H υπόθεση εργασίας που είχε θέσει το υπουργείο Περιβάλλοντος τον περασµένο Οκτώβριο λειτούργησε ως ευχάριστη πρόκληση για νέους αρχιτέκτονες που κλήθηκαν να καταθέσουν προτάσεις για µικρές αλλά επί της ουσίας κεντρικές παρεµβάσεις στις γειτονιές της Αθήνας.
Το ερώτηµα που τέθηκε, ήταν πώς µπορεί, σε ένα πυκνοδοµηµένο και κατ’ επέκταση πυκνοκατοικηµένο οικοδοµικό τετράγωνο σε µια κλασική γειτονιά της Αθήνας, ο λεγόµενος «σταυρός» που σχηµατίζουν οι ενδιάµεσοι δρόµοι ανά τέσσερα οικοδοµικά τετράγωνα, να «εξαφανιστεί» ώστε να δηµιουργηθεί ένας ελεύθερος χώρος πρασίνου που θα µπορεί να λειτουργεί και ως συνεκτικός δεσµός µεταξύ των οικοδοµικών τετραγώνων και των κατοίκων τους. Ο αρχιτεκτονικός διαγωνισµός είχε τον τίτλο «ΑΘΗΝΑ Χ 4» και επί της ουσίας καλούσε νέους επιστήµονες σε µια πρώτη προσπάθεια για µια «σταυροφορία» που µπορεί να δώσει ανάσα ζωής στην υποβαθµισµένη πόλη. Την προκήρυξη έκανε η Ενοποίηση Αρχαιολογικών Χώρων Αθήνας, µε αντικείµενο την ελεύθερη επιλογή τεσσάρων τυπικών οικοδοµικών τετραγώνων σε γειτονιές του λεκανοπεδίου Αττικής σε υποβαθµισµένο αστικό περιβάλλον, µε υψηλό συντελεστή δόµησης, υψηλή πυκνότητα, έλλειψη χώρων πρασίνου, κοινόχρηστων ή κοινωφελών εγκαταστάσεων. Η ανταπόκριση των νέων αρχιτεκτόνων ήταν σηµαντική αφού υποβλήθηκαν 120 προτάσεις, τις οποίες αξιολόγησε επταµελής κριτική επιτροπή, αποτελούµενη από τους αρχιτέκτονες Ανδρέα Κούρκουλα, πρόεδρο (Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο), Γιάννη Πεπονή (Georgia Institute of Technology - Atlanta), Νίκο Κτενά (Αρχιτεκτονική Σχολή Medrisio - Ελβετία), Χαρίλαο Τζαννετάκη (διευθυντή Τεχνικών Υπηρεσιών της χορηγού ΕΤΕ), Γιώργο Τζιρτζιλάκη (Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας), Ρένα Σακελλαρίδου (Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης) και Γιάννη Αίσωπο (Πανεπιστήµιο Πάτρας).
Η ανάδειξη των καλύτερων προτάσεων έγινε στα µέσα Φεβρουαρίου, µε την απονοµή 5 ισότιµων επάθλων και τεσσάρων επαίνων. Το ερώτηµα είναι βέβαια τι θα γίνουν από ’δώ και πέρα οι προτάσεις των νέων αρχιτεκτόνων, αφού καλοί είναι οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισµοί, αρκεί οι ιδέες να εφαρµόζονται και να ενσωµατώνονται στην πόλη. Το τι µέλλει γενέσθαι, θα το δείξει η ζωή, εµείς πάντως κρατάµε τη δήλωση της Τίνας Μπιρµπίλη κατά την παρουσίαση των νικητών: «Ελπίζω να ανταποκριθούµε στα οράµατά τους, εντάσσοντας κατά το δυνατό τις προτάσεις τους στα έργα που θα υλοποιήσουµε στις υποβαθµισµένες γειτονιές της πόλης». Το «Πράσινο Ποντίκι» παρουσιάζει τις 5 προτάσεις που πήραν ισότιµα έπαθλα, µε την περιγραφή που κάνουν οι ίδιοι οι αρχιτέκτονες.
ΝΟΤ* μια εξωστρεφής εσωτερικότητα
[* Νέο Οικοδομικό Τετράγωνο]
Οδός Μυκάλης και Κεραμεικού
Το ζητούµενο δεν είναι σε καµία περίπτωση να «ωραιοποιήσουµε» την πόλη µας µε µία πλαστική εγχείρηση. Θέλουµε µία πόλη βιώσιµη, ζωντανή, που να δίνει ενέργεια και να εµπνέει τους κατοίκους της.
Προτείνουµε έναν δηµόσιο χώρο που παρουσιάζει χαρακτηριστικά πάρκου µα και πεζόδροµου, που ενοποιεί τη γειτονιά µε ήπιες χρήσεις, επιδρά θετικά στο µικροκλίµα της περιοχής µε φυτεύσεις οπωροφόρων και αρωµατικών ελληνικών φυτών, καθώς και µε τη χρήση ψυχρών υλικών, και ενισχύει την πεζή µετακίνηση και έναν τρόπο ζωής µακριά από το αυτοκίνητο. Η πρόταση είναι υλοποιήσιµη και συνδυάζει έξυπνες, επιµορφωτικές, βιώσιµες, πολυδιάστατες αστικές υποδοµές µε ένα θεσµικό πλαίσιο λειτουργίας και αυτοδιαχείρισης µε στόχο τη µικρο-ουτοπία µιας ποιοτικής καθηµερινότητας, σε βάθος χρόνου.
