Παγκόσμια Ημέρα Καταπολέμησης της Φτώχειας σήμερα και το φαινόμενο λαμβάνει ανησυχητικές διαστάσεις στην Ελλάδα και διεθνώς, καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι ζουν κάτω από άθλιες συνθήκες. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία το 21% των Ελλήνων βρίσκονται κάτω από τα όρια της φτώχειας, ενώ ανεπίσημα στοιχεία ανεβάζουν το ποσοστό αυτό στο 25%. Η φτώχεια και η πείνα είναι άμεσα συνδεδεμένες, καθώς η πρώτη είναι η κύρια αιτία της δεύτερης. Άλλοι παράγοντες είναι ο πόλεμος και οι αρρώστιες (κυρίως το AIDS).
Ο όρος «υποσιτισμός» αναφέρεται στην ανεπάρκεια ενέργειας, πρωτεϊνών, βασικών βιταμινών και ιχνοστοιχείων και είναι το αποτέλεσμα είτε ανεπαρκούς κατανάλωσης τροφής καθημερινά είτε κακής διατροφής είτε κακής απορρόφησης των θρεπτικών στοιχείων εξαιτίας αρρώστιας ή μόλυνσης.
Ακόμα και πριν από την επισιτιστική και οικονομική κρίση, ο υποσιτισμός ήταν η υποκείμενη αιτία θανάτου 4,5 εκατομμυρίων παιδιών το χρόνο και υπολογίζεται ότι ο αριθμός αυτός μπορεί να αυξηθεί κατά 1,2 εκατομμύριο μέχρι το 2015. Αυτό σημαίνει ότι κάθε 6 δευτερόλεπτα ένα παιδί πεθαίνει από την πείνα.
Σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ, ο αριθμός των ανθρώπων που υποσιτίζονται μετά την αύξηση του 2006 -2009 εξαιτίας των υψηλών τιμών των τροφίμων και της γενικότερης οικονομικής κρίσης, μειώθηκε λίγο το 2010 στα 925 εκατομμύρια. Όμως η πείνα παραμένει απαράδεκτα υψηλή.
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ 166 εκατομμύρια άνθρωποι σε 22 χώρες υποφέρουν από χρόνια πείνα ή δυσκολεύονται να βρουν αρκετή τροφή καθημερινά ως αποτέλεσμα της «παρατεταμένης κρίσης τροφής» (protracted food crisis). Οι χώρες είναι: Αιθιοπία, Αϊτή, Ακτή Ελεφαντοστού, Αφγανιστάν, Γουινέα, Ερυθραία, Ζιμπάμπουε, Ιράκ, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Κένυα, Κονγκό, Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, Λαϊκή Δημοκρατία της Κορέας, Λιβερία, Μπουρούντι, Ουγκάντα, Σιέρρα Λεόνε, Σομαλία, Σουδάν, Τατζικιστάν, Τσαντ.
Τι λέει η ActionAid
Η απάντηση στη ActionAid στα νέα αυτά στατιστικά στοιχεία είναι:
«Οι 22 χώρες που αναφέρονται από τον ΟΗΕ ότι υποφέρουν από παρατεταμένη κρίση πείνας απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή από τη διεθνή κοινότητα.
Περίπου 166 εκατομμύρια άνθρωποι από το Αφγανιστάν, στην Αϊτή, το Κονγκό και τη Ζιμπάμπουε υποφέρουν από ολέθρια επίπεδα πείνας εξαιτίας, πολέμων, φυσικών καταστροφών και αδύναμες κυβερνήσεις. Μόνο εάν συνδυάσουμε την ανθρωπιστική με την μακροπρόθεσμη αναπτυξιακή βοήθεια που στοχεύει στο να δημιουργήσει ένα κοινωνικό δίκτυ ασφαλείας και να ενισχύσει την τοπική γεωργία, θα μπορέσουμε να σπάσουμε τον κύκλο της πείνας.
Η χρόνια πείνα απαιτεί μακροπρόθεσμες λύσεις, που πρέπει να περιλαμβάνουν τη στήριξη των γυναικών που δουλεύουν στα χωράφια και παράγουν το μεγαλύτερο μέρος της τροφής στον κόσμο.»
Για την ActionAid, η καταπολέμηση της πείνας και της φτώχειας είναι εφικτή, αλλά σχετίζεται άμεσα με τις αποφάσεις που παίρνουν τόσο οι κυβερνήσεις των φτωχών όσο και οι κυβερνήσεις των πλούσιων χωρών.
