1. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Tο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (ΕΚ) εκλέγεται από τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να εκπροσωπήσει τα συμφέροντά τους.
Το Κοινοβούλιο δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1950 με τις ιδρυτικές συνθήκες, και από το 1979 τα μέλη του εκλέγονται άμεσα από τους πολίτες που εκπροσωπούν.Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει τρεις τόπους εργασίας: Βρυξέλλες (Βέλγιο), Λουξεμβούργο και Στρασβούργο (Γαλλία).
Οι εκλογές διεξάγονται ανά πενταετία. Δικαίωμα εκλέγειν και εκλέγεσθαι έχει κάθε Ευρωπαίος πολίτης, σε οποιοδήποτε μέρος της ΕΕ και αν κατοικεί.Έτσι, το Κοινοβούλιο εκφράζει τη δημοκρατική βούληση εκατομμυρίων πολιτών της Ένωσης και εκπροσωπεί τα συμφέροντά τους στις συζητήσεις με τα άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Οι πιο πρόσφατες εκλογές πραγματοποιήθηκαν τον Ιούνιο 2009. Το σημερινό Κοινοβούλιο αριθμεί 736 μέλη από όλες τις 27 χώρες της ΕΕ.
Τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (ευρωβουλευτές) δεν χωρίζονται σε εθνικές ενότητες, αλλά σε πέντε ευρωπαϊκές πολιτικές ομάδες. Οι ομάδες αυτές εκπροσωπούν όλες τις απόψεις για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, από αυτές των θερμών φεντεραλιστών μέχρι των απροκάλυπτα ευρωσκεπτικιστών.
Οι κύριες αρμοδιότητες του Κοινοβουλίου είναι τρεις:
-Θέσπιση ευρωπαϊκών νόμων, από κοινού με το Συμβούλιο σε πολλούς τομείς πολιτικής. Το γεγονός ότι το ΕΚ εκλέγεται άμεσα από τους πολίτες αποτελεί ένα από τα στοιχεία που εγγυώνται τη δημοκρατική νομιμότητα της ευρωπαϊκής νομοθεσίας.
-Ασκεί δημοκρατικό έλεγχο επί όλων των θεσμικών οργάνων της Ένωσης, και ιδίως επί της Επιτροπής. Έχει την εξουσία να εγκρίνει ή να απορρίπτει το διορισμό των Επιτρόπων, καθώς και να κάνει δεκτή πρόταση μομφής κατά της Επιτροπής συλλογικά.
-Η δύναμη του χρήματος. Το Κοινοβούλιο μοιράζεται με το Συμβούλιο την εξουσία σχετικά με τον προυπολογισμό της Ένωσης και συνεπώς μπορεί να επηρεάζει τις δαπάνες της. Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας, εγκρίνει ή απορρίπτει τον προϋπολογισμό στο σύνολό του.
Με την εφαρμογή της Συνθήκης της Λισαβόνας ενισχύεται ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και των Εθνικών Κοινοβουλίων των κρατών-μελών της ΕΕ. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποκτά νέες σημαντικές εξουσίες όσον αφορά τις νομοθετικές και δημοσιονομικές αρμοδιότητες του καθώς και για την έγκριση διεθνών συμφωνιών. Ενισχύεται η χρήση της διαδικασίας συναπόφασης κατά την άσκηση της πολιτικής διασφαλίζοντας την ισότιμη θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με το Συμβούλιο. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν θα αριθμεί περισσότερα από 751 μέλη. Ο αριθμός των εθνικών αντιπροσώπων για κάθε χώρα έχει οριστεί από 6 μέχρι 96 για κάθε κράτος-μέλος. Ενισχύεται επίσης ο ρόλος των Εθνικών Κοινοβουλίων χάρη στην καινοτομία της Συνθήκης που προβλέπει την αρχή της επικουρικότητας. Σύμφωνα με την αρχή αυτή η Ένωση παρεμβαίνει μόνον όταν η δράση της κρίνεται αποτελεσματικότερη από την αντίστοιχη δράση που αναλαμβάνεται σε εθνικό επίπεδο.
2. Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης-γνωστό ως Συμβούλιο των Υπουργών, αποτελεί τη φωνή των κρατών-μελών. Είναι το κύριο όργανο για τη θέσπιση της νομοθεσίας και τη λήψη των αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο Συμβούλιο συμμετέχει ένας υπουργός από κάθε κράτος-μέλος της ΕΕ. Κάθε χώρα της ΕΕ ασκεί εκ περιτροπής την Προεδρία του Συμβουλίου για ένα εξάμηνο. Σε κάθε Σύνοδο του Συμβουλίου συμμετέχει ένας υπουργός από κάθε κράτος-μέλος.
Το 2006 οι χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποφάσισαν την άσκηση της «Τρίο Προεδρίας» του Συμβουλίου. Η Προεδρία του Συμβουλίου, εκτός από τη σύνθεση των Εξωτερικών Υποθέσεων, ασκείται άτυπα από το 2007 από προκαθορισμένες ομάδες τριών κρατών-μελών στη βάση ενός κοινού προγράμματος δράσης για μια περίοδο 18 μηνών. Οι ομάδες αυτές συγκροτούνται με ισότιμη εναλλαγή κρατών-μελών. Κάθε μέλος της ομάδας προεδρεύει εκ περιτροπής όλων των συνθέσεων του Συμβουλίου για εξάμηνη περίοδο εκτός από τη σύνθεση των Εξωτερικών Υποθέσεων. Τα άλλα μέλη της ομάδας συνδράμουν την Προεδρία, σύμφωνα με το κοινό πρόγραμμα δράσης τους. Με την εφαρμογή της Συνθήκης της Λισαβόνας, η άσκηση της «Τρίο Προεδρίας» αποκτά νομική ισχύ.
Οι προπαρασκευαστικές εργασίες για τις Συνόδους πραγματοποιούνται από την Επιτροπή Μονίμων Αντιπροσώπων (Coreper), που αποτελείται από Πρέσβεις (τους Μονίμους Αντιπροσώπους των κρατών-μελών της ΕΕ). Το Συμβούλιο ασχολείται με διάφορα θέματα που αντιμετωπίζει η Ένωση, όπως η εξωτερική πολιτική, τα οικονομικά θέματα, θέματα εκπαίδευσης, θέματα ασφάλειας και η καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του λαθρεμπορίου ναρκωτικών.
Οι αρμοδιότητες του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι:
· Θεσπίζει Ευρωπαϊκή νομοθεσία, σε πολλούς τομείς μαζί με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,
· Εγκρίνει τον προϋπολογισμό της Ένωσης μαζί με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,
· Συντονίζει τη γενική οικονομική πολιτική των κρατών-μελών,
· Έχει γνωμοδοτική αρμοδιότητα.
Με την εφαρμογή της Συνθήκης της Λισαβόνας δημιουργείται η θέση του Ύπατου Εκπροσώπου για τις Εξωτερικές Υποθέσεις και την Πολιτική Ασφάλειας, ο οποίος θα διορίζεται με ειδική πλειοψηφία από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, με τη σύμφωνη γνώμη της Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Ο Ύπατος Εκπρόσωπος θα είναι ταυτόχρονα και Αντιπρόεδρος της Επιτροπής και θα προεδρεύει του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων.
Δημιουργείται επίσης, Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης η οποία θα συνεργάζεται με τις διπλωματικές υπηρεσίες των κρατών-μελών.
3. Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεν πρέπει να συγχέεται με το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ούτε με το Συμβούλιο της Ευρώπης το οποίο είναι διεθνής διακυβερνητικός οργανισμός που ιδρύθηκε το 1949 με έδρα το Στρασβούργο και δεν αποτελεί όργανο της ΕΕ ή της Ευρωπαϊκής Κοινότητας.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποτελείται από τους Αρχηγούς Κρατών και Κυβερνήσεων των χωρών-μελών της ΕΕ και τον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ο θεσμός αυτός δημιουργήθηκε με την πρακτική που καθιέρωσαν οι πολιτικοί ηγέτες της ΕΕ (οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων) μετά το 1974 να συναντιούνται τέσσερις φορές το χρόνο. Στις Συνόδους ή Διασκέψεις Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου προεδρεύει ο Πρόεδρος ή Πρωθυπουργός της χώρας η οποία ασκεί την Προεδρία της ΕΕ. Με την εφαρμογή της Συνθήκης της Λισαβόνας δημιουργείται νέα μόνιμη θέση του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ο οποίος θα εκλέγεται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο με ειδική πλειοψηφία για μια περίοδο δυόμισι χρόνων. Η καινοτομία αυτή αντικαθιστά την εκ περιτροπής εξάμηνη Προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου από ένα κράτος-μέλος σε ένα άλλο.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είναι το όργανο το οποίο χαράσσει τις βασικές πολιτικές και προτεραιότητες της Ένωσης και έχει δικαιοδοσία να ρυθμίζει τα δύσκολα ζητήματα για τα οποία δεν μπορούν να καταλήξουν σε συμφωνία οι Υπουργοί (στη Σύνοδο του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης). Εξετάζει, επίσης, θέματα διεθνούς επικαιρότητας. Στόχος του είναι να εκφράζεται με μια φωνή για τα διεθνή ζητήματα καθορίζοντας μια κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ).
4. Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ή Κομισιόν, είναι το πολιτικά ανεξάρτητο τεχνοκρατικό όργανο της ΕΕ που εκπροσωπεί και υπερασπίζεται τα συμφέροντα της Ένωσης ως σύνολο. Η Κομισιόν αποτελεί την κινητήρια δύναμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και είναι υπεύθυνη για τις διαπραγματεύσεις που πραγματοποιούνται αναφορικά με τη Διεύρυνση της ΕΕ.
Ο Πρόεδρος της Επιτροπής εκλέγεται από το Συμβούλιο της ΕΕ που συνέρχεται σε επίπεδο Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων των κρατών-μελών και ο διορισμός του πρέπει να εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η κάθε χώρα-μέλος της ΕΕ διαθέτει από ένα Επίτροπο. Η Κομισιόν ενεργεί με πλήρη πολιτική ανεξαρτησία, γι αυτό δεν πρέπει να δέχεται υποδείξεις από καμία Κυβέρνηση κράτους-μέλους της ΕΕ. Η θητεία της Κομισιόν είναι πέντε χρόνια και εδρεύει στις Βρυξέλλες.
Με την εφαρμογή της Συνθήκης της Λισαβόνας μειώνεται ο αριθμός των Ευρωπαίων Επιτρόπων από την 1η Ιανουαρίου 2014. Συγκεκριμένα, δεν θα υπάρχει πλέον ένας Επίτροπος από κάθε κράτος-μέλος αλλά από τα δυο τρίτα των κρατών-μελών της ΕΕ. Οι Επίτροποι θα επιλέγονται στη βάση της ίσης, εκ περιτροπής εκπροσώπησης για μια πενταετή θητεία, διασφαλίζοντας την ίση συμμετοχή όλων των κρατών-μελών της ΕΕ. Αυτό σημαίνει ότι θα υπάρχει ένας Επίτροπος από κάθε κράτος-μέλος σε δυο από τις τρεις διαδοχικές Επιτροπές.
Οι αρμοδιότητες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής:
-Προτείνει νέες νομοθεσίες στο Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο.
-Είναι υπεύθυνη για την υλοποίηση των προϋπολογισμών και τη διαχείριση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων και σχεδίων.
-Είναι θεματοφύλακας των συμφωνιών. Διασφαλίζει την ορθή εφαρμογή των αποφάσεων της ΕΕ, των κανονισμών και οδηγιών που εκδίδουν το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο όπως η κοινή γεωργική, πολιτική, η πολιτική στους τομείς της έρευνας, αναπτυξιακής βοήθειας κ.λ.π.
-Διαπραγματεύεται διεθνείς συμφωνίες.
5. Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
Η αρμοδιότητά του είναι να ελέγχει την εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Δικαίου από τα όργανα της Ένωσης και από τα κράτη-μέλη. Έτσι:
-κρίνει τη νομιμότητα πράξεων των ευρωπαϊκών οργάνων (του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης) μετά από προσφυγή κράτους-μέλους ή άλλου οργάνου της Ε.Ε.
-κρίνει τη συμμόρφωση κράτους-μέλους με το Ευρωπαϊκό Δίκαιο μετά από προσφυγή της Επιτροπής ή άλλου κράτους-μέλους.
-ερμηνεύει κανόνες του Ευρωπαϊκού Δικαίου μετά από προδικαστικό ερώτημα εθνικού δικαστηρίου.
