Έχοντας βιώσει με τη συγκινησιακή φόρτιση του εφήβου την αναγγελία του θανάτου της Μαρίας Κάλλας, τίποτε δεν με προετοίμαζε, κοντά 3,5 δεκαετίες αργότερα, για τον αντίκτυπο της εκδημίας εκείνης που –μαζί με την Κάλλας- ενσάρκωσε όσο καμία το απόγειο των φωνητικών μύθων του 20ού αιώνα.
Και αυτό παρά το γεγονός ότι η Τζόαν Σάδερλαντ απόλαυσε πολλά από όσα στερήθηκε η Κάλλας: μια μακρά και γεμάτη θριάμβους ζωή, απομαχία με ισχυρά ακόμη φωνητικά αποθέματα, την ισόβια συντροφικότητα ενός προσωπικά στοργικού και επαγγελματικά πολύτιμου συζύγου, τη μητρότητα και τα εγγόνια.
Κι όμως η αίσθηση της απώλειας ήταν το ίδιο συντριπτική με εκείνην της Ελληνίδας στις 16 Σεπτεμβρίου του 1977. Ο συχνός παρτενέρ της Σάδερλαντ στη σκηνή και στον δίσκο, ο κατά 8 περίπου έτη νεότερός της τενόρος Λουτσάνο Παβαρόττι, τής χάρισε τον χαρακτηρισμό που υιοθέτησε η δισκογραφική της εταιρεία για μιαν επιτομή ηχογραφήσεών της: «Η Φωνή του Αιώνα». Για μια φορά το σχόλιο δεν αποτελούσε διαφημιστική υπερβολή και αιτιολογεί εν μέρει την αίσθηση ότι η ανάληψη της Σάδερλαντ στον κόσμο της αρμονίας σηματοδότησε και τυπικά τη ληξιαρχική πράξη θανάτου μιας ολόκληρης εποχής. Της εποχής των αινιγματικών θαυμάτων που μπορούσε να επιφυλάσσει η όπερα στους πολυάριθμους ακόμη φίλους της και που τόσο έγκυρα συνόψιζε το προσωνύμιο της εκλιπούσης, «La Stupenda».
Γεννημένη στη μακρινή και περιφερειακή Αυστραλία ενός εισέτι κοσμοκρατορικού Βρετανικού Στέμματος και με ρίζες που η ίδια αναζήτησε στο Σάδερλαντ της Σκωτίας, η μικρή Τζόαν πήρε τα πρώτα ακούσια μαθήματα φωνητικής τεχνικής στα 3 μόλις χρόνια της από την καλλίφωνη μητέρα της που δοκίμαζε κλίμακες συνοδεύοντας η ίδια τον εαυτό της στο πιάνο. Όπως και μια άλλη μεγάλη μουσική προσωπικότητα της γηραιάς Αλβιόνος, η πρόωρα χαμένη Κάθλην Φέρριερ, εγκατέλειψε γρήγορα την επιδίωξη μιας γραμματειακής θέσης για χάρη του θείου δώρου της ανθρώπινης φωνής. Αντίθετα με την Κάλλας, όμως, η δική της πορεία υπήρξε μακρά και επίμονη. Επίπονη επίσης, αφού υπηρέτησε μια δεκαετία σχεδόν στη Βασιλική Όπερα Κόβεντ - Γκάρντεν ερμηνεύοντας από Βέρντι και Βάγκνερ μέχρι Πουλένκ και Τίππεττ, χωρίς ιδιαίτερη αναγνώριση!
Η ιστορία του μελοδράματος οφείλει ανεξάντλητη ευγνωμοσύνη στον σύντροφό της, τον -νεαρό εν έτει 1954- αρχιμουσικό, μουσικολόγο και μανιώδη ερευνητή και συλλέκτη Ρίτσαρντ Μπόνυνγκ για το γεγονός ότι εκείνος την έπεισε να καλλιεργήσει την έκταση της υψηλής περιοχής της φωνής της και να επενδύσει στο ρεπερτόριο του πρώτου ιταλικού ρομαντισμού, που μόλις είχε φέρει στο προσκήνιο με συγκλονιστικά αποτελέσματα η Κάλλας. Οι δυο τους συναντήθηκαν, παρεμπιπτόντως, για πρώτη φορά στη λονδρέζικη «Νόρμα» της τελευταίας, στα 1952, όταν η Σάδερλαντ κάλυπτε τη δευτεραγωνιστική ανάθεση της θεραπαινίδας Κλωτίλδης.
Και είναι τότε που η Divina υποσχέθηκε στην έκπληκτη αρχάρια ότι θα διεκδικούσε ακόμη και τον ρόλο της Νόρμα «μια απʼ αυτές τις μέρες», έκφραση που η Σάδερλαντ εγκολπώθηκε ως παρακαταθήκη σκληρής και μακρόχρονης προετοιμασίας μιας προφητείας που έμελλε να επαληθευθεί μια δεκαετία αργότερα με έξοχα συμπληρωματικό τρόπο σε σχέση με την ερμηνεία της Κάλλας. Γιατί αν η Μαρία επανατροφοδότησε το μπελκάντο με την τραγική του υπόσταση μέσα από όρους φωνητικής υποκριτικής, η Τζόαν τού χάρισε το Ελντοράντο της αβίαστης φωνητικής τεχνικής, της υπερβατικής δεξιοτεχνίας και της ασφαλούς έκτασης που περιελάμβανε μιαν ασυνήθως πλούσια μεσαία περιοχή και υπερέβαινε με σκανδαλιστική άνεση, καλλιέπεια και όγκο τις 3 οκτάβες.
Δεν αποτελεί υπερβολή η διαπίστωση ότι Σάδερλαντ και Μπόνυνγκ ριζοσπαστικοποίησαν χαρακτηριστικά το δραματολόγιο της ρομαντικής ιταλικής και γαλλικής όπερας και μετέβαλαν, μέσα από την ένταση και την εντέλεια του παραστατικού αποτελέσματος, μουσικολογικές προκαταλήψεις που έμοιαζαν ακλόνητες και αυτονόητες. Ήταν μια συνεισφορά που ευτύχησε να βρει αντίκρισμα σε μιαν ογκώδη δισκογραφία που, με την πάροδο του χρόνου, διευρύνει το κύρος της ως επιλογής κορμού του συγκεκριμένου ρεπερτορίου. Τα τεχνικά επιτεύγματα των θρυλικών τεχνικών της DECCA των δεκαετιών 1950 και ʼ60 συνέτειναν καθοριστικά στην αποτύπωση του όγκου και της ικανότητας προβολής μέσα στις αίθουσες του εξαίσιου φωνητικού οργάνου της Σάδερλαντ, μια αίσθηση που οι αυτόπτες μάρτυρες των παραστάσεών της ορκίζονται ότι δεν θα λησμονήσουν.
Τα τελευταία χρόνια η αρθρίτιδα υπονόμευσε την υγεία της και την ταλαιπώρησε με πόνους και παθήματα που εκείνη υπέμεινε με καλοπροαίρετο βρετανικό χιούμορ. Μια σεμνή τελετή, σε στενό οικογενειακό κύκλο, ολοκλήρωσε τον επίγειο κύκλο μιας γυναίκας που παρέδωσε μάθημα ζωής κερδίζοντας με στωική μαχητικότητα, ευπρέπεια, μέτρο και ταπεινή αφοσίωση όλα εκείνα για τα οποία δεν φαινόταν προορισμένη. Της αξίζει η αιώνια ανάπαυση και η ευγνωμοσύνη των επιζώντων…
http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=575965
