Η σύγκριση της καθημερινότητάς τους με αυτή των συναδέλφων τους που εργάζονται στις ΗΠΑ, στην Αγγλία και στη Γερμανία αποκαλύπτει πως η εκπαίδευση των νέων γιατρών στην Ελλάδα περιλαμβάνει φόρτο εργασίας, «λάντζα» και τελικά αβέβαιο μέλλον.
Το 1998, όταν ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην Ιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, ο Θεόδωρος Βολογιάννης έβγαλε εισιτήριο για την Αμερική. Στόχος του, να πραγματοποιήσει την ειδικότητά του πάνω στη γενική χειρουργική στο Πανεπιστήμιο Βaylor, στο Χιούστον. «Αναζητούσα ένα πρόγραμμα που θα μπορούσε να μου προσφέρει σιγουριά και αυτοπεποίθηση. Ηθελα να μάθω για να γίνω καλός χειρουργός», λέει στα «ΝΕΑ».
Οταν πήγε στην Αμερική συνέκρινε τις εμπειρίες του με τον Σπύρο Μίχα, φίλο του, που είχε μείνει στην Ελλάδα και έκανε την ειδικότητά του την ίδια περίοδο στην Πολυκλινική Αθηνών. Γρήγορα οι δύο νέοι γιατροί αντελήφθησαν το χάσμα ανάμεσα στα δύο συστήματα εκπαίδευσης.
Στο Τέξας ο κ. Βολογιάννης ήταν υποχρεωμένος να πραγματοποιήσει τουλάχιστον 750 επεμβάσεις ως πρώτος χειρουργός στα πέντε έτη της ειδικότητάς του. Στην Αθήνα, ο κ. Μίχας ολοκλήρωνε την εξαετή ειδικότητά του με μόλις 283 χειρουργεία στο βιογραφικό του.
Διαφορά νοοτροπίας. Οι αριθμοί των επεμβάσεων όμως δεν φανερώνουν μόνο διαφορά στην οργάνωση ανάμεσα στις δύο χώρες, αλλά και διαφορά στη νοοτροπία. Ενώ στις ΗΠΑ οι ειδικευόμενοι πιάνουν νυστέρι από νωρίς και ελέγχονται αυστηρά από το σύστημα με σκοπό την ολοκληρωμένη εκπαίδευσή τους, στην Ελλάδα η μάθηση συχνά σκοντάφτει στις πελατειακές σχέσεις βετεράνων γιατρών με ασθενείς, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει χώρος και χρόνος στα χειρουργεία για εκπαίδευση, στον ανταγωνισμό για μια θέση στην αγορά εργασίας και στην ανεπάρκεια τεχνολογίας και υποδομών. Κι όμως, όπως οι ειδικευόμενοι στη χώρα μας υποστηρίζουν, αυτοί αποτελούν την «κινητήριο δύναμη». «Κάνουμε τη "βρώμικη" δουλειά- όπως είναι οι αλλαγές και η παρακολούθηση των ασθενών. Ισως, εάν δεν υπήρχαν ελλείψεις σε ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, να είχαμε τη δυνατότητα- τουλάχιστον τα τελευταία χρόνια της ειδικότητας- να ασχολούμαστε κυρίως με σοβαρά περιστατικά», τονίζει ο ειδικευόμενος στην 3η Ορθοπεδική Κλινική του νοσοκομείου ΚΑΤ κ. Σπύρος Κυρίτσης.
Καθημερινή τρέλα. Τελικά, και εξαιτίας των κενών, στο ΕΣΥ εκτυλίσσονται συχνά απίστευτες ιστορίες. Οπως παραδέχεται ο κ. Κυρίτσης, η ειδίκευση των νέων γιατρών εξαρτάται αποκλειστικά από τον παράγοντα τύχη- δηλαδή, από το πόση προθυμία δείχνει ο γιατρός.
«Τουλάχιστον, στη δική μου κλινική κάνουμε πολλά χειρουργεία, ενώ κάθε εβδομάδα αφιερώνουμε μία ώρα για εκπαίδευση», προσθέτει.
Αυτή ωστόσο είναι η μία όψη του νομίσματος, καθώς η τριβή στα εξωτερικά ιατρεία αλλά και η απουσία «έξτρα» χεριών που αναγκάζει τους ειδικευόμενους να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή στη φροντίδα των ασθενών, τους δίνει τη δυνατότητα να κάνουν καθημερινά πρακτική και να αποκτούν εμπειρία.
