στην WSJ και στην οποία προειδοποιεί για τον κίνδυνο παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης.
WSJ: Περιγράψατε τη ζοφερή εικόνα ότι ενδεχομένως η οικονομική ανάπτυξη να παραμένει κάτω από το αναμενόμενο και με αυξημένο τον κίνδυνο μιας νέας ύφεσης στο κοντινό μέλλον. Αυτό ακούγεται φοβερό. Τι μπορούν να κάνουν η κυβέρνηση και οι επιχειρήσεις για την επανεκκίνηση της οικονομίας; Ή απλά πρέπει να καθίσουν και να περιμένουν μέχρι το τέλος;
Ρουμπίνι : Πιστεύω ότι οι επιχειρήσεις δεν κάνουν τίποτα. Στην ουσία δεν βοηθούν. Ο παγκόσμιος κίνδυνος για απρόσμενες εξελίξεις τις έχει κάνει πιο νευρικές. Υπάρχουν επιλογές υποτίμησης. Υποστηρίζουν ότι κάνουν επιχειρησιακές συμβάσεις επειδή υπάρχει πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα και ότι δεν κάνουν προσλήψεις επειδή δεν υπάρχει αρκετή ζήτηση στην αγορά. Αλλά εδώ υπάρχει ένα παράδοξο, ένα Catch-22. Εάν δεν...
προσλαμβάνεις εργαζόμενους, δεν υπάρχει αρκετό εργατικό εισόδημα, δεν υπάρχει αρκετή καταναλωτική εμπιστοσύνη, δεν υπάρχει αρκετή κατανάλωση, δεν υπάρχει αρκετή ζήτηση. Και τα τελευταία δύο ή τρία χρόνια τα πράγματα έγιναν ακόμη χειρότερα, επειδή είχαμε μια μαζική αναδιανομή του εισοδήματος από την εργασία προς το κεφάλαιο, από τους μισθούς προς τα κέρδη και έτσι η ανισότητα εισοδήματος και πλούτου έχουν αυξηθεί. Η οριακή ροπή προς κατανάλωση ενός νοικοκυριού είναι μεγαλύτερη από την οριακή ροπή προς κατανάλωση μιας εταιρείας διότι οι εταιρείες – σε σχέση με τα νοικοκυριά – έχουν μεγαλύτερη οριακή ροπή προς την αποταμίευση. Έτσι η ανακατανομή εισοδήματος και πλούτου επιδεινώνει το πρόβλημα της υπερβολικής έλλειψης συνολικής ζήτησης ακόμη περισσότερο. Ο Καρλ Μαρξ είπε σωστά ότι τελικά ο καπιταλισμός μπορεί να αυτοκαταστραφεί. Γιατί δεν μπορείς συνεχώς να μετατοπίζεις το εισόδημα από την εργασία προς το κεφάλαιο, χωρίς να μην έχεις πλεονάζουσα παραγωγικότητα και έλλειμμα στη συνολική ζήτηση. Αυτό είναι που συμβαίνει σήμερα. Νομίζαμε ότι οι αγορές δουλεύουν σωστά. Δεν δουλεύουν σωστά. Και από κει και πέρα ό,τι ο καθένας θεωρεί ατομικά ορθολογικό. Κάθε εταιρεία θέλει να επιβιώσει και να ευημερήσει και έτσι ωθεί το κόστος της εργασίας όλο και περισσότερο προς τα κάτω. Αλλά το εργατικό κόστος για την εταιρεία είναι το εργατικό εισόδημα και η κατανάλωση κάποιου άλλου. Να γιατί είναι μια αυτοκαταστροφική διαδικασία. Τουλάχιστον στη Γερμανία κατάφεραν κάπως να κρατηθούν οι θέσεις εργασίας. Αντίθετα, στις ΗΠΑ έχουμε ποσοστό ανεργίας 16%.
