειράζει, όμως, προκειμένου να μην εκτελεστεί “όπως πρέπει”, όπως το συνέλαβαν “οι εμπνευστές του”, καλύτερα να μην εκτελεστεί καθόλου.
Για να μη μακρηγορούμε, συναφής είναι και η κατάσταση στην επιτροπή παραλαβής, μόνο που εκεί σπάνια υπάρχουν δικαστήρια και συχνότερα βρίσκεται μια “διευθέτηση”, ιδιαίτερα όταν η επιτροπή παραλαβής αποτελείται από τους “πλησιέστερους στο αντικείμενο” εντός του ΟΤΑ-Χ, δηλαδή από ημιμαθείς που θα εκτελέσουν την επιθυμία του Άρχοντα ή των Φίλων του για να έχουν τη συνεργασία του σε κάτι “άλλο”.
Εν κατακλείδι
Το δε έργο, δεν ξέρουμε αν άλλαξε την εικόνα του ΟΤΑ-Χ προς τους πολίτες, ούτε αν άξιζε να εκτελεστεί και μάλιστα με τέτοιο κόστος. Ξέρουμε, όμως, ότι έχει εκτελεστεί με πλήρη διαφάνεια και κανείς, μα κανείς, δεν μπορεί να κατηγορηθεί ότι δεν έκανε τη δουλειά του υπέρ του Δημόσιου Συμφέροντος και σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία.
Αυτή είναι, αγαπητοί αναγνώστες, μέχρι σήμερα η πραγματικότητα στην πλειονότητα των έργων πληροφορικής στο Ελληνικό Δημόσιο και μη μου πείτε ότι δεν τη γνωρίζετε, ή ότι δεν την έχετε υποψιαστεί. Μπορεί να σας προκαλεί οργή, αγανάκτηση, αποστροφή, αλλά σε κάθε περίπτωση πρέπει να θυμάστε ότι δεν είναι η μόνη τέτοια νοσηρή πραγματικότητα. Όλα, από τη στρατηγική μέχρι και την τελευταία λεπτομέρεια της εκτέλεσης είναι τόσο εύηχα και “προσεγμένα”, και ας πρόκειται για στημένες και ακόμη χειρότερα ανούσιες δουλειές που απλά πετάνε το διαθέσιμο χρήμα στη θάλασσα.
Παρακολουθώντας τη διαμόρφωση κάποιων έργων του ΕΣΠΑ, και συνδυάζοντας ήδη ορατές ανακολουθίες, αοριστίες, αλλά και κακές πρακτικές σε κάποιες δράσεις που εκτελέστηκαν, πολύ φοβούμαστε ότι αυτή η κατάσταση δεν είναι μόνο παρελθόν, αλλά και μέλλον. Πολύ φοβόμαστε ότι για άλλη μια φορά, άξιοι άνθρωποι θα εμπλακούν σε ανάξια έργα.
Εμείς θα παρακολουθούμε, και αν χρειαστεί, θα επανέλθουμε, παραιτούμενοι πλέον από τη λογική της σιγής με το σκεπτικό ότι ο τάδε είναι καλό παιδί και καλός επιστήμονας και ας ηγείται διαδικασιών που πετάνε τα χρήματα στη θάλασσα, ή από τη λογική ότι ας γίνει κάτι για να μη χαθεί το χρήμα και να βγει στην αγορά…
