Ο καθηγητής του Southampton και διευθυντής του Portus Project, Simon Keay αναφέρει ότι «Στην αρχή νομίζαμε ότι αυτό το τεράστιο ορθογώνιο κτίριο χρησιμοποιούνταν ως αποθήκη, αλλά οι τελευταίες ανασκαφές αποκάλυψαν ενδείξεις ότι μπορεί να είχε άλλη χρήση, σε πρώιμους χρόνους, που σχετιζόταν με την συντήρηση πλοίων. Έχουν ανακαλυφθεί ελάχιστα αυτοκρατορικά ρωμαϊκά ναυπηγεία και αν η ταυτοποίηση αποδειχθεί ορθή, θα πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα του είδους του στην Ιταλία ή και σε ολόκληρη την Μεσόγειο.»
Ήταν γνωστό από καιρό ότι το Portus υπήρξε σημαντική εμπορική πύλη που συνέδεε την Ρώμη με όλη την Μεσόγειο κατά την διάρκεια της Αυτοκρατορικής περιόδου και η ομάδα Portus Project 1 διερεύνησε την σπουδαιότητα του λιμανιού όλη αυτή την περίοδο. Μέχρι τώρα, δεν έχει ανακαλυφθεί άλλο σημαντικό ναυπηγείο της Ρώμης, εκτός από την πιθανότητα ενός κτιρίου που βρέθηκε στον ποταμό Τίβερη κοντά στο Monte Testaccio και ενός μικρότερου στο ποτάμι της Ostia.
Εκτεταμένες ανασκαφές
Μια πρόσφατη χρηματοδότηση £640.000 από το Arts and Humanities Research Council (AHRC) έκανε πραγματικότητα την τελευταία φάση της ανασκαφής. Τα κεφάλαια αυτά μαζί με την οικονομική υποστήριξη των υπόλοιπων φορέων έδωσε την δυνατότητα εκτεταμένων ανασκαφών στην περιοχή όλη την διάρκεια του έτους.
Το τεράστιο κτίριο που ανακαλύφθηκε είναι του 2ου αιώνα μ.Χ. με διαστάσεις 145 μ. μήκους και 60 μ. πλάτους, καλύπτοντας μια περιοχή μεγαλύτερη ενός ποδοσφαιρικού γηπέδου. Η οροφή του θα πρέπει να εκτεινόταν στα 15 μ. ύψος ή τρεις φορές περισσότερο από το ύψος ενός διπλού λεωφορείου. Τεράστια υποστηλώματα ή κολόνες κατασκευασμένα από πλίνθους πλάτους 3 μ. είναι ακόμα ορατά, υποστηριζόμενα τουλάχιστον από οκτώ παράλληλα δοκάρια με ξύλινο ταβάνι.
«Πρόκειται για μια κολοσσιαία κατασκευή που εύκολα χρησιμοποιούνταν για την αποθήκευση ξύλου, καραβόπανου και άλλων υλικών και σίγουρα ήταν αρκετά μεγάλο ώστε να μπορείς να κατασκευάσεις ή να επισκευάσεις πλοίο μέσα σε αυτό. Η κλίμακα, η θέση και η μοναδική φύση της κατασκευής μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι είχε σημαντικό ρόλο στην ναυπηγική.» σχολιάζει ο καθηγητής Keay.
Οι έρευνες που πραγματοποιήθηκαν το 2009 επικεντρώθηκαν στα ερείπια ενός «αυτοκρατορικού παλατιού» και ενός κτιρίου σε σχήμα «αμφιθέατρου», που βρέθηκαν δίπλα από το ναυπηγείο. Οι κατασκευές αυτές μαζί με το ναυπηγείο αποτελούσαν ένα σύμπλεγμα κτιρίων όπου ένας αξιωματικός της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας ήταν υπεύθυνος για τον συντονισμό της κίνησης των πλοίων και των εμπορευμάτων στο λιμάνι. Ο καθηγητής πιστεύει ότι το ναυπηγείο αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι αυτού του συμπλέγματος.
