Ο Συμπαραστάτης του Δημότη και της επιχείρησης επιλέγεται, ανάμεσα σε υποψηφιότητες προσώπων "κύρους και εμπειρίας", από τα 2/3 του δημοτικού συμβουλίου (για δήμους 20.000 κατοίκων και άνω ). Με την ίδια πλειοψηφία μπορεί να ανακαλείται ο διορισμός του όταν εκτελεί πλημμελώς τα καθήκοντά του. Με βάση το πληθυσμιακό κριτήριο στο Νομό Ηλείας ο θεσμός μπορεί να εφαρμοστεί στους Δήμους : Ανδραβίδας - Κυλλήνης, Ανδρίτσαινας - Κρεστένων, Ήλιδας, Πηνειού και Πύργου.
Κύρια αρμοδιότητα του ΣΔΕ είναι η εξέταση καταγγελιών για κακοδιοίκηση των υπηρεσιών του Δήμου από θιγόμενους πολίτες και επιχειρήσεις και η διαμεσολαβητική επίλυση των διαφορών αυτών, δηλαδή ο θεσμός του ΣΔΕ λειτουργεί όπως ο Συνήγορος του Πολίτη. O ΣΔΕ έχει υποχρέωση να απαντά στον πολίτη εγγράφως ή ηλεκτρονικώς εντός τριάντα (30) ημερών.
Μια άλλη αρμοδιότητα είναι η δυνατότητα αυτεπάγγελτης παρέμβασης του ΣΔΕ με τη διατύπωση προτάσεων για τη βελτίωση των παρεχόμενων δημοτικών υπηρεσιών. Αυτό μπορεί να συμβαίνει είτε κατά περίπτωση είτε με την Ετήσια Έκθεση, που συντάσσει ο ΣΔΕ.
Ένα κρίσιμο ζήτημα για την επιτυχία και την αποτελεσματικότητα του ΣΔΕ είναι η ανεξαρτησία του από τις δημοτικές αρχές. Ο ΣΔΕ πρέπει να παρέχει τα εχέγγυα ότι ενεργεί με αμεροληψία και διαφάνεια, κι όχι ως άλλοθι της κακοδιοίκησης. Ο νόμος 3852/2010 (άρθρο 77) προβλέπει ότι ως ΣΔΕ δεν μπορεί να εκλεγεί "αιρετός δήμου, περιφέρειας ή βουλευτής" και παραπέμπει στα κωλύματα και ασυμβίβαστα του άρθρου 14. Αυτό σημαίνει ότι ένας εκλεγμένος δημοτικός σύμβουλος δεν μπορεί να θέσει υποψηφιότητα, ενώ και στην περίπτωση που ο δημοτικός σύμβουλος παραιτηθεί, δύσκολα τεκμαίρεται η ανεξαρτησία του απέναντι στις δημοτικές αρχές, καθώς ελλοχεύει ο κίνδυνος της σύγκρουσης συμφερόντων και της σύγχυσης στους ρόλους ελεγκτή-ελεγχομένου.
Το ζήτημα της ανεξαρτησίας των προσώπων που θα στελεχώσουν το νέο θεσμό είναι ουσιώδες καθώς ο ΣΔΕ υπηρετεί μια κρίσιμη αποστολή με οιονεί δικαιοδοτικές αρμοδιότητες, επομένως ο θεσμός δεν πρέπει να αξιοποιηθεί για την τακτοποίηση "ημετέρων".
Πρωταρχικά χαρακτηριστικά που οφείλει να διαθέτει ο ΣΔΕ είναι η αμεροληψία, η αντικειμενικότητα και η ανεξαρτησία, επομένως θα πρέπει να ενεργεί με όρους που θα διασφαλίζουν την έλλειψη εξαρτήσεων, καθώς και προσωπικών ή άλλων συμφερόντων στο πλαίσιο της αποστολής που του ανατίθεται. Οι παραπάνω ιδιότητες διασφαλίζονται εφόσον τηρείται η αρχή της διαφάνειας και η αρχή της ίσης μεταχείρισης.