Και όσα δεν μπορούν να πουν δημοσίως οι νέοι γιατροί- φοβούμενοι πιθανόν τις επιπτώσεις- τα παραδέχεται μερίδα των ειδικευμένων. «Είναι γεγονός πως σε αρκετές περιπτώσεις δεν υπάρχει διάθεση για εκπαίδευση ακόμη και στις πανεπιστημιακές κλινικές. Οι χειρουργοί "κρατάνε" τις δύσκολες επεμβάσεις για τον εαυτό τους. Ο φόβος τους είναι να μη "μεγαλώσουν" ανταγωνιστικούς γιατρούς», υπογραμμίζει ο οφθαλμίατρος στο νοσοκομείο της Χαλκιδικής και πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ενώσεων Νοσοκομειακών Γιατρών κ. Δημήτρης Βαρνάβας.
Και στη Γερμανία. Ομως- όσο κι αν προκαλεί εντύπωση- το σύστημα εκπαίδευσης των ειδικευόμενων γιατρών στη Γερμανία δεν διαφέρει και πολύ από το ελληνικό όσον αφορά την ανταγωνιστική νοοτροπία.
Η εξήγηση που δίνει ο Εμμανουήλ Παππούς, ο οποίος σπούδασε ιατρική στη Γερμανία στηρίζεται στα... μαθηματικά. «Και οι δύο χώρες είναι κορεσμένες όσον αφορά τον αριθμό των γιατρών», λέει. «Γι΄ αυτό και αν σε διδάξουν σωστά, νομίζουν ότι στο μέλλον θα τους πάρεις την πελατεία. Οταν έδινα συνεντεύξεις για ειδικότητα στη Γερμανία, μου είχαν πει σε ένα νοσοκομείο: "Θα σε εκπαιδεύσουμε, αλλά δεν θα σε κάνουμε τόσο καλό, για να μη γίνεις τόσο ανταγωνιστικός όσο εμείς"». Υπάρχει ωστόσο ένας ακόμη λόγος, σύμφωνα με τον κ. Βαρνάβα, που οι ειδικευόμενοι βρίσκουν τις πόρτες των χειρουργείων κλειστές στην Ελλάδα: «Οι ειδικευμένοι δεν έχουν χρόνο να ασχοληθούν με τους νέους γιατρούς. Η επέμβαση τους "τρώει" τον διπλάσιο χρόνο όταν ο καθηγητής εποπτεύει. Ομως οι ειδικευόμενοι δεν είναι για να κρατάνε τα άγκιστρα».
Δεν ενδιαφέρονται. Ετσι, δεν προκαλούν έκπληξη τα αποτελέσματα πρόσφατης μελέτης της Εταιρείας Νέων Ιατρών και Επιστημόνων Υγείας σε συνεργασία με την Κλινική Κοινωνικής και Οικογενειακής Ιατρικής του Πανεπιστημίου Κρήτης και της Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών, σύμφωνα με τα οποία 42,1% των ειδικευμένων δηλώνουν πως οι επιβλέποντες ιατροί δεν ενδιαφέρονται για την εκπαίδευσή τους.
Επιπλέον, και σύμφωνα με την ίδια έρευνα που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό «Ηuman Resources for Ηealth», σε ποσοστό 20,3% λένε πως δεν είναι ικανοποιημένοι με τη «λάντζα» και τη γραφειοκρατική δουλειά που αναγκάζονται να διεκπεραιώνουν.
Αλλωστε στη χώρα μας δεν έχει προβλεφθεί μηχανισμός ελέγχου που να εποπτεύει τη διαδικασία μάθησης των νέων γιατρών: ο αριθμός χειρουργείων δεν είναι καθορισμένος, ούτε και ο αριθμός των περιστατικών που θα αναλάβουν. Ετσι, η εκπαίδευση των ειδικευομένων έγκειται στο φιλότιμο των ειδικευμένων.
Χάσμα ανάμεσα στα συστήματα εκπαίδευσης της Ελλάδας και εκείνα των ΗΠΑ της Βρετανίας και της Γερμανίας
Η «μάχη» για το ωράριο και τις διπλές εφημερίες
«Μία μέσα, μία έξω»: κάπως έτσι κυλούν οι μήνες για τους ειδικευόμενους στην Ελλάδα. Ιδίως στην περιφέρεια, όπου τα κενά σε ιατρικό προσωπικό είναι μεγάλα, οι ειδικευόμενοι πραγματοποιούν ακόμη και δέκα εφημερίες τον μήνα- μόνον έτσι μπορεί να βγει το πρόγραμμα. Το ωράριο είναι ελαφρώς βελτιωμένο στα νοσοκομεία της Αττικής. Οι εφημερίες συνήθως δεν ξεπερνούν τις εννιά (εξαρτάται από την κλινική), παρ΄ όλα αυτά δεν λείπουν και εκείνες οι περιπτώσεις που οι ειδικευόμενοι κάνουν δύο εφημερίες συνεχόμενες. Η αϋπνία, η κούραση και ο ελάχιστος ελεύθερος προσωπικός χρόνος που τους απομένει καταγράφονται και στην έρευνα της Εταιρείας Νέων Ιατρών και Επιστημόνων Υγείας: το 74,9% των ειδικευόμενων θεωρούν κρίσιμη την εφαρμογή του ευρωπαϊκού ωραρίου.
