Η πολιτισμική συνέχεια που εκφράζεται μέσα από την Αρχιτεκτονική αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την αντοχή της πόλης στον χρόνο και στις αναπόφευκτες αλλαγές.
Η σημερινή πολυσυζητημένη κρίση του Κέντρου της Αθήνας δεν καθορίζεται αποκλειστικά από την έλευση των αλλοδαπών. Το πρόβλημα είναι ότι οι νέοι αυτοί κάτοικοι βρίσκουν ένα περιβάλλον το οποίο δεν μπορεί να τους επιβληθεί. Για τον μετανάστη που δυσκολεύεται να κατανοήσει την γλώσσα της χώρας, η εικόνα αποκτά κυρίαρχη σημασία. Η ασυναρτησία του τοπίου της πόλης σηματοδοτεί την έννοια της ανομίας: εδώ όλα επιτρέπονται. Η μεταπολεμική καταστροφή των κτιρίων του Μεσοπολέμου, η « πολυκατοικιοποίηση » απομόνωσε τα νεοκλασσικά μνημεία του 19ου αιώνα• τα κατέστησε ασύνδετα, σαν νησίδες, υπογραμμίζοντας την αίσθηση της ασυνέχειας. Καθώς αντιμετωπίζονται ως σύμβολα ενός ξεπερασμένου εθνικισμού, ακολουθεί η επίθεση με graffitti.
Μετά την ραγδαία απάλειψη των αρχιτεκτονικών θησαυρών κατά την Δικτατορία, η Μεταπολίτευση επεξεργάστηκε μια πολιτική προστασίας, τα « διατηρητέα », εμπνευσμένη από τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Στην Αθήνα, στον Πειραια και σε άλλες πόλεις ένας μεγάλος αριθμός κτιρίων εμπίπτει στην κατηγορία αυτή, αφαιρώντας από τους ιδιοκτήτες την δυνατότητα να εκμεταλλευτούν οικόπεδα με μεγάλη αξία. Για να μειωθεί η ανισότητα σε σχέση με τα γειτνιάζοντα ακίνητα, ελήφθησαν μέτρα, όπως η μεταφορά του συντελεστή δομήσεως.
Κατόπιν, η πολιτική αυτή εγκαταλείφθηκε. Η μεταφορά του συντελεστή λειτούργησε ελάχιστα. Η ανικανότητα και η αδιαφορία διδάσκει τους ιδιοκτήτες ότι η προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομίας διατηρείται αποκλειστικά από αδράνεια και φόβο για το πολιτικό κόστος. Αντί το κράτος να τους εμπνέει την υπερηφάνεια ότι κατέχουν, συμβάλλουν και διατηρούν εθνικά πολιτισμικά αγαθά, τους δημιουργεί αίσθημα αδικίας. Σήμερα, επιπροσθέτως, τους κατατάσσει στους αδίκως « έχοντας και κατέχοντας », στους αιτίους της οικονομικής κρίσης- παρά το ότι το αισθητικό ήθος των διατηρητέων ουδόλως έλκει τους νεοπλούτους.
Πώς λοιπόν οι ιδιοκτήτες να μην επιδιώκουν τον αποχαρακτηρισμό ; Πολλοί αφήνουν τα κτίρια να ρημάξουν, όχι μόνον επειδή αδυνατούν να καλύψουν τις βαρύτατες δαπάνες επισκευής, αλλά και ευελπιστώντας ότι η κατάρρευση του κτιρίου θα απελευθερώσει την περιουσία τους. Ολόκληρες περιοχές της Αθήνας μετατρέπονται σε συνοικίες-φαντάσματα, καταφύγια της πανταχόθεν προερχομένης εξαθλίωσης.
Η σημερινή άκριτη φορολόγηση των ακινήτων και, ιδιαιτέρως, ο φόρος μεγάλης ακινήτου περιουσίας, ο οποίος επιβάλλεται χωρίς κανένα πολεοδομικό και πολιτισμικό κριτήριο, επιταχύνει την πορεία αυτή. Εκεί ωθεί ο υπέρογκος φόρος, τον οποίο καλείται να πληρώσει ο κάτοχος του διατηρητέου ακινήτου, για μιαν εξωπραγματική αντικειμενική αξία. Η νομοθεσία δεν προβλέπει ούτε καν την έκπτωση για τα έξοδα της συντήρησης από τον φόρο μεγάλης ακινήτου περιουσίας, ώστε να δοθεί τουλάχιστον ένα κίνητρο για την προστασία και για την βελτίωση του τοπίου της πόλης.
Καθώς συσσωρεύονται λάθη και παραλείψεις, η κατάσταση θα γίνεται ολοένα και δυσχερέστερη στο Κέντρο. Οι μικρο-οικονομίες των εκάστοτε κυβερνήσεων οδηγούν σε τεράστια κοινωνικά προβλήματα και σε πολύ μεγαλύτερες δαπάνες και απώλειες. Ακόμη και από στενά οικονομική άποψη, η φορολογική δίωξη των διατηρητέων συνιστά παραλογισμό.
Οι συζητήσεις για την υποβάθμιση του Κέντρου της Αθήνας είναι άκαρπες αντιπαραθέσεις, όσο δεν γίνεται συνείδηση ότι η πόλη είναι ένας σύνθετος οργανισμός, με σώμα και πνεύμα. Όταν θίγεται η ψυχή της πόλης, όταν καταστρέφεται η μνήμη της, όταν προσβάλλεται η αισθητική της, όταν καταρρακώνεται η υπερηφάνειά της, όλα τα ενδεχόμενα μέτρα για τις υλικές της λειτουργίες θα αποβούν απρόσφορα. Η υποβάθμιση, η εγκληματικότητα και οι εξεγέρσεις είναι συμπτώματα τα οποία ασφαλώς απαιτούν βραχυπρόθεσμη αντιμετώπιση. Όμως, εφ’όσον η πόλη δεν επανακτά αυτοπεποίθηση και ακτινοβολία, το κόστος θα αυξάνει και η αποτελεσματικότητα θα μειώνεται.
Η συμβολική εγκατάλειψη του Κέντρου από το Κράτος με την μεταφορά των Υπουργείων και η επίθεση στην μνήμη με την άκριτη φορολόγηση των διατηρητέων δείχνουν ότι οι αρμόδιοι δεν έχουν καταλάβει τίποτε από την φύση της πόλης. Ερίζουν για τα συμπτώματα και επιδεινώνουν την ασθένεια.
O Γεώργιος Σ. Πρεβελάκης είναι καθηγητής στη Σχολή Γεωγραφίας της Σορβόννης (Paris I) και στο Iνστιτούτο Πολιτικών Σπουδών (Sciences Po) στο Παρίσι.
http://udemand.wordpress.com/2011/04/01/%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B1%CF%83%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%86%CE%AE-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%84%CE%B7%CF%81%CE%B7%CF%84%CE%AD/