Ο Συμπαραστάτης του Δημότη και της Επιχείρησης μπορεί να συμβάλλει στην εμβάθυνση των δικαιωμάτων των δημοτών, αναδεικνύοντας νέες διαστάσεις στην εξωδικαστική επίλυση διαφορών και παρεμβαίνοντας θεσμικά σε φλέγοντα ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι δήμοι στο πεδίο των δικαιωμάτων των πολιτών.
Μερικές ουσιαστικές προϋποθέσεις για την αποτελεσματική και ουσιαστική εφαρμογή του θεσμού είναι:
Να μη διαδραματίζει ενεργό ρόλο σε κάποια δημοτική παράταξη, ώστε να μην αιωρούνται υπόνοιες συστράτευσης σε παραταξιακές επιδιώξεις.
Να μην είναι επαγγελματικός συνεργάτης ή προμηθευτής του δήμου.
Να μην ασκεί επαγγελματική δραστηριότητα που θα δημιουργεί υπόνοιες ότι μπορεί να επωφεληθεί από τη συγκέντρωση των παραπόνων των πολιτών.
Να διαθέτει εμπειρία σε θέματα διοίκησης και ιδίως σε θεσμούς εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών όπως είναι ο Συνήγορος του Πολίτη, ο Συνήγορος του Καταναλωτή, οι θεσμοί διαιτησίας και μεσολάβησης του Διοικητικού, Αστικού ή Εργατικού δικαίου κ.λπ.
Να διαθέτει εμπειρία σε οικονομικά θέματα.
Να έχει αιτιολογηθεί η επιλογή του συγκεκριμένου προσώπου με συγκριτική εξέταση όλων των υποψηφιοτήτων και όχι με μία αναιτιολόγητη ψηφοφορία στο δημοτικό συμβούλιο, το αποτέλεσμα της οποίας -ως προς την επιλογή του ικανότερου υποψηφίου - θα είναι εύκολο να αμφισβητηθεί.
Και βέβαια σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να θεωρηθεί ότι ο Συμπαραστάτης του Δημότη είναι κάποιος συνεργάτης/υπάλληλος του Δημάρχου που λειτουργεί ως γραφείο παραπόνων. Τον ρόλο αυτό επιτελούν ή μπορούν να επιτελέσουν οι συνεργάτες του Δημάρχου και όχι ο Συμπαραστάτης του Δημότη. Ο τελευταίος οφείλει να διαμεσολαβεί στη βάση των αρχών της νομιμότητας και της χρηστής διοίκησης για την αντιμετώπιση φαινομένων κακοδιοίκησης, ρόλος που απαιτεί έναν υψηλό βαθμό λειτουργικής ανεξαρτησίας. Η ετήσια έκθεση και οι ειδικές προτάσεις προς τον Δήμαρχο και το Δημοτικό Συμβούλιο δεν θα είναι πανηγυρικοί υπέρ της διοίκησης, αλλά θα προσφέρουν καταγραφή, διάγνωση, αξιολόγηση για τα κακώς κείμενα και προτάσεις για την βελτίωση των δημοτικών υπηρεσιών.
Τι συνέβη όμως στην πράξη ;
Σε πολλές περιπτώσεις επιλέχθηκε να δοθεί ψήφος εμπιστοσύνης σε πρόσωπα, καθ' όλα ικανά ενδεχομένως στην προσωπική τους ζωή, αλλά ακατάλληλα για μια τέτοια θέση.
Δημοκρατικό το δικαίωμα του εκλέγεσθαι, μόνο που κατά την άποψή μας, ο καθένας που εκτίθεται σε κάποια εκλογή, θα πρέπει να έχει συναίσθηση της ευθύνης της θέσης που επιθυμεί να διεκδικήσει, σε σχέση με τις δυνάμεις και τις ικανότητες που διαθέτει.
Η εκτίμησή μας προς τους υποψηφίους, δεν μας στερεί και την δυνατότητα της κρίσης και της άποψης ως προς την ικανότητά τους για τον συγκεκριμένο θεσμό του Συνηγόρου του Δημότη και της Επιχείρησης. Κι αυτό γιατί θεωρούμε, ότι εκ των πραγμάτων δεν υπήρξε μέτρο σύγκρισης μεταξύ των υποψηφίων, σε επιστημονική κατάρτιση, κύρος και εμπειρία.