48 ώρες. Είναι όμως οι 48 ώρες εργασίας την εβδομάδα αρκετές για την εκπαίδευσή τους; Η απάντηση έρχεται από την Αγγλία, όπου οι νέοι... ξεκούραστοι πλέον γιατροί δίνουν μάχη για να ξαγρυπνούν και πάλι στα νοσοκομεία. Το μέτρο που ισχύει αυστηρά από πέρσι στα βρετανικά νοσοκομεία έχει προκαλέσει έντονο προβληματισμό για την επάρκεια της εκπαίδευσής τους. Χαρακτηριστικός ο τίτλος της βρετανική εφημερίδας «Τelegraph»: «Τι κάνει η Ε.Ε. στους γιατρούς μας;». Ο συντάκτης του άρθρου τονίζει πως κανείς δεν θέλει οι νέοι γιατροί να επιστρέψουν στον Μεσαίωνα, όταν εργάζονταν 90 ώρες την εβδομάδα. Από την άλλη το νέο, πιο ελαφρύ ωράριο έχει μετατρέψει τους ειδικευόμενους σε υπαλλήλους που χτυπάνε κάρτα. Ο βρετανικός Ιατρικός Σύλλογος δηλώνει ότι βρίσκεται στο πλευρό των νέων γιατρών και ζητά από το υπουργείο Υγείας να παρακολουθήσει στενά τις όποιες επιπτώσεις στην εκπαίδευσή τους. Και χαρτούρα. Και ενώ ο
χρόνος εκπαίδευσής τους έχει συρρικνωθεί, οι ειδικευόμενοι στην Αγγλία έχουν να αντιμετωπίσουν ένα επιπλέον πρόβλημα.
Οπως προκύπτει από έρευνα του Ιατρικού Συλλόγου της Αγγλίας, οι νέοι γιατροί δηλώνουν δυσαρεστημένοι επειδή περνούν το 14% του χρόνου τους διεκπεραιώνοντας γραφειοκρατική δουλειά. Οταν τελειώνουν με τη χαρτούρα, δίνουν έμφαση στη φροντίδα των ασθενών με αποτέλεσμα να αφιερώνουν μόλις το 13% του χρόνου τους στην εξειδίκευσή τους.
Σύστημα «κουρτίνα» και χειρουργεία «Ι.Χ.»
O Νικόλαος Ζαχαρίας είναι καινούργιος στο αμερικανικό σύστημα. Αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή της Αθήνας το 2007 και τώρα βρίσκεται στο Johns Ηopkins. Από την 1η Ιουλίου μέχρι σήμερα, χωρίς να έχει ακόμη συμπληρώσει έναν χρόνο ειδικότητας, έχει πραγματοποιήσει 102 χειρουργεία.
«Βλέπω ότι βελτιώνομαι συνεχώς και αποκτώ αυτοπεποίθηση με κάθε επέμβαση», λέει. Οι ειδικευόμενοι στην Αμερική ξεκινούν από μικρά, πιο εύκολα χειρουργεία, πάντα υπό την επίβλεψη και την καθοδήγηση μεγαλύτερου ειδικευόμενου και ενός επιμελητή. «Είναι μια μοναδική ευκαιρία. Βρίσκομαι στα μισά της ειδικότητάς μου και είμαι αρκετά σίγουρος για τον εαυτό μου. Κάνω πολλά χειρουργεία και ειδικά λαπαροσκοπικές επεμβάσεις», λέει ο Ντίνος Σπανιόλας από το Ρότσεστερ της Νέας Υόρκης. Κάθε δύο μήνες οι ειδικευόμενοι αξιολογούνται για την πρόοδό τους και κάθε Ιανουάριο δίνουν εξετάσεις. Με την ολοκλήρωση της εκπαίδευσής τους πρέπει να εξεταστούν ξανά.
Αντίθετα, στην Ελλάδα ο Δημοσθένης Ευαγγελίδης, ειδικευόμενος ορθοπεδικός στο Νοσοκομείο Παναγία της Θεσσαλονίκης, λέει ότι η πρακτική μάθηση εξαρτάται από το φιλότιμο και τις πρωτοβουλίες του ίδιου του ειδικευόμενου. «Κανείς δεν σου λέει πόσα χειρουργεία πρέπει να κάνεις. Δεν υπάρχει έλεγχος. Μπορείς να γράψεις στο πιστοποιητικό ποιότητας όποιον αριθμό θέλεις, ενώ δεν σε εξετάζουν πρακτικά. Μπορεί το χέρι σου να μην πιάνει, αλλά νομίζω ότι είναι απίθανο αυτό να σε σταματήσει».
