Από τους δούλους της αρχαιότητας μέχρι τα σκλαβοπάζαρα στην Αμερική του 19ου αιώνα, οι αγοραπωλησίες ανθρώπων αποτελούσαν επί χιλιάδες χρόνια συνηθισμένη εμπορική συναλλαγή. Το απαράδεκτο σήμερα γεγονός ήταν κοινωνικά αποδεκτό και νομικά κατοχυρωμένο.
Η ζωή έμπαινε στην πλάστιγγα και συγκρινόταν με τα υπόλοιπα εμπορεύματα. Έπρεπε να φτάσουμε στον 20ό αιώνα και στην Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το 1948, ώστε η αξία της να αναγνωριστεί διεθνώς ως ανεκτίμητη και αδιαπραγμάτευτη. Σήμερα το ερώτημα τίθεται εκ νέου. Μπορεί να αποτιμηθεί η αξία της ανθρώπινης ζωής; Η απάντηση είναι θετική, υπό προϋποθέσεις. Τις περισσότερες φορές το κόστος της είναι εξευτελιστικά μικρό. Αρκεί κάποιος να δει τα σύγχρονα σκλαβοπάζαρα των παιδιών στην Αφρική ή την παράνομη εμπορία οργάνων για μεταμοσχεύσεις. Μηδαμινή είναι και η αποζημίωση που παίρνει το θύμα ενός τροχαίου χωρίς μάρτυρες, όταν κάποιος ασυνείδητος δράστης εγκαταλείπει ένα συνάνθρωπό μας. Πράγματι η αξία της ζωής ξεκινάει από ψίχουλα για να φτάσει, σε ορισμένες περιπτώσεις, σε εκατομμύρια ευρώ.
Πιο ακριβός ο Ιταλός
Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες η ζωή κοστίζει πολύ πιο φτηνά από ένα πανάκριβο αυτοκίνητο ή μια πολυτελή κατοικία. Αν κάψουμε ένα τζιπ ή μια έπαυλη ο ιδιοκτήτης θα αποζημιωθεί με βάση την αντικειμενική αξία τους, η οποία φτάνει τα εκατομμύρια ευρώ. Η ανθρώπινη ζωή όμως δεν έχει αντικειμενική αξία. "Η μέγιστη αποζημίωση για θάνατο από υπαιτιότητα τρίτου κυμαίνεται περίπου στα 500.000 ευρώ" εξηγεί ο κ. Αθανάσιος Σκορδάς, πρόεδρος του Πανελλήνιου Συνδέσμου Ασφαλιστικών Συμβούλων. Και διευκρινίζει: "Αυτό όμως σε καθαρά θεωρητικό επίπεδο. Στην πραγματικότητα ο μέσος όρος των αποζημιώσεων δεν ξεπερνά τα 150.000 ευρώ. Κάτι τέτοιο ισχύει φυσικά όταν πρόκειται για ένα νέο, υγιή άνθρωπο, με οικογένεια και ικανοποιητικό εισόδημα. Αν το θύμα είναι μεγάλης ηλικίας, χωρίς οικογενειακές υποχρεώσεις ή σταθερή εργασία, το ποσό είναι αρκετά μικρότερο". Στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες οι αποζημιώσεις που καταβάλλονται είναι μεγαλύτερες. Για παράδειγμα, στην Ιταλία η μέση αποζημίωση για θάνατο από υπαιτιότητα τρίτου φτάνει τις 250.000 ευρώ. Συνεπώς η χρηματική αξία της ζωής ενός ανθρώπου εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την εθνικότητά του!
Το μεγάλο παζάρι
"Το ποσό της τελικής αποζημίωσης καθορίζεται από πολλούς παράγοντες" τονίζει ο κ. Σκορδάς. "Αν το ατύχημα έγινε μια βροχερή μέρα με περιορισμένη ορατότητα ή σ' ένα δρόμο με ελλιπή φωτισμό, διαφοροποιείται και το ποσό της αποζημίωσης. Επιπλέον οι ασφαλιστικές εταιρείες εξετάζουν το ενδεχόμενο συνυπαιτιότητας του θύματος. Αν τελικά υπάρξει διαφωνία και οδηγηθούν στις αίθουσες των δικαστηρίων, ο χρόνος για τη λήψη της τελικής απόφασης μπορεί να φτάσει και τα τρία χρόνια" καταλήγει. Παρασκηνιακά διεξάγονται σκληρές διαπραγματεύσεις μεταξύ δικηγόρων, που ενισχύονται από τους εμπειρογνώμονες της κάθε πλευράς. Ασφαλώς είναι δύσκολο ή ακόμα και ακατόρθωτο να επιτύχουν οι συγγενείς του θύματος πλήρη αποζημίωση αν προηγουμένως δεν έχουν αποταθεί σε εξειδικευμένα δικηγορικά γραφεία.