Είναι προφανές ότι δεν είναι δυνατόν να συγκριθεί ένας άρτια επιστημονικά κατηρτισμένος, με τεράστια εμπειρία, με έναν που δεν διαθέτει τίποτα από αυτά. Και ακριβώς πάνω σ' αυτά τα τεράστια μεγέθη που δεν είναι συγκρίσιμα, θα έπρεπε να υπάρχει αυτογνωσία.
Πολλές φορές στόχος ήταν όχι η εκλογή του άριστου και του ανεξάρτητου για την θέση του Συνηγόρου του δημότη και της επιχείρησης, αλλά του... «ημετέρου και αρεστού» παρ΄ όλη την υστέρηση και των τυπικών και των ουσιαστικών προσόντων.
Κάποιες επιλογές δείχνουν έλλειψη σεβασμού προς το εκλογικό σώμα που τους ψήφισε στις δημοτικές εκλογές και ανακολουθία λόγων και έργων των προεκλογικών τους δεσμεύσεων.
Η άρτια επιστημονική κατάρτιση, το κύρος, η αντικειμενικότητα και η διαφάνεια, φάνηκε ξεκάθαρα, ότι δεν ήταν στις επιδιώξεις τους, γι αυτό και δεν επέλεξαν κανέναν.
Κατά την άποψή μας, «ο καθένας θα πρέπει να έχει επίγνωση των ικανοτήτων του και να μην... απλώνει το πόδι του, περά από εκεί που φτάνει», όπως λέει η λαϊκή ρήση.
Κάποιοι, είναι βέβαιο, ότι δεν θέλουν την επιλογή ανεξάρτητου και ικανού προσώπου για την θέση του Συνηγόρου του δημότη. Και κάποιοι, για λίγα λεπτά δημοσιότητας και για τα οικονομικά οφέλη και το κύρος του θεσμού, θα γίνουν το σκαλοπάτι αυτών που ήδη έχουν απαξιώσει τον θεσμό.
Και δεν είναι μόνο η απαξίωση του θεσμού. Είναι και το γεγονός, ότι σ' αυτήν την απαξίωση, συνέβαλαν με την ψήφο τους, πρόσωπα νέα και άφθαρτα στην τοπική πολιτική σκηνή, αλλά και πρόσωπα που έχουν θητεύσει σε σημαντικά πολιτικά πόστα.
Ευθύνες όμως, έχουν και κάποιοι υποψήφιοι, με την εμμονή τους να συμμετάσχουν στην εκλογική διαδικασία, αν και δεν πληρούν ούτε στο ελάχιστο τις προϋποθέσεις που απαιτεί η θέση του Συνηγόρου του δημότη και της επιχείρησης.
Όλο αυτό το σκηνικό, απαξιώνει πλήρως εν τη γενέσει του, έναν θεσμό, που θα μπορούσε πραγματικά αφενός μεν να υπηρετήσει τους πολίτες και τις τοπικές επιχειρήσεις και αφετέρου να παρέμβει ουσιαστικά την τοπική εξουσία, προς το συμφέρον της ουσιαστικής ανάπτυξης και της ανάπτυξης της ποιότητας ζωής των κατοίκων. Και σε αυτή την απαξίωση, τόσο οι δημοτικές αρχές, όσο και οι υποψήφιοι έχουν τις ευθύνες τους.
Και κάτι τελευταίο. Οι υποσχέσεις περί επανάληψης της ψηφοφορίας κλπ δεν ανταποκρίνονται στην αλήθεια. Ο Νόμος ορίζει ρητά ότι : «Η διαδικασία για την επιλογή του συμπαραστάτη πρέπει να έχει ολοκληρωθεί εντός αποκλειστικής προθεσμίας δύο (2) μηνών από την εγκατάσταση των δημοτικών αρχών».
Με απλά λόγια : Εφόσον η προθεσμία είναι αποκλειστική, δεν μπορεί να γίνει εκλογή μετά το τέλος Φεβρουαρίου και συνεπώς ο θεσμός δεν πρόκειται να εφαρμοστεί, ούτε στην Περιφέρεια, ούτε στους Δήμους.
http://www.iliaoikonomia.gr