Οι 5 πρώτες χώρες που έχουν κάνει τη μεγαλύτερη πρόοδο (οι καλοί μαθητές) για την καταπολέμηση της πείνας τα τελευταία 20 χρόνια είναι η Βραζιλία, η Κίνα, το Βιετνάμ, το Μαλάουι και η Γκάνα. Και οι πέντε αυτές χώρες έβαλαν ως προτεραιότητα τη μείωση των πεινασμένων στο έδαφός τους και με συστηματικά προγράμματα κατάφεραν να μειώσουν σημαντικά το ποσοστό των υποσιτισμένων.
Τι πρέπει να κάνουν οι πλούσιες χώρες;
Το να καταπολεμήσουμε τη φτώχεια είναι 10 φορές φθηνότερο από το να την αγνοήσουμε. Κάθε χρόνο η μείωση της παραγωγικότητας, η κακή υγεία και τα χαμένα κόστη εκπαίδευσης κοστίζουν 450 δισεκατομμύρια δολάρια στις φτωχές χώρες.
Το κόστος δεν είναι μόνο οικονομικό. Εάν οι κυβερνήσεις μας δεν κάνουν κάτι τώρα πάνω από ένα εκατομμύριο παιδιά μπορεί να πεθάνουν μέχρι το 2015, ενώ ο μισός πληθυσμός της Αφρικής μπορεί να μην έχει επαρκή τροφή σε 10 χρόνια.
Οι πλούσιες χώρες (στις οποίες συγκαταλέγεται και η Ελλάδα) πρέπει να φροντίσουν ότι κάθε ευρώ που δίνεται στις αναπτυσσόμενες χώρες έχει αξία και βοηθά πραγματικά τους φτωχούς ανθρώπους. Έχουν επανειλημμένα υποσχεθεί ποσά που εάν επενδυθούν σωστά εκατομμύρια άνθρωποι στις αναπτυσσόμενες χώρες θα ζήσουν καλύτερα και θα ξεφύγουν από την πείνα. Το 2009, οι G8 υποσχέθηκαν 22 δισεκατομμύρια δολάρια, αλλά ακόμα δεν είναι ξεκάθαρο με ποιον τρόπο και πότε θα επενδυθούν αυτά τα χρήματα.
Στοχευμένα προγράμματα που πραγματοποιούνται με διαφάνεια έχουν εντυπωσιακά αποτελέσματα και εξασφαλίζουν ότι τα χρήματα των φορολογουμένων των πλούσιων χωρών πιάνουν πραγματικά τόπο.
Παραδείγματα καλών πρακτικών.
Η ActionAid τις στηρίζει και πιέζει τις κυβερνήσεις των πλούσιων χωρών να κάνουν το ίδιο και τις κυβερνήσεις των φτωχών χωρών να τις υιοθετήσουν ή να τις επεκτείνουν.
Μαλάουι
Η Evelyn Mwafulirwa είναι αγρότισσα, καλλιεργεί πιπεριές και είναι μέλος της Συμμαχίας Αγροτισσών στο χωριό Zatepeta, στην περιοχή Rumphi του Μαλάουι. Η δημιουργία της Συμμαχίας ήταν πρωτοβουλία της ActionAid και χρηματοδοτείται από την ιρλανδική κυβέρνηση. Η Evelyn δουλεύει σε χωράφι που αναπτύχθηκε από τη τοπική ΜΚΟ FAIR, με την οποία συνεργάζεται και την οποία στηρίζει η ActionAid.
«Η οργάνωση μας έμαθε πώς να είμαστε αυτόνομοι, πώς να βασιζόμαστε στον εαυτό μας. Δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στις γυναίκες που είναι μόνες τους και τις παντρεμένες. Βγάζουν τα ίδια χρήματα όλες. Στην αρχή οι γυναίκες ήταν ντροπαλές όταν έπαιρναν ευθύνες. Φοβόντουσαν τους άνδρες, αλλά αυτό άλλαξε σιγά σιγά» εξηγεί η Evelyn.
Βιετνάμ
Η Hoang Thi Hung είναι 34 ετών από το Cao Bang, μια ορεινή επαρχία του βόρειου Βιετνάμ. Δυσκολευόταν να θρέψει την οικογένειά της από τότε που πέθανε ο σύζυγός της το 2000. Η ActionAid της έδωσε ένα μικρο-δάνειο 53 δολαρίων για την αγορά γουρουνιών και εργαλεία και εκπαίδευση για την βελτίωση της παραγωγής της και τώρα πια βγάζει και κέρδος αντί να πεινάει για αρκετούς μήνες του χρόνο.
«Χάρη στην εκπαίδευση και το δάνειο, κατάφερα να έχω μεγάλη σοδειά πέρσι και να πουλήσω και 24 γουρουνάκια. Το εισόδημά μου έχει αυξηθεί. Τώρα πια βγάζω 900 δολάρια το χρόνο και δεν ζω πια φτωχικά.»