Πόσο αξίζει ο ξένος;
Για τους μετανάστες η Ελλάδα είναι νομοθετικά δικαιότερη σε σχέση με άλλες χώρες της Ευρώπης. Στην Ιταλία η ζωή ενός μετανάστη αξίζει τα μισά από έναν Ιταλό, κι αυτό γιατί οι ασφαλιστικές εταιρείες επικαλούνται την αρχή της αμοιβαιότητας. Έτσι το θύμα ή οι συγγενείς του αποζημιώνονται με το ίδιο ποσό που θα αποζημιωνόταν ένας Ιταλός στην πατρίδα του μετανάστη. Αυτό δεν ισχύει στη χώρα μας. Αν το θύμα ενός ατυχήματος είναι μετανάστης -ακόμα κι αν δεν είναι κάτοχος της πράσινης κάρτας ή δεν έχει άδεια εργασίας- και αποδειχθεί η υπαιτιότητα τρίτου, η αποζημίωση ορίζεται στα ίδια επίπεδα μ' εκείνη που θα εισέπραττε ένας Έλληνας πολίτης με ανάλογη κοινωνική θέση.
Τα παιδιά του δολαρίου
Υπάρχει κι άλλος τρόπος για να σκιαγραφήσουμε την αξία της ανθρώπινης ζωής. Ας μεταφερθούμε σε κάποιες από τις φτωχότερες γωνιές του πλανήτη. Στο Καζακστάν ή στην Ινδία πολλά παιδιά ζουν κάτω από συνθήκες απόλυτης φτώχιας και εξαθλίωσης με ένα μόνο δολάριο ημερησίως. Στα 48 φτωχότερα κράτη του κόσμου σπαταλώνται κατά κεφαλήν μόλις δέκα δολάρια το χρόνο για υγειονομικές παροχές. Ακόμα χειρότερα, το 11% των αφρικανικών χωρών δαπανούν λιγότερα από τέσσερα δολάρια το χρόνο κατά κεφαλήν για την υγειονομική περίθαλψη των πολιτών τους. Σ' αυτά τα κράτη κάθε χρόνο 16 εκατομμύρια άνθρωποι, σε μεγάλο ποσοστό παιδιά, είναι καταδικασμένοι σε θάνατο λόγω του υποσιτισμού και της έλλειψης βασικών υγειονομικών παροχών. Ενάμισι εκατομμύριο παιδιά πεθαίνουν μόνο από διάρροια και άλλα 700.000 από ελονοσία. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ), το δραματικό αυτό ποσοστό θα μειωνόταν αυτομάτως κατά 50% αν γινόταν συστηματική χρήση μιας απλής κουνουπιέρας κατά τη διάρκεια του ύπνου...
Σωτήρια ψίχουλα
Για να σωθεί μία ανθρώπινη ζωή, ακόμα και ολόκληρα έθνη, απαιτούνται ελάχιστα χρήματα. Η ΠΟΥ έχει αναθέσει σε μια ανεξάρτητη επιτροπή γιατρών και οικονομολόγων, υπό την καθοδήγηση του Τζέφρεϊ Ζακς, διευθυντή του Κέντρου για την Παγκόσμια Ανάπτυξη του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, στις ΗΠΑ, να εκτιμήσει το ακριβές ποσό. Η επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η υγεία των πολιτών στις υπανάπτυκτες χώρες θα βελτιωνόταν σημαντικά αν τα πλούσια κράτη συνεισέφεραν κάθε χρόνο είκοσι δισεκατομμύρια δολάρια. Με τα χρήματα αυτά θα αντιμετωπίζονταν αποτελεσματικά όλες οι μολυσματικές και παρασιτικές ασθένειες όπως η διάρροια, η ιλαρά και η ελονοσία. Παράλληλα οι τοπικές κυβερνήσεις θα μπορούσαν να τιθασεύσουν τον ιό του AIDS, ο οποίος μαστίζει την Αφρική. Συγκριτικά, για στρατιωτικούς εξοπλισμούς ξοδεύονται ετησίως 800 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ στον πολίτη των αναπτυγμένων κρατών θα αντιστοιχούσε ετήσια επιβάρυνση δέκα δολαρίων - όσο μια πίτσα και μια μπίρα!
Υγεία ίσον ανάπτυξη
Οι οικονομολόγοι που εργάστηκαν για την ΠΟΥ διαβεβαιώνουν ότι εκτός από τα εκατομμύρια ζώα που θα σώζονταν θα υπήρχαν και άλλα μακροπρόθεσμα οφέλη. Οι άνθρωποι δε θα υπέφεραν από χρόνια νοσήματα και θα ήταν ικανοί για εργασία, αυξάνοντας τον πλούτο των χωρών τους. Οι πιο μετριοπαθείς υπολογισμοί κάνουν λόγο για ένα επιπρόσθετο όφελος τουλάχιστον εκατό δισεκατομμυρίων δολαρίων το χρόνο. Το ποσό αυτό είναι σχεδόν πενταπλάσιο σε σχέση με τη συνολική διεθνή βοήθεια που δέχτηκε η Αφρική το 1999. Με βάση τα παραπάνω στοιχεία, η ΠΟΥ θεωρεί ότι η ζοφερή κατάσταση που επικρατεί σήμερα είναι αναστρέψιμη. Ωστόσο η συνεχιζόμενη αδιαφορία των αναπτυγμένων κρατών δεν αφήνει περιθώρια για ελπίδες. Από το 1990 και μετά, στην υποσαχάρια Αφρική το ήδη χαμηλό προσδόκιμο ζωής μειώθηκε ακόμα περισσότερο. Έτσι στη Ζιμπάμπουε έφτασε να είναι μόλις 37 χρόνια! Για κάποιους λοιπόν η ζωή δεν αρχίζει στα σαράντα, όπως συνηθίζουμε να λέμε, γιατί αυτοί οι άνθρωποι δε φτάνουν καν στα τριάντα...