Σωματείο Ναυπηγών
Πρόσθετες ενδείξεις με την μορφή των επιγραφών που ανακαλύφθηκαν στο Portus αναφέρονται στην ύπαρξη ενός σωματείου ναυπηγών στο λιμάνι. Επίσης, ένα ψηφιδωτό που βρίσκεται στο Μουσείο του Βοτανικού, που διακοσμούσε το πάτωμα μιας βίλας στην αρχαία Via Labicana (ενός δρόμου που οδηγεί στα ΝΑ της Ρώμης) απεικονίζει ένα κτίριο παρόμοιο ε αυτό του Portus, όπου δείχνει ξεκάθαρα ένα πλοίο σε κάθε κόλπο.
«Η ανακάλυψη αυτού του κτιρίου έχει σημαντικές επιπτώσεις στον τρόπο κατανόησης της σπουδαιότητας της εξαγωνικής λεκάνης ή λιμανιού στο Portus και τον ρόλο του μέσα στο συνολικό κτιριακό σύμπλεγμα.» αναφέρει ο καθηγητής Keay.
«Πρέπει να επισημάνουμε ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις μπαρών που θα χρειάζονταν για την καθέλκυση νέων κατασκευασμένων πλοίων μέσα στα νερά της εξαγωνικής λεκάνης. Μπορεί να βρίσκονται κάτω από τις επιχωματώσεις του 20ου αιώνα, που τώρα σχηματίζουν την βάση της λεκάνης. Η ανακάλυψη αυτών θα αποδείξει την υπόθεση περί ναυπηγείου ωστόσο μπορεί να μην υπάρχουν καθόλου.» σημειώνει ο καθηγητής.
Γεωφυσικοί της αρχαιολογικής ομάδας έχουν διενεργήσει γεωφυσικές έρευνες στην περιοχή γύρω από το κτίριο με σκοπό να αποκτήσουν πρόσθετες πληροφορίες σχετικά με την κατασκευή που βρίσκεται υπογείως. Επίσης, έχει δημιουργηθεί μια ψηφιακή εξομοίωση ώστε η ομάδα να έχει πλέον οπτικά δεδομένα σχετικά με το χωρομετρικό σχεδιάγραμμα και την κατασκευή του κτιρίου στην πλήρη δομή του.
Η αρχαιολογική ομάδα του καθηγητή Keay συνεργάζεται με την αρχαιολογική υπηρεσία της Ρώμης προκειμένου να επεκτείνουν τις ανασκαφές στα παρακείμενα κτίρια του ναυπηγείου προκειμένου να κατανοήσουν καλύτερα σημαντικά θέματα που αφορούν τον σχεδιασμό και την ανάπτυξή τους.
Η διεθνής αρχαιολογική ομάδα σχεδιάζει μελλοντικές έρευνες στο Portus προκειμένου να ανακαλύψουν περισσότερα στοιχεία σχετικά με αυτό το συναρπαστικό και σημαντικό αρχαιολογικό χώρο, στον οποίο μπορεί κανείς να βρει έναν τεράστιο όγκο πληροφοριών σχετικά με τις ναυτικές και εμπορικές δραστηριότητες της αρχαίας Ρώμης.
Ιστορικό του κτιρίου
Το κτίριο που ανακαλύφθηκε έχει υποστεί πολλές αλλαγές από τον χρόνο κατασκευής του, την περίοδο του αυτοκράτορα Τραϊανού (98-117 μ.Χ.). Οι ανασκαφές σε έναν από τους κόλπους αποκάλυψε ότι η χρήση του άλλαξε με την πάροδο των αιώνων – στα 90 χρόνια περίπου κατασκευάστηκε μια σειρά από εσωτερικούς τοίχους και στη συνέχεια στο τέλος του 5ου αιώνα μ.Χ. όπου έγιναν αλλαγές προκειμένου να αποθηκευτεί σιτάρι. Στα μέσα του 6ου αιώνα μ.Χ. μέρη του κτιρίου καταστράφηκαν με σκοπό την κατασκευή οχυρωματικών έργων για τον πόλεμο μεταξύ Βυζαντινών και Οστρογότθων (535-553 μ.Χ.).