Στην Ελλάδα, οι μόνες εξετάσεις για τους ειδικευόμενους πραγματοποιούνται στο τέλος, με την ολοκλήρωση των έξι ετών. Οπως αναφέρουν ειδικευόμενοι γιατροί στα «ΝΕΑ», παλαιότερα οι επιμελητές έμπαιναν μπροστά τους και δεν τους επέτρεπαν καν να δουν την ώρα του χειρουργείου.
Η ελλιπής εξάσκηση όμως έχει ως αποτέλεσμα να βγαίνει στην αγορά μεγάλος αριθμός γιατρών χωρίς αυτοπεποίθηση. Αυτό οδηγεί σε ορισμένες περιπτώσεις στα αποκαλούμενα «χειρουργεία κουρτίνας», όπου η επέμβαση πραγματοποιείται από άλλον γιατρό που καλύπτει τον ανασφαλή συνάδελφό του εν αγνοία του ασθενούς.
«Τουλάχιστον εγώ ήμουν τυχερός αφού μία φορά την εβδομάδα κάναμε μάθημα στο νοσοκομείο συζητώντας για τα περιστατικά», λέει ο Νίκος Σαλβερίδης, ειδικευόμενος στην Α΄ Χειρουργική Κλινική της Καβάλας.
Τα πληρώνει. Ο κ. Σαλβερίδης έχει πραγματοποιήσει περίπου 300 χειρουργεία σε 5 χρόνια. Ωστόσο, αναγκάζεται να πληρώνει από την τσέπη του 200 ευρώ για να παρακολουθεί συνέδρια στη Θεσσαλονίκη για λαπαροσκοπική κωλεκτομή ή άλλες επεμβάσεις που δεν πραγματοποιούνται στην κλινική του. «Είναι θέμα καλής θέλησης να μάθεις σωστά. Τα τελευταία δύο χρόνια γίνονται συζητήσεις στα ιατρικά συνέδρια και επισημαίνεται ότι είμαστε σε λάθος δρόμο στο θέμα της εκπαίδευσης. Υπάρχουν όμως παλαιότεροι γιατροί που λένε: ΄΄Εμείς δεν βλέπαμε καν, εσείς τουλάχιστον βλέπετε την ώρα του χειρουργείου΄΄».
4.000 ευρώ στην Αγγλία, 2.000 οι μισθοί στην Ελλάδα
O μισθός ενός ειδικευόμενου στην Αμερική είναι 40.000-50.000 δολάρια τον χρόνο, δηλαδή φτάνει έως και τα 38.000 ευρώ ετησίως. Στην Αγγλία οι συνάδελφοί τους αμείβονται με περίπου 3.500 λίρες τον μήνα, δηλαδή με παραπάνω από 4.000 ευρώ. Στην Ελλάδα ο βασικός μισθός ενός ειδικευόμενου φτάνει περίπου τα 1.200 ευρώ και μαζί με τις εφημερίες αγγίζει τα 2.000 ευρώ.
Μεταναστεύουν.
Η σύγκριση καθιστά αυτονόητη την απόφαση αρκετών νέων ελλήνων γιατρών που μεταναστεύουν στο εξωτερικό να παραμείνουν εκεί για να εργαστούν. Επειτα από δώδεκα χρόνια στην Αμερική ο Θεόδωρος Βολογιάννης παραδέχεται πως δεν τον... χωρά η Ελλάδα.
Στα 35 του χρόνια είναι επίκουρος καθηγητής Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο του Τέξας, ένα από τα κορυφαία ιατρικά κέντρα του κόσμου που ειδικεύεται στον καρκίνο του παχέος εντέρου. «Πολεμάς κάθε μέρα με το συναίσθημα και την ιδέα της επιστροφής. Ομως εδώ σε απορροφά το σύστημα. Οι περισσότεροι έλληνες ειδικευόμενοι δεν γυρίζουν πίσω», λέει.
«Γενιά ανέργων».
Εκεί, η δουλειά του είναι στρωμένη και το μέλλον του βέβαιο. «Εμείς είμαστε η γενιά των άνεργων γιατρών.
Μοιραία κάποιοι θα αναζητήσουν την τύχη τους στο εξωτερικό.
Αλλοι θα γίνουν επικουρικοί.
Προσωπικά σκέφτομαι να ιδιωτεύσω. Ελπίζω πως θα είμαι συμβεβλημένος με κάποιο Ταμείο, ώστε να μπορώ να χειρουργώ», λέει ο κ. Κυρίτσης που ολοκληρώνει το τελευταίο έτος ειδίκευσής του στο ΚΑΤ.
TA NEA
