Σε απόσταση 45 χλμ περίπου από το Ηράκλειο, στην Μεσσαρά, μετά τους Αγίους Δέκα, βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας Γόρτυνας. Όλοι γνωρίζουμε τη Γόρτυνα, περισσότερο για τον παλαιοχριστιανικό ναό του Αγίου Τίτου (6ος πχ, το ρωμαϊκό Ωδείο (1ος μχ), την μεγάλη Επιγραφή με τον Κώδικα των Νόμων (450πχ), του ανθύπατου διοικητή του νησιού (2ος μχ-επισκευές 4ος μχ).
Την πληρέστερη περιγραφή για το Αρχαίο Θέατρο, έκανε για πρώτη φορά, ο Ιταλός περιηγητής, γιατρός, βοτανολόγος και αρχιτέκτονας, Onorio Belli στο έργο του «Ιστορία της Κρήτης» το 1586.
Το σημείο που βρίσκεται το αρχαίο θέατρο της Γόρτυνας
Το Αρχαίο Θέατρο Γόρτυνας βρίσκει τον….κηδεμόνα του
Το αρχαίο θέατρο, παρέμενε «αφημένο στην τύχη του», ως το 2009, όπου μετά από μια επίσκεψη του προέδρου του Διαζώματος κ. Σταύρου Μπένου, το Νομαρχιακό Συμβούλιο Ηρακλείου αποφάσισε θετικά στην εισήγηση της Νομάρχη Ευαγγελίας Σχοιναράκη-Ηλιάκη, για υιοθέτηση του θεάτρου. Έτσι το θέατρο απέκτησε τον…«κηδεμόνα» του.
Όπως ήταν ο χώρος του αρχαίου θεάτρου Γόρτυνας το 2009
Με προγραμματική σύμβαση, στη συνέχεια, η Νομαρχία με το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών, προχώρησε αρχικά στη γεωφυσική έρευνα (γεωραντάρ, μαγνητικές & ηλεκτρομαγνητικές μετρήσεις και ηλεκτρική αντίσταση του εδάφους/ηλεκτρική τομογραφία). Η παρουσίαση της έρευνας έγινε σε ημερίδα στο Ηράκλειο, που πραγματοποίησε η Νομαρχία Ηρακλείου στις 25 Ιανουαρίου 2010.
Η Γεωφυσική Έρευνα
Η έρευνα έδειξε ότι υπάρχουν ακτινωτοί τοίχοι στο νοτιοανατολικό άκρο του κοίλου, τα όρια, πιθανώς του κοίλου και της ορχήστρας, καθώς και η ύπαρξη μιας συνεχούς ανωμαλίας που ενδεχομένως υποδεικνύει την πρόσοψη της σκηνής. Η ανασκαφή θα αποδείξει αν όλα αυτά είναι μια πραγματικότητα.
Η προγραμματική σύμβαση
Τον Αύγουστο (03-08) του 2010, υπογράφηκε προγραμματική σύμβαση, ανάμεσα στη Νομαρχία Ηρακλείου και το υπουργείο Πολιτισμού, όπως είχε αποφασίσει το Νομαρχιακό Συμβούλιο Ηρακλείου, με την υπ’αριθμόν 26/2010(15/16-04-2010) απόφασή του.
Η Ανασκαφή του Μεγάλου Θεάτρου
Ξεκίνησαν, λοιπόν, οι ανασκαφές μετά τη λήξη των γραφειοκρατικών διαδικασιών και όπως δείχνουν τα πρώτα αποτελέσματα, δικαιώνονται όσοι οραματίστηκαν και προχώρησαν στην πρόταση για την ανάδειξη του αρχαίου θεάτρου και βεβαίως το Νομαρχιακό Συμβούλιο που αποδέχτηκε την πρόταση.
Η Μεθοδολογία
Κατά την ανασκαφή των χώρων, γίνεται διαλογή των οικοδομικών υλικών που εντοπίζονται ( κατεργασμένοι λίθοι, πλίνθοι με τις κεράμους) και φυλάσσονται για τη μελλοντική μελέτη και αποκατάσταση του μνημείου. Όλα τα κινητά ευρήματα συγκεντρώνονται και διαχωρίζονται ανάλογα με το υλικό τους (γυάλινα, λίθινα και μεταλλικά αντικείμενα, οστά, όστρεα, κλπ). Η κεραμική πλένεται στο σύνολό της και γίνεται διαλογή των διαγνωστικών οστράκων, των αγγείων και των λοιπών πήλινων αντικειμένων. Όλα τα παραπάνω, καταγράφονται, φωτογραφίζονται και τέλος αποθηκεύονται.
Θέατρο Γόρτυνας, αποτελέσματα ανασκαφών
Κατά την παρουσίαση των πρώτων ανασκαφικών αποτελεσμάτων του θεάτρου της Γόρτυνας, ο αρχαιολόγος Ανδρέας Λυριντζής ανέφερε τα εξής:
Η Αρχιτεκτονική του Θεάτρου
Κάτοψη μεγάλου Θεάτρου Γόρτυνας κατά Ο. Belli (1586) και E. Falkener (1854)
Έχει αποκαλυφθεί πλήρως σε πλάτος το δάπεδο και οι τοίχοι του καμαροσκέπαστου διαδρόμου (vomitorium) που αποτελούσε και τη θεμελίωση του διαζώματος που χωρίζει το κοίλο.
Το vomitorium εξυπηρετούσε την πρόσβαση των θεατών στις κατώτερες κερκίδες αλλά και την απορροή των όμβριων υδάτων.
vomitorium, δάπεδο, τμήμα εδωλίου
Πάνω από τον ανώτερο τοίχο του vomitorium αποκαλύφθηκαν τρεις ακτινωτοί τοίχοι που ορίζουν δύο χώρους και που αποτελούν μέρος του κτιστού τμήματος του κοίλου. Η τοιχοποιία των τοίχων αυτών είναι επίσης σε opus testaceum στο κατώτερο τμήμα της και διακόπτεται χαμηλότερα από έναν εγκάρσιο τοίχο πάνω στον οποίο εδραζόταν η τοξωτή θεμελίωση των κερκίδων.
Εγκάρσιος τοίχος για έδραση καμάρας που στήριζε τις κερκίδες
Σε συνέχεια και κάτω από τους τοίχους της πρώτης φάσης εντοπίστηκαν άλλοι σε αργολιθοδομή. Οι τοίχοι αυτοί αποτελούν μέρος της υποθεμελίωσης της πρώτης φάσης του θεάτρου και δεν ακολουθούν ακριβώς την πορεία των ακτινωτών. Η πρώτη αυτή φάση χρονολογείται σύμφωνα με το σύνολο των λύχνων που βρέθηκε μέσα στην υποθεμελίωση -και το οποίο θα παρουσιαστεί παρακάτω-, από τα μέσα του Ιου αι μ.Χ. έως τα τέλη του 2ου ή τις αρχές του 3ου αι. μ.Χ.
Αντίθετα, οι ανώτεροι ακτινωτοί τοίχοι φαίνεται πως κατασκευάστηκαν σε μια δεύτερη οικοδομική φάση.
Μέχρι σήμερα, η ανασκαφική έρευνα έχει αποκαλύψει μέρος του νοτιοανατολικού σωζόμενου άκρου κοίλου....
