Λύση υπάρχει. Πάντοτε υπάρχουν λύσεις. Οι εναλλακτικές είναι πάντα εναλλακτικές με την έννοια ότι πάντοτε υπάρχει παραπάνω από ένας δρόμος. Εκείνο που διαφοροποιεί την ενεργοποίηση ή όχι των εναλλακτικών είναι η γνήσια συνειδητοποίηση αυτών που μας συμβαίνουν. Πολύ περισσότερο δε, είναι η ενεργής συμμετοχή. Το πρόβλημα είναι πολυεπίπεδο και διαπερνά κάθε έκφανση του βίου μας. Είναι πρόβλημα πολιτικό, είναι πρόβλημα κοινωνικό, είναι πρόβλημα ψυχολογίας και τελευταία είναι πρόβλημα οικονομικό.
Α. Κατανοώντας τα δεδομένα
Το πρόβλημα που βιώνει αυτή η χώρα δεν είναι κατά κύριο λόγο οικονομικό. Η οικονομία είναι ο χώρος όπου πρώτα εκφράστηκαν τα αίτια αυτής της βιαίας κρίσης. Είναι το σύμπτωμα, όχι η αρρώστια. Εξάλλου ακούγοντας ο καθένας για οικονομία θεωρεί ότι από εκεί πίσω υπάρχει μία επιστήμη αντικειμενική, που μπορεί να μετρά και που μπορεί να προτείνει λογιστικά. Λάθος. Η οικονομία είναι κοινωνική επιστήμη. Είναι δηλαδή μία επιστήμη των σχέσεων που μελετούν τα οικονομικά δεδομένα προκειμένου να συνειδητοποιηθεί ο συσχετισμός των δυνάμεων σε μία δεδομένη ιστορική στιγμή. Τα νούμερα που ακούτε δεν είναι οικονομική θεωρία. Είναι λογιστικά. Είναι τεχνική. Άρα βγάλτε από το μυαλό σας την πρώτη διανοητική παγίδα που σας στήσανε. Οι τεχνικές δεν προτείνουν, το πολύ πολύ να αποτελούν ένα από τα μεθοδολογικά εργαλεία μέτρησης, και μάλιστα το λιγότερο αξιόπιστο.
Τι μας δείχνουν αυτά τα νούμερα; Κάτι πολύ απλό. Την βίαιη αλλαγή του συσχετισμού των κοινωνικών δυνάμεων. Δηλαδή αναδιανομή του πλούτου από τα φτωχά και τα μεσαία στρώματα, τον εργαζόμενο και τον μικροεπιχειρηματία, προς τους ισχυρούς, τους πλούσιους και τους μεταπράτες. Μας δείχνει και κάτι άλλο, ότι αυτή η κίνηση χρηματικού κεφαλαίου από τις τσέπες των πολλών προς τις τσέπες των λίγων δεν έγινε προκειμένου να αναπτυχθεί η παραγωγή. Δεν έγινε αυτή η κίνηση κεφαλαίου για να ενισχυθεί ο εγχώριος παραγωγικός μηχανισμός αλλά το αντίθετο, έγινε για να αποδυναμωθεί. Αν αποδυναμωθεί η παραγωγική βάση τότε χάνεται η σχετική κοινωνική δύναμη των από κάτω. Δεν μπορούν να διαπραγματευθούν. Ακολουθούν ως πρόβατα. Άρα πρώτη λύση είναι αυτή που θα οδηγήσει σε μία αντίστροφη κίνηση του κεφαλαίου από τους από πάνω προς τα κάτω, προς αυτούς που μέχρι τώρα συνιστούν την πραγματική οικονομία, την ουσιώδη παραγωγική βάση.