Στέλλα Παντελιά, Κωνσταντίνος Παπαδηµητρακόπουλος, Jordi Barri
ΑΣΤΙΚΑ ΦΥΛΛΑ
Οδός Σάμου και Αγίου Παύλου
Ο δρόμος της πόλης είναι ένα απέραντο πάρκινγκ. Χώρος για αυτοκίνητα και όχι για τον άνθρωπο. Ο δρόμος προτείνεται να γίνει μια μεγάλη αυλή. Αυλή με κήπο, όπως αυτή του παλιού αθηναϊκού σπιτιού.
Μια αλέα φυλλοβόλων ή καρποφόρων δένδρων φυτεύεται σε κάθε δρόμο, στο ύψος του ανθρώπου (μοβ γιακαράντα ή κόκκινος σφένδαμος ή ελιά ή λεμονιά ή μανταρινιά). Μια μήτρα ζωής, ένας κήπος της Εδέμ. Ένας μανδύας χρώματος μέσα στην πόλη.
Το δάπεδο απογυμνώνεται από την άσφαλτο, μένοντας χώμα σπαρμένο με άσπρα βότσαλα για τη βιοκλιματική θερμοκρασιακή πτώση της γειτονιάς. Δέχεται τα φύλλα που πέφτουν, και δρόμος και φύλλα γίνονται ένα.
Ξύλινα δάπεδα (2,30 x 2,30) σε μικρή απόσταση από το έδαφος, ως σοφράδες ή καθιστικά, διάσπαρτα ανάμεσα στα δένδρα, προστατεύουν τον άνθρωπο από το εχθρικό περιβάλλον, δίνοντάς του τη θέση που του λείπει μέσα στην πόλη, θέση μέσα στο οργανικό φυσικό του περιβάλλον. Όπου υπάρχουν ελεύθερα οικόπεδα, φυτεύονται με λεβάντα, επιτρέποντας στα πλωτά αστικά φύλλα να πλέουν σε αυτά.
Ανδρονίκη Γιαννάτου
ATHENS CHARTING
Οδός Φυλής και Ολυμπίας
Η πρόταση Athens Charting της ομάδας μας είναι ένας πιλοτικός κατάλογος δράσεων για τη βελτίωση της ζωής στο κέντρο της πόλης. Ο κατάλογος προσφέρει οικονομική και χρονική ευελιξία, με δράσεις που μπορούν να εφαρμοστούν αύριο κιόλας, χωρίς κόστος, δίνοντας ταυτότητα στη γειτονιά, και άλλες μακροπρόθεσμες που απαιτούν στρατηγική χρηματοδότησης. Η υλοποίηση βασίζεται στη συμμετοχή των κατοίκων στον σχεδιασμό και τη διαχείριση του νέου οικοδομικού σταυρού, με πρώτο βήμα την εγκατάσταση ενός εργαστηρίου γειτονιάς (info point). Το πρώτο από αυτά προτείνεται να εγκατασταθεί στον σταυρό Φυλής και Ολυμπίας στα Κάτω Πατήσια, μια περιοχή που, παρά τις αρνητικές δυναμικές, συγκεντρώνει ακόμα τα απαραίτητα συστατικά ενός αστικού κέντρου.
Στυλιανή Δαούτη, Γεώργιος Μητρούλιας, Μιχαήλ Ιωάννης Ραυτόπουλος
E-CO-LLECTIVA
Οδός Σµύρνης και Φυλής
Μια πρόταση συνένωσης τεσσάρων Ο.Τ. για τη δηµιουργία ενός αστικού πάρκου - κήπου που προωθεί την έννοια της συλλογικής δραστηριότητας. Πρόκειται για µια ήπια επέµβαση που έχει ως βασικά εργαλεία σχεδιασµού τη διαδροµή - περιήγηση, που συγκροτείται από το στοιχείο της ξύλινης πλατφόρµας, το αστικό «αγροτεµάχιο», που έχει τη µορφή κοινόχρηστων κήπων ή περιβολιών, τη δηµιουργία νέων χρήσεων για τη γειτονιά, τις εφήµερες δράσεις και την αξιοποίηση του ∆ιαδικτύου για τη συµµετοχή δηµοτών και από άλλα Ο.Τ. Πρόκειται για µια βιοκλιµατική πρόταση που δεν απαιτεί εκτεταµένες απαλλοτριώσεις, µπορεί εύκολα να υλοποιηθεί και στηρίζεται στη συντήρηση και µέριµνα από τους ίδιους τους κατοίκους.
Κατερίνα Πέτσιου, Αθανάσιος Πολυζωίδης
ΠAΡΚΟ + ΠΛΑΤΕIΑ
Οδός Προύσης και Αλκαµένους
Το πάρκο, ένας χώρος φυσικός, άναρχος, δαιδαλώδης, µια ρωγµή της πόλης απ’ όπου αναδύεται το πράσινο, καταλαµβάνει το ένα σκέλος του σταυρού και προσφέρει τόπο περιπάτου, ανάπαυλας και απόδρασης. Αντίστοιχα, το άλλο σκέλος εδραιώνεται ως ξεκάθαρα αστικός χώρος, µια ανοικτή, ελεύθερη, φωτεινή πλατεία, που αποτελεί τόπο συνάθροισης και κοινωνικοποίησης κατοίκων και περαστικών. Το πάρκο και η πλατεία µπορούν να επεκταθούν στον αστικό ιστό διαµορφώνοντας ένα δίκτυο διαδροµών µε τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά. Συνδέουν τόπους ενδιαφέροντος, σηµασιοδοτώντας παράλληλα την ίδια την πορεία.
Το πάρκο και η πλατεία, δύο πρωτογενείς τύποι δηµόσιου χώρου, αποτελούν τα δοµικά στοιχεία µιας πρότασης για την επιστροφή του ελεύθερου αστικού χώρου στον δικαιούχο του, τον άνθρωπο.
Θάλεια Βογιατζόγλου, Θάνος Μπαµπανέλος
http://www.topontiki.gr/
