λειτουργίας του συστήματος κλιματισμού, συνεπεία των περικοπών στην παροχή ηλεκτρικού ρεύματος που διενεργεί η ΑΗΚ μετά την έκρηξη στη Ναυτική Βάση «Ευάγγελος Φλωράκης» και των ζημιών στον ηλεκτροπαραγωγό σταθμό του Βασιλικού.
Στο πλαίσιο των περικοπών η ΑΗΚ έχει κλείσει τον υποσταθμό από τον οποίο παρέχεται ηλεκτρικό ρεύμα στην περιοχή που βρίσκεται η Κρατική Πινακοθήκη, με αποτέλεσμα να μη μπορούν να λειτουργήσουν τα κλιματιστικά στο αναπαλαιωμένο κτήριο της λεωφόρου Στασίνου, στο οποίο εκτίθενται γύρω στα 190 έργα τέχνης, τα οποία είναι όλα συντηρημένα, κάποια μάλιστα πολύ πρόσφατα. Αποτέλεσμα της κατάστασης είναι τα έργα τέχνης (λάδια, ακρυλικά, έργα σε χαρτί και γλυπτά) να «κοχλάζουν» κυριολεκτικά στις υψηλές θερμοκρασίες αντιμετωπίζοντας τον κίνδυνο σοβαρής φθοράς.
Συντηρητής έργων τέχνης δήλωσε στον «Φ» ότι το σοβαρότερο πρόβλημα που μπορεί να αντιμετωπίσουν έργα τέχνης, κυρίως τα έργα ζωγραφικής, είναι λόγω της αυξομείωσης της θερμοκρασίας που μπορεί να προκαλέσει απολέπιση. Το πρόβλημα γίνεται οξύτερο με τα ήδη συντηρημένα έργα τέχνης.
Παρόμοιο πρόβλημα αντιμετωπίζει ο αποθηκευτικός χώρος στο κτήριο της ΣΠΕΛ. Το σύστημα εγκαταστάθηκε το 2005, όμως τα κλιματιστικά λειτουργούσαν περιοδικά λόγω του χαμηλού φορτίου παροχής ηλεκτρικού ρεύματος που είχε εγκατασταθεί. Αξίζει να σημειώσουμε ότι η τοποθέτηση εξειδικευμένου συστήματος ανάρτησης δισδιάστατων έργων τέχνης στο κτήριο ΣΠΕΛ και η δημιουργία υποσταθμού της ΑΗΚ, με σκοπό την εγκατάσταση του απαραίτητου ειδικού συστήματος ρύθμισης θερμοκρασίας και υγρασίας, πρόκειται να γίνει στο πλαίσιο της ολικής αναμόρφωσης του κτηρίου, το σχέδιο του οποίου αναμένεται να ολοκληρωθεί τέλος του 2011.
Οι Πολιτιστικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού έχουν ήδη θέσει προφορικά το πρόβλημα στην ΑΗΚ ενώ σήμερα θα στείλουν επιστολή ζητώντας να επιληφθεί άμεσα του θέματος παροχής ηλεκτρικού ρεύματος στην περιοχή για να αντιμετωπιστεί το σοβαρό αυτό πρόβλημα προστασίας των έργων τέχνης.
Το πρόβλημα από την αρχή
Το κεφάλαιο Συλλογή Έργων Τέχνης και Κρατική Πινακοθήκη είναι τόσο παλιό όσο και η ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας: Οι πρώτες σκέψεις για ανέγερση πινακοθήκης άρχισαν το 1962 με σκοπό τη δημιουργία μιας αντιπροσωπευτικής συλλογής μέσα από την οποία θα αναδεικνύεται και θα τεκμηριώνεται η διαχρονική πορεία της κυπριακής τέχνης του 20ου αιώνα. Δειλά-δειλά άρχισαν να αγοράζονται έργα τέχνης, τα οποία στεγάζονταν σε ένα υπόγειο στην οδό Μενάνδρου στη Λευκωσία. Όσα έργα δεν ήταν εκτεθειμένα βρίσκονταν σε άθλιες αποθήκες, μερικά από τα οποία μάλιστα είχαν υποστεί ζημιές.
Επειδή τα έργα της συλλογής άρχισαν να πληθαίνουν και καθότι υπήρχε μια διάθεση να γίνει γνωστή η κυπριακή τέχνη στο ευρύ κοινό, η απόφαση του κράτους ήταν όπως κάποια έργα να δανείζονται είτε σε κυβερνητικές υπηρεσίες στην Κύπρο είτε σε πρεσβείες και άλλες υπηρεσίες- πολιτιστικά κέντρα στο εξωτερικό, πρακτική που εφαρμόζεται μέχρι σήμερα.
Τον Ιούνιο του 1990 η κρατική συλλογή μεταφέρθηκε στο ανακαινισμένο νεοκλασικό κτήριο στην οδό Στασίνου. Οι αρμόδιοι τόνιζαν ότι αυτό θα ήταν προσωρινή μέχρι να κτιστεί η Πινακοθήκη για την οποία προγραμματιζόταν ο χώρος της Αρχιγραμματείας ή του ΓΣΠ.
Τα έργα της συλλογής τα οποία δεν ήταν εκτεθειμένα, είτε ήταν δανεισμένα είτε αποθηκευμένα σε χώρους ανεπαρκείς, χωρίς ασφάλεια και συνθήκες για «υγιή φύλαξη» των έργων. Η Πινακοθήκη από την ίδρυσή της έκλεισε μερικές φορές για επιδιορθώσεις, ενώ άλλες φορές τα έργα κατέβησαν για να φιλοξενήσει το κτήριο περιοδικές εκθέσεις. Μάλιστα σε αναδρομική έκθεση που έγινε προς τιμήν του Αδαμάντιου Διαμαντή το 1994, οι επισκέπτες κινδύνευσαν αφού το μεσοπάτωμα από το βάρος παρολίγον να καταρρεύσει.