Δεν σας κουράζω περισσότερο αλλά είναι εξίσου σημαντικό να γνωρίζουμε ότι πλέον ο καπιταλισμός, επειδή, για πρώτη φορά είναι τόσο παγκόσμιος και τόσο ανεξέλεγκτος είναι τώρα που δείχνει την καρδιά του αλλά και την μεγαλύτερη αδυναμία του, τον Μαμωνά του. Οι κάτοχοι κεφαλαίου αποστασιοποιούνται από την πραγματική φύση του κεφαλαίου δηλαδή από τη γνώση ότι το κεφάλαιο είναι κυρίως μία κοινωνική σχέση όπου αυτοί κατέχουν το πιο σημαντικό κομμάτι της παραγωγής, τα μέσα, και οι υπόλοιποι απλώς τη φυσική και διανοητική τους δύναμη. Κάνουν το λάθος να πιστεύουν ότι το φετιχιστικό χρήμα είναι το ουσιαστικότερο αλλά αυτό θα οδηγήσει στον απόλυτο παραλογισμό. Ήδη αυτήν τη ψύχωση τη βλέπουμε τώρα. Ο κάτοχος κεφαλαίου έχει αποστασιοποιηθεί από την παραγωγή και ενδιαφέρεται μόνο για κάτι άυλο, το χρήμα. Μπορεί αυτή να είναι η σύγχρονη θρησκεία, να είναι ένα συμβολικό παιχνίδι αλλά αυτό το «παιχνίδι» θα έχει δραματικές, και ήδη άρχισε να έχει δραματικές συνέπειες, σε όλους τους υπόλοιπους.
Τι ακριβώς συμβαίνει στην Ελλάδα; Αυτή ακριβώς η κίνηση. Μεγάλη μετακίνηση κεφαλαίου, μείωση της σχετικής αξίας των μέσων συντήρησης των λαϊκών στρωμάτων και ενίσχυση των κατόχων κεφαλαίου. Προσέξτε, η κίνηση δεν είναι εθνική αλά υπερεθνική. Το κεφάλαιο, με την έννοια της συσσώρευσης, δεν παραμένει στην Ελλάδα. Οδηγείται έξω. Δεν πάει προς τους εγχώριους κατόχους κεφαλαίου αλλά προς εξωεθνικά κέντρα που δεν χρειάζεται να αναλύσουμε περισσότερο. Εξάλλου δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά. Στην Ελλάδα ποτέ δεν υπήρξαν κεφαλαιοκράτες – «μεγαλοεπενδυτές». Δεν υπήρξε, κρίσιμη, εσωτερική συσσώρευση κεφαλαίου από ιδιώτες. Αντίθετα το κεκφαλαιοκρατικό σύστημα στην Ελλάδα πήρε τον δικό του δρόμο. Η συσσώρευση κεφαλαίου έγινε «κοινωνικά». Αυτό έγινε εφικτό καθώς η Ελλάδα πάντα υπήρξε μία περιφερειακή χώρα του καπιταλισμού χωρίς ιδιαίτερο ενδιαφέρον από τα μεγάλα, εξωχώρια, συμφέροντα. Η διαχείριση της εγχώριας παραχθείσης υπεραξίας έγινα από στρώματα διαμεσολάβησης τα οποία ανέπτυξαν μία παρασιτική, παθολογική σχέση εξάρτησης με τα εγχώρια παρασιτικά συμφέροντα τα οποία ποτέ δεν ρίσκαραν στην παραγωγή. Αντίθετα υπέκλεψαν τον κοινωνικό πλούτο συνεργαζόμενα με το πολιτικό, διεφθαρμένο, προσωπικό αυτής της χώρας. Αυτός είναι και ο λόγος που την τελευταία εικοσαετία εγκαταλείφθηκε η υπεράσπιση της πραγματικής παραγωγής στην Ελλάδα. Δε συνέφερε κανέναν. Τα νοικοκυριά ζούσαν σε ένα δανεικό «παράδεισο» και η παραγωγή ξέφτιζε. Ακόμη και οι υπηρεσίες, το πιο δυναμικό κομμάτι της ελληνικής οικονομίας. Έτσι δεν υπερασπιστήκαμε την γεωργική, τη βιομηχανική παραγωγή και τις σημαντικές υπηρεσίες παρά την μεγάλη, αποδεδειγμένη με μετρήσιμο τρόπο, ένταση εργασίας της χώρας, η οποία διαθέτει εργατικό και εξειδικευμένο προσωπικό, από τα πλέον σκληρά εργαζόμενα του κόσμου. Η έλλειψη παραγωγικότητας δεν οφείλεται σε μία ράθυμη διάθεση των Ελλήνων εργαζομένων αλλά στην αντεθνική, εγκληματική, οκνηρία των παρασιτικών στρωμάτων που αναπτύχθηκαν εγχώρια και τα οποία δεν επένδυσαν ποτέ και ουσιαστικά στον παραγωγικό εκσυγχρονισμό με αποτέλεσμα να εμφανίζεται το «παράδοξο» η μεγάλη ένταση εργασίας να ακολουθείται από εξαιρετικά χαμηλή παραγωγικότητα παρά την εξαίρετη απόδοση των ελληνικών πανεπιστημίων στη γνώση και την έρευνα.
