Η αδυναμία αξιοποίησης των πελατειακών σχέσεων στερεί από το πολιτικό σύστημα τη δυνατότητα να διαχειρίζεται το εκλογικό σώμα κατά το δοκούν και να διατηρεί όχι απλά πολυδιασπασμένη αλλά εξατομικευμένη την ελληνική κοινωνία. Με την κατάρρευση των πελατειακών σχέσεων πάνω στις οποίες δομήθηκαν οι αξίες της σημερινής κοινωνίας τα πάντα αναθεωρούνται. Η κοινωνία απειλεί να ξαναβρεί τη συνοχή της, την οποία έχασε από τον εμφύλιο και μετά, να υπερβεί τον κατακερματισμό και την πολυδιάσπασή της και να επανέλθει στην ταξική σύνθεση που υπαγορεύει η καπιταλιστική λειτουργία της οικονομίας. Στη χώρα μας επιβεβαιώθηκε περίτρανα η ιστορική διαπίστωση του Μαρξ που αποδίδει την κοινωνική εξέλιξη στην ταξική σύγκρουση.
Στην Ελλάδα η σύγκρουση αυτή νοθεύτηκε μέσα από τις πελατειακές σχέσεις και όχι μέσα από την ανάπτυξη με αποτέλεσμα την οπισθοδρόμηση και την αποτελμάτωση σε βαθμό ομηρίας. Ο Παναγιώτης Κονδύλης παρατηρεί ότι «το ρουσφέτι είχε την γενική ιδιότητα να εξειδικεύει και να εξατομικεύει το κάθε πρόβλημα και την κάθε λύση, έτσι ώστε η μακρόπνοη συλλογική συσπείρωση με σκοπό την ανοιχτή και έννομα θεμελιωμένη προάσπιση συλλογικών συμφερόντων έχανε την έλξη της στα μάτια των αμέσως ενδιαφερομένων». Και προσθέτει: «Το υπερτροφικό κράτος έγινε πεδίο σύγκρουσης διαφόρων κλάδων καθένας από τους οποίους αγωνιζόταν να αποσπάσει τα περισσότερα από τον δημόσιο κουρβανά. Η ταξική σύγκρουση αμβλυνόταν…» Όμως οι πελατειακές σχέσεις που απέτρεπαν τη συλλογικότητα και άμβλυναν την ταξική σύγκρουση έχουν περιορισθεί εκ των πραγμάτων στο ελάχιστο.
Όσο η κρίση επιδεινώνεται είναι ολοφάνερο πλέον ότι στις συνθήκες που επιβάλλει διαμορφώνεται μια νέα διαστρωμάτωση της ελληνικής κοινωνίας η οποία σχηματικά συγκροτείται σε τρείς ομάδες τα χαρακτηριστικά των οποίων καθημερινά καθίστανται σαφέστερα. Η πρώτη αφορά όσους μισθοδοτούνται από το δημόσιο ή συνταξιοδοτούνται. Είναι η μόνη ομάδα η οποία με όση βεβαιότητα επιτρέπουν οι συνεχείς αναθεωρήσεις των μνημονικών όρων μπορεί να εφησυχάζει ότι όσο κι αν επιδεινωθούν οι συνθήκες θα μπορεί να επιβιώσει στοιχειωδώς. Επειδή μάλιστα ένα σημαντικό μέρος της διαμορφώθηκε από τις πελατειακές σχέσεις σε συνθήκες αναξιοκρατίας θα αναδείξει όλα τα συντηρητικά της στοιχεία υπερασπιζόμενη την αναγκαιότητα της πολιτικής που επιβάλλει η τρόικα. Δεν είναι τυχαίο ότι οι εκπρόσωποι των δύο κομμάτων εξουσίας αλλά και ο πρόεδρος της Δημοκρατίας αναφέρονται συνεχώς στην αδυναμία περαιτέρω περικοπής των μισθών και των συντάξεων αγνοώντας τους μικροεπαγγελματίες και τους εργατοϋπαλλήλους που αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβίωσης. Γιατί; Διότι η γραφειοκρατία και οι ένοπλες δυνάμεις ήταν ανέκαθεν οι πυλώνες κάθε πολιτικού συστήματος.
Η δεύτερη ομάδα αφορά τους μικρομεσαίους επαγγελματίες, τους ιδιωτικούς υπαλλήλους, τους εργατοτεχνίτες που όσο θα οξύνεται η κρίση θα αντιμετωπίζουν οριακά προβλήματα σε σημείο απόγνωσης. Η ομάδα αυτή κινδυνεύει να αποκτήσει τα «λούμπεν» χαρακτηριστικά μιας περιθωριακής πολυπληθούς μάζας. Οι δυναμικές της αντιδράσεις θα είναι απρόβλεπτες και θα αναδειχθεί στον καταλύτη των εξελίξεων που θα ακολουθήσουν.
Στην τρίτη ομάδα ανήκει η ολιγάριθμη οικονομική ελίτ που συμπορεύεται με το ευρωπαϊκό και το παγκόσμιο κεφάλαιο χάριν του οποίου δημιουργούνται συνθήκες καμένης γης ώστε να μηδενισθεί το κόστος εργασίας και να εκποιηθεί η δημόσια περιουσία για να ακολουθήσουν εκ του ασφαλούς επενδύσεις και ανάπτυξη. Όταν ισοπεδώσεις και εκμηδενίσεις έναν λαό μετά και ένα κομμάτι ψωμί να του προσφέρεις, στατιστικά καταγράφεται ως σημείο ανάκαμψης και ανάπτυξης.
Εκείνο που πρέπει να προβληματίζει και να ανησυχεί τους εμπνευστές των μνημονίων είναι η ομογενοποίηση του ετερόκλητου μέχρι πριν ένα χρόνο πλήθους της δεύτερης ομάδας. Οι ιδιαιτερότητες μεταξύ των επιμέρους συντεχνιών με τις οποίες οι κυβερνήσεις συντηρούσαν τον κοινωνικό εμφύλιο καταρρέουν. Το μέγεθος των προβλημάτων που προσλαμβάνουν χαρακτήρα επιβίωσης είναι τέτοιο ώστε τα κομματικά τείχη γκρεμίζονται, οι κοινωνικές ομάδες που πλήττονται από την κρίση και διαισθάνονται ένα πολύ χειρότερο μέλλον ενώνονται και ως συνεκτικός ιστός αναδεικνύεται η αντιμετώπιση της μνημονικής πολιτικής και η απαξίωση του πολιτικού συστήματος που οδήγησε τον τόπο στα σημερινά αδιέξοδα. Διαμορφώνεται έτσι για πρώτη φορά η προοπτική ενός κινήματος απρόβλεπτων ακόμη διαστάσεων.
Είναι βέβαιο ότι με το μέγεθος που προσλαμβάνει η κρίση στην χώρα μας διαμορφώνει συνθήκες πολιτικής αποσταθεροποίησης. Γι αυτό «ηρωοποιείται» ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης ως ανθιστάμενος στις παραινέσεις των ευρωπαίων ομοϊδεατών του για συναίνεση στο μνημόνιο και στο μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα, ώστε να υπάρχει άμεσα εναλλακτική πρόταση εξουσίας για την προσωρινή έστω εκτόνωση της δυσφορίας του λαού με την προσφυγή στις κάλπες. Μέχρι πότε όμως η εναλλαγή των δύο κομμάτων στην εξουσία θα απορροφά τη λαϊκή αγανάκτηση;
Φάνης Τσαπικούνης