Στα χρόνια που ακολούθησαν έγιναν μερικές διορθωτικές επεμβάσεις, όμως το κτήριο επειδή είναι παλιό δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες ενός σύγχρονου πολιτιστικού οργανισμού.
Σήμερα στο μητρώο υπάρχουν καταχωρημένα περίπου 3.000 έργα. Από αυτά μόνο 190 έργα εκτίθενται στην Πινακοθήκη, γύρω στα 400 είναι δανεισμένα σε πρεσβείες της Κύπρου στο εξωτερικό, γύρω στα 900 έχουν παραχωρηθεί σε κυβερνητικά γραφεία και τα υπόλοιπα είναι σε αποθήκες.
Τον κώδωνα του κινδύνου έκρουσαν πολλές φορές τόσο η Επίτροπος Διοίκησης, Ηλιάνα Νικολάου, όσο και η Γενική Ελέγκτρια της Δημοκρατίας, Χρυστάλλα Γιωρκάτζη, στις ετήσιες εκθέσεις της.
Η κα Ηλιάνα Νικολάου έκανε αυτεπάγγελτη έρευνα το 2003 στην οποία χαρακτήριζε τη διαχρονική αντιμετώπιση της κρατικής συλλογής «διστακτική, ανεπαρκή, ατελέσφορη, αποσμασματική και αποκαρδιωτική». Στην έκθεση-καταπέλτη υπογράμμιζε την αδιαφορία των εκάστοτε κυβερνώντων και γενικά της Πολιτείας απέναντι στην πολιτιστική κληρονομιά της Κύπρου και υπογράμμιζε ότι «τα έργα που αποτελούν τη συλλογή μεταφέρονται, τα τελευταία τουλάχιστον χρόνια, σε διάφορους ακατάλληλους χώρους, με αποτέλεσμα αριθμός έργων να χαθούν ενώ άλλα από αυτά έχουν υποστεί σημαντικές φθορές ή έχουν καταστραφεί».
Η Γενική Ελέγκτρια ασχολήθηκε με το θέμα της Κρατικής Συλλογής πολλές φορές στις ετήσιες εκθέσεις της. Στην πιο πρόσφατη αναφέρει για το θέμα της αποθήκης της Πινακοθήκης: «Στις προηγούμενες εκθέσεις μου ανέφερα ότι τον Ιανουάριο του 2005 ολοκληρώθηκε η μεταφορά των έργων τέχνης στο κτίριο της Συνεργατικής Πιστωτικής Εταιρείας Λευκωσίας (ΣΠΕΛ).
» Λόγω του ότι δεν έγινε η απαραίτητη μελέτη πριν την εγκατάσταση των κλιματιστικών συσκευών, δεν είχε εξακριβωθεί ότι δεν υπήρχε ικανοποιητική παροχή ρεύματος για τη λειτουργία τους. Επιπρόσθετα, δεν έχει διευθετηθεί το θέμα της ρύθμισης της υγρασίας στον πιο πάνω χώρο.
» Όπως ενημερώθηκε η υπηρεσία μου, το θέμα της αποθήκης της Πινακοθήκης θα επιλυθεί στα πλαίσια της μετατροπής του κτιρίου ΣΠΕΛ ώστε να αποτελέσει επέκταση της Κρατικής Πινακοθήκης, επισημαίνεται ωστόσο ότι η ολοκλήρωση της μετατροπής του κτιρίου της αποθήκης εκκρεμεί τουλάχιστον από το 2001 και, ενόσω παραμένει άλυτο το θέμα του κλιματισμού και της υγρασίας, τα έργα τέχνης κινδυνεύουν να υποστούν ζημιές».
Αποτελεί τραγική ειρωνία το γεγονός ότι, ενώ άρχισε να διευθετείται μερικώς το πρόβλημα με την εγκατάσταση συστήματος κλιματισμού ελέγχου θερμοκρασίας και υγρασίας στην Κρατική Πινακοθήκη και τελευταία στο χώρο του κτιρίου της ΣΠΕΛ, η πρόσφατη καταστροφή του ηλεκτροπαραγωγού σταθμού στο Βασιλικό, έθεσε το σύστημα εκτός λειτουργίας. Οι Πολιτιστικές Υπηρεσίες καλούν σήμερα την ΑΗΚ να επιληφθεί του θέματος ώστε να προλάβουμε όποια ανεπανόρθωτη ζημιά πιθανόν υποστούν τα έργα τέχνης.
Έκκληση προς ΑΗΚ
Στο πλαίσιο των περικοπών η ΑΗΚ έχει κλείσει τον υποσταθμό από τον οποίο παρέχεται ηλεκτρικό ρεύμα στην περιοχή που βρίσκεται η Κρατική Πινακοθήκη, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να λειτουργήσουν τα κλιματιστικά στο αναπαλαιωμένο κτίριο της λεωφόρου Στασίνου, στο οποίο εκτίθενται γύρω στα 190 έργα τέχνης.
Οι Πολιτιστικές Υπηρεσίες με επιστολή τους ζητούν από την ΑΗΚ να επιληφθεί του προβλήματος το οποίο μπορεί να προκαλέσει ανεπανόρθωτες ζημιές στα έργα τέχνης.