Σιέρα Λεόνε
Η Yeabu Turay, 48 ετών, είναι η πρόεδρος τη ομάδας αγροτισσών Dim Dim (που σημαίνει «μαζί») στην περιοχή Tonkolili της Σιέρα Λεόνε. Η ActionAid στηρίζει την ομάδα με χρήματα και εκπαίδευση. Έτσι η ομάδα μπορεί να παρέχει σπόρους, εργαλεία και τεχνογνωσία στα 80 μέλη της για το πώς να καλλιεργούν καλύτερα και πώς να αρχίσουν μικρές επιχειρήσεις.
«Παλιότερα παίρναμε δάνεια σε σπόρους από άνδρες που μας έβαζαν πολύ μεγάλα επιτόκια και που μας εξευτέλιζαν όταν δεν καταφέρναμε να τα ξεπληρώσουμε εγκαίρως» εξηγεί η Yeabu, που είναι παντρεμένη και σύζυγος 8 παιδιών. «Τώρα είμαστε αρκετά οργανωμένες και αρκετά δυνατές ώστε να βοηθούμε και γυναίκες και άνδρες που δεν είναι μέλη στην ομάδα μας. Οι ζωές μας έχουν αλλάξει τελείως επειδή τώρα έχουμε χωράφια που παράγουν αρκετά για να θρέψουμε τις οικογένειές μας. Δεν χρειάζεται πια να εκλιπαρώ για δάνεια και να δουλεύω για ξένους.»
Ρουάντα
Ο Mutera και η Alphonsine, άνθρωποι που έχασαν τα πάντα κατά τη διάρκεια της γενοκτονίας στη Ρουάντα περιγράφουν πώς η ελπίδα επέστρεψε στη ζωή τους καθώς μπορούν πια να φροντίζουν την οικογένειά τους. Η κυβερνητική πολιτική της παροχής μιας αγελάδας ανά φτωχής οικογένειας στη Ρουάντα είχε πολύ εντυπωσιακά αποτελέσματα στη φτώχεια στην ύπαιθρο της χώρας.
Παραδείγματα κακών πρακτικών. Η ActionAid πιέζει τις αντίστοιχες κυβερνήσεις να τις αλλάξουν.
Αϊτή
Κάθε χρόνο στην Αϊτή αυξάνονται οι τιμές των τροφίμων, με αποτέλεσμα να μειώνεται η αγοραστική δύναμη των κατοίκων. Το σεισμός του Ιανουαρίου ενίσχυσε την τάση αυτή με αποτέλεσμα οι τιμές των τροφίμων να αυξηθούν κατά 50%.
«Η Αϊτή έχει πολύ φαγητό, απλά δεν έχουμε αρκετά λεφτά να το αγοράσουμε. Συνήθως μαγειρεύω ρύζι και φασόλια για τα παιδιά μου γιατί είναι λιγότερο ακριβά. Πρέπει να αγοράσω ρύζι από το Μαϊάμι γιατί αυτό που καλλιεργείται εδώ στην Αϊτή κοστίζει το διπλάσιο. Δεν έχω λεφτά για κρέας, οπότε τα παιδιά το τρώνε πολύ σπάνια. Μπορώ να τους δίνω φαγητό μόνο μια φορά την ημέρα. Η μια μικρή μου, η Selena είναι 8 χρονών και με στεναχωριέμαι πάρα πολύ που δεν μπορώ να της παρέχω καλή διατροφή,» λέει η Carmelita Desravines, 49 ετών, που ζει με τα 4 παιδιά της στο Philippeaux.
Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό
Η Sikujuwa Madeleine, 48 ετών, είναι από το Βόρειο Κιβού της Ανατολικής Επαρχίας της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό. Είναι χήρα και μητέρα 4 παιδιών. Όταν έφτασαν με τον άνδρα της στην περιοχή Rutshuru πριν από 20 χρόνια, ανακάλυψαν ότι δεν είχαν δικαίωμα να αποκτήσουν γη στη περιοχή διότι σύμφωνα με το έθιμο μπορούσε να ανήκει μόνο σε ντόπιους.
«Πρέπει να μοιράζομαι τη σοδειά μου με τον ιδιοκτήτη της γης που καλλιεργώ, την οποία νοικιάζω ούτως ή άλλως. Συνήθως μαζεύω 100 κιλά φασόλια σε κάθε σοδιά και πρέπει τη μισή να τη δίνω σε εκείνον. Αυτό σημαίνει ότι ζω μέσα στη μιζέρια. Δεν μπορώ να σηκώσω τα βάρη της οικογένειάς μου. Έχουμε επανειλημμένα παραπονεθεί στις αρχές αλλά τίποτα δεν γίνεται. Αυτό το έθιμο που δεν επιτρέπει στους ξένους να αποκτήσουν γη πρέπει να καταργηθεί.»