-εκδικάζει αναιρέσεις κατά αποφάσεων του Πρωτοδικείου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.
Το Δικαστήριο Ευρωπαικών Κοινοτήτων(ΔΕΚ) αποτελείται από έναν δικαστή από κάθε κράτος-μέλος της Ε.Ε. Ο κάθε δικαστής διορίζεται για εξαετή ανανεώσιμη θητεία. Οι δικαστές εκλέγουν μεταξύ τους τον πρόεδρο του Δικαστηρίου για τριετή θητεία, η οποία μπορεί να ανανεωθεί. Αυτήν την περίοδο πρόεδρος είναι ο Έλληνας Δικαστής Βασίλειος Σκουρής.
Το Δικαστήριο συνεδριάζει σε ολομέλεια και σε τμήματα. Σε ολομέλεια συνεδριάζει σε ιδιαίτερα εξαιρετικές περιπτώσεις μεγάλης σπουδαιότητας. Κατά κανόνα συνεδριάζει σε τριμελή ή πενταμελή σύνθεση.
Στο Δικαστήριο υπάρχουν και 8 Γενικοί Εισαγγελείς. Ο Γενικός Εισαγγελέας δεν είναι μέλος του Δικαστηρίου. Υποβάλλει εισήγηση σε κάθε υπόθεση, που ονομάζεται πρόταση. Είναι κι αυτός ανεξάρτητος και ο ρόλος του είναι να συνεπικουρεί το Δικαστήριο στη λήψη απόφασης. Δε συμμετέχει στη διάσκεψη για τη λήψη απόφασης.
Το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων δεν πρέπει να συγχέεται με το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, το οποίο είναι όργανο του Συμβουλίου της Ευρώπης, εδρεύει στο Στρασβούργο και δεν έχει καμία σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τα εθνικά δικαστήρια πρέπει να ζητούν τη γνώμη του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου όταν έχουν αμφιβολίες αναφορικά με την εφαρμογή των κανόνων της ΕΕ. Επιπλέον, οι πολίτες της ΕΕ μπορούν να προσφεύγουν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ συμπληρώνονται από άλλα σημαντικά όργανα και οργανισμούς:
6. Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο.
Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο ελέγχει τη χρηστή και νόμιμη διαχείριση του προυπολογισμού της ΕΕ. Η κύρια αποστολή του είναι να ελέγχει ότι όλα τα εισοδήματα της ΕΕ έχουν εισπραχθεί και ότι όλα τα έξοδα έχουν γίνει με νόμιμο και κανονικό τρόπο. Το Ελεγκτικό Συνέδριο αποτελείται από ένα μέλος για κάθε χώρα της ΕΕ και εδρεύει στο Λουξεμβούργο.
Εκτός από τα θεσμικά όργανα, η Ένωση διαθέτει ορισμένους άλλους οργανισμούς που διαδραματίζουν ειδικευμένο ρόλο:
- Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή εκπροσωπεί την κοινωνία των πολιτών, τους εργαζόμενους και τους εργοδότες.
- Επιτροπή των Περιφερειών εκπροσωπεί την τοπική αυτοδιοίκηση και την περιφερειακή διοίκηση.
- Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων χρηματοδοτεί τα επενδυτικά σχέδια της Ένωσης και παρέχει βοήθεια στις μικρές επιχειρήσεις μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων.
- Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι αρμόδια για την ευρωπαϊκή νομισματική πολιτική της ΕΕ.
- Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής εξετάζει καταγγελίες των πολιτών για περιπτώσεις κακοδιοίκησης από όργανο ή οργανισμό της ΕΕ.
- Ευρωπαίο Επόπτη Προστασίας Δεδομένων διασφαλίζει το απόρρητο των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.
- Υπηρεσία Επίσημων Εκδόσεων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων δημοσιεύει πληροφορίες σχετικά με την Ένωση.
- Υπηρεσία Επιλογής Προσωπικού των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων έχει την ευθύνη πρόσληψης προσωπικού για εργασία στα θεσμικά όργανα και τους οργανισμούς της Ένωσης.
- Ευρωπαϊκή Σχολή Δημόσιας Διοίκησης παρέχει κατάρτιση σε μέλη του προσωπικού της ΕΕ πάνω σε μίας σειράς εξειδικευμένων θεμάτων.
