Εγώ είχα γεννηθεί το 1923. Ήμουν πολύ μικρός όταν χτύπησε η κρίση, μόλις πέντε ετών.
Τότε ζούσα στην Νέα Υόρκη, σε ένα πολύ μικρό σπίτι στην συνοικία του Μπρούκλιν. Αυτό που θυμάμαι και έχει μείνει μαζί μου μέχρι σήμερα ήταν αυτή πολύ βαριά ατμόσφαιρα που υπήρχε μέσα στο σπίτι, και τις πάρα πολλές αλλαγές που είχε η καθημερινότητα μου για να αντιμετωπίσουμε. Αυτό πιστεύω επηρέασε τον χαρακτήρα μου με πολλούς τρόπους. Υπήρχε πάρα πολύ το αίσθημα της αποταμίευσης, σε επίπεδο που οι γονείς μου με πίεζαν να μην ξοδεύω τα ίδια μου τα χρήματα που είχα βγάλει δουλεύοντας. Αυτό με έκανε αρκετά συντηρητικό στο μέλλον. Πάντα ανησυχώ όταν ξοδεύω πολλά χρήματα.
Είπατε πως ο χαρακτήρας σας επηρεάστηκε πάρα πολύ από την κρίση. Με ποιούς τρόπους ακριβώς;
Άλλαξε την άποψη που έχω για την ζωή. Θα συγκριθώ με την γυναίκα μου, όπου και η ίδια πέρασε πολλά: μεγάλωσε στην κατοχή του 1940, και βίωσε τον εμφύλιο από πρώτο χέρι, ενώ εγώ μεγάλωσα στην Αμερική. Η γυναίκα μου ήταν πάντα έτοιμη να ρισκάρουμε με τα χρήματα μας, ιδίως όταν ήθελε να αγοράσουμε το πρώτο μας διαμέρισμα. Εγώ όλο αυτό το είδα πολύ συντηρητικά και με φόβο. Άμα έχανα την δουλειά μου τί θα συνέβαινε; Τον φόβο αυτόν και την καχυποψία μου με τα χρήματα την χρεώνω στην ατμόσφαιρα στην οποία μεγάλωσα.
Πιστεύετε πως υπάρχουν ομοιότητες μεταξύ της σημερινής κρίσης και της κρίσης του '29;
Υπάρχουν πολλά στοιχεία που είναι όμοια με τις δύο κρίσεις. Αλλά η τωρινή κρίση ούτε που αγγίζει σε βαθμό σοβαρότητας την κρίση του 1929. Τα τελευταία 80 χρόνια έχουμε μάθει πάρα πολλά για τους μηχανισμούς της οικονομίας. Για παράδειγμα, τα κράτη δεν αφήνουν τις μεγάλες εταιρείες να φαλιρίσουν, όπως έκαναν τότε, και έτσι τα ποσοστά της ανεργίας είναι πολύ χαμηλότερα από τη δεκαετία του 1930. Ευτυχώς έχουν μάθει να αποφεύγουν τα λάθη που έκαναν κάποτε. Βεβαίως μιλάω πάντα ως τρίτος, επειδή δεν μπορώ να πω πως ζω την τωρινή κρίση όπως έζησα την «δικιά μου».
Όταν η χώρα σας βγήκε από την οικονομική κρίση, το συνειδητοποιήσατε από την μία μέρα στην άλλην ή ήταν μία σταδιακή ανάκαμψη;
Η κρίση του 1929 έγινε σε δύο φάσεις. Την πρώτη περίοδο την συνδέω με τα παιδικά μου χρόνια, που σου περιέγραψα πριν. Η δεύτερη άρχισε μαζί με τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, όπου ήμουν πια έφηβος. Η κρίση ήταν ο κύριος λόγος που άρχισε ο πόλεμος. Ο μόνος λόγος που ο Χίτλερ βγήκε στην αρχηγεία ήταν η κατάρρευση της οικονομίας της Γερμανίας. Η αλλαγή ήταν απίστευτη. Με το που άρχισε ο πόλεμος, από την μία μέρα στην άλλην άλλαξαν τα πάντα. Χιλιάδες θέσεις εργασίας ανοίχτηκαν, και ο κόσμος είχε κάτι να κάνει. Ποτέ στην ζωή μου δεν είχα νιώσει τόσο πατριωτικά. Όλοι μαζί αρχίσαμε να δουλεύουμε μαζί εναντίων του κοινού εχθρού. Το μυαλό μας είχε ξεχάσει την οικονομική κρίση και παρόλο που συνεχιστικέ μέχρι τις απαρχές του ψυχρού πολέμου το 1950, για τους ανθρώπους δεν υπήρχε πια.
Πιστεύετε πως η τωρινή οικονομική κρίση θα τελειώσει με κάποιον ακραίο τρόπο, όπως και η κρίση του '29;
Όχι. Πιστεύω πως αφού τα κράτη έχουν καταλάβει πως λειτουργεί η οικονομία καλύτερα από τότε, ακραίες καταστάσεις όπως παγκόσμιος πόλεμος δεν θα γίνουν. Δυστυχώς όμως αυτό έπισης σημαίνει πως για να βγούμε από την κρίση, ο δρόμος θα είναι αργός και σταδιακός. Ειδικά για την Ελλάδα, που οικονομικά είναι πίσω από ένα σωστά ανεπτυγμένο κράτος. Ο δρόμος θα είναι πολύ δύσκολος, και για να τα καταφέρουμε θα χρειαστούμε οργάνωση, πράγμα που δεν έχουμε.
http://foititikospalmos.