WSJ: Ας κάνουμε μια ανακεφαλαίωση διότι αυτό που είπατε ήταν σημαντικό, μου φάνηκε πολύ σημαντικό. Είπατε ότι οι αγορές τελικά δεν λειτουργούν και ότι ο Καρλ Μαρξ είχε δίκιο ότι ο καπιταλισμός θα μπορούσε να αυτοκαταστραφεί. Πιστεύετε ότι τώρα είμαστε σε κείνο το σημείο, όπου ο καπιταλισμός αυτοκαταστρέφεται;
Ρουμπίνι: Δεν είμαστε ακόμη εκεί αλλά πιστεύω ότι υπάρχει ο κίνδυνος αυτό το σημείο που βρισκόμαστε σήμερα να είναι το δεύτερο στάδιο του τι συνέβη στην παγκόσμια οικονομική ύφεση του 1929. Είχαμε μια σοβαρή οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση και μετά καθυστερήσαμε. Με ένα τέτοιο υπερβολικό χρέος στα νοικοκυριά, τις τράπεζες, τις κυβερνήσεις, δεν μπορείς να λύσεις το πρόβλημα με ρευστότητα. Σε κάποια φάση όταν υπάρξει τόσο πολύ χρέος, για να το αντιμετωπίσεις, είτε επιλέγεις την ανάπτυξη – αλλά δεν πρόκειται να υπάρξει επαρκής οικονομική ανάπτυξη, είναι αναιμική – είτε επιλέγεις την αποταμίευση και την εξοικονόμηση – αλλά αν όλοι ξοδεύουν λιγότερα και αποταμιεύουν περισσότερα στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα συμβαίνει το κεϋνσιανό παράδοξο της αποταμίευσης όπου όλοι αποταμιεύουν περισσότερο, υπάρχει μικρότερη ζήτηση, υπαναχωρείς στην ύφεση και αυτή η αναλογία μεγαλώνει – είτε επιλέγεις τον πληθωρισμό – αλλά αυτή η λύση προκαλεί πολλές παράπλευρες απώλειες. Έτσι αν δεν μπορείς να επιλέξεις την ανάπτυξη, την αποταμίευση ή τον πληθωρισμό για ν’ αντιμετωπίσεις το πρόβλημα ενός υπερβολικού χρέους, τότε χρειάζεσαι αναδιάρθρωση και μείωση αυτού του χρέους, για τα νοικοκυριά, για τις κυβερνήσεις για τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, για τα ιδρύματα των επενδυτικών κεφαλαίων υψηλού κινδύνου. Και δεν κάνουμε τίποτε για αυτό. Αντίθετα δημιουργούμε ζόμπι νοικοκυριά, ζόμπι τράπεζες και ζόμπι κυβερνήσεις και έτσι οδηγούμαστε στην οικονομική ύφεση.
Σε άλλο σημείο της συνέντευξης, ο Ρουμπίνι, απαντώντας σε ερώτηση αν η πρόσφατη κοινωνική αναταραχή στη Μεγάλη Βρετανία θα μπορούσε να μεταφερθεί στις ΗΠΑ απάντησε τα εξής:
«Θα μπορούσε να συμβεί και δω. Οι εξεγέρσεις άρχισαν στη Μέση Ανατολή εξαιτίας της φτώχειας, της ανεργίας, της ανισότητας εισοδήματος και πλούτου. Αλλά τώρα υπάρχουν μαζικές διαδηλώσεις και σε χώρες με αναπτυγμένη οικονομία, όπως το Ισραήλ, όπου ανεβαίνουν οι τιμές των σπιτιών και ο πληθωρισμός και η μεσαία τάξη, όχι μόνο η εργατική, είναι εξίσου δυσαρεστημένες. Το ίδιο συμβαίνει και στη Μεγάλη Βρετανία. Το να τους αποκαλούν εκεί απλά εγκληματίες σημαίνει ότι δεν καταλαβαίνουν ότι είναι φτωχοί και απελπισμένοι και οι φτωχοί και απελπισμένοι άνθρωποι είτε είναι στην Αίγυπτο είτε στη Μεγάλη Βρετανία τείνουν να εξεγείρονται. Και τελικά αυτή η ανισότητα μαζί με την ανεργία και την απουσία εισοδήματος και οικονομικής ανάπτυξης μπορούν να οδηγήσουν σε κοινωνική και πολιτική αστάθεια σε οποιαδήποτε χώρα. Ακόμη και στην Κίνα, σήμερα, υπάρχει λαϊκός θυμός. Η οικονομία επιβραδύνεται και η ανισότητα μεγαλώνει. Κοιτάξτε τις αντιδράσεις στα μικρο-ιστολόγια για το σιδηροδρομικό ατύχημα. Σε όλον τον κόσμο υπάρχει κοινωνική και πολιτική αστάθεια.»
http://gnathion.blogspot.com