Το αποτέλεσμα είναι να ερημοποιείται η παραγωγή, να φτωχαίνει ο εργαζόμενος λαός και να απαξιώνεται η εγχώρια επιστημονική γνώση. Όταν συμβαίνει αυτό τότε είμαστε πολύ φθηνοί για να πουληθούμε.
Αυτό γίνεται. Το εγχώριο πολιτικό και κομματικό προσωπικό έχει αναλάβει εργολαβικά να περάσει τους κρίσιμους τομείς παραγωγής και υπηρεσιών σε ξένα χέρια δίνοντας στους ντόπιους μεταπράτες τη δυνατότητα να κερδίσουν από αυτό. Το τυράκι περί συντεχνιών έπεισε εύκολα τους πάντες γιατί πόνταρε, και σωστά για αυτούς, στον ατομικό εγωισμό και την κοινωνική αντιζήλεια που αναπτύχθηκε στα ελληνικά λαϊκά στρώματα. Τα στρώματα αυτά έχασαν τους συλλογικούς δεσμούς, «καβουκώθηκαν» και αρνήθηκαν να δουν την πραγματικότητα. Μετατράπηκαν σε εκατομμύρια μονάδες, έτοιμες να πέσουν στην πρώτη επίθεση καθώς τα συλλογικά μορφώματα που μπορούσαν να τους προστατέψουν, δηλαδή η οργανωμένη δύναμή τους, δεν υπάρχουν πια. Είναι απορίας άξιο να ακούει κανείς το εγχώριο εργατικό δυναμικό, μερικές φορές να υπερθεματίζει στην πώληση δημοσιών αγαθών, δηλαδή την πραγματική πηγή του πλούτου τους, μόνο και μόνο από κοινωνική αντιζηλία χωρίς να αντιλαμβάνονται τη μεγάλη παγίδα που τους έχουν στήσει. Είναι πραγματικά παράδοξο να τους λένε ότι πρέπει να σας κόψουμε τα χέρια προκειμένου να γίνεται καλά και αυτοί να προσφέρουν και τα πόδια τους. Είναι απίστευτο αλλά αυτό συμβαίνει.
Β. Και τώρα τι κάνουμε;
Τα πράγματα είναι κάτι παραπάνω από δύσκολα,. είναι τραγικά. Καμία λύση δεν θα προσφέρει άμεση ανακούφιση. Κατά συνέπεια εκείνο που μας μένει είναι να πάρουμε εκείνα τα μέτρα, να ενεργήσουμε με τέτοιο τρόπο ώστε να τεθούν οι βάσεις μίας γνήσιας ανάπτυξης στο μέλλον. Επίσης οφείλουμε να θωρακιστούμε με τέτοιο τρόπο ώστε να ανταπεξέλθουμε στη μεγάλη καπιταλιστική κρίση που είναι προ των πυλών. Γιατί εδώ είναι το δεύτερο μεγάλο θέμα. Δεν υπάρχει ελληνική κρίση. Υπάρχει παγκόσμια κρίση μέρος της οποίας είναι η Ελλάδα. Απλώς κάποιοι φρόντισαν να μας τοποθετήσουν στην πρώτη γραμμή από την οποία οφείλουμε να βγούμε.
Οφείλουμε να διαολοστείλουμε το σύνολο της πολιτικής μας ελίτ αφού πρώτα τους τιμωρήσουμε προς ιστορικό παραδειγματισμό. Φθάνει αυτό; Όχι. Οφείλουμε να αναπτύξουμε θεσμική θωράκιση. Ποτέ πια το πολιτικό προσωπικό αυτής της χώρας δεν θα πρέπει να ασκεί διοίκηση, με τη στενή έννοια του όρου παρά μόνο πολιτική διοίκηση.
Οφείλουμε να βρούμε τρόπους (και αυτοί υπάρχουν) προκειμένου αυτή η βίαιη αναδιανομή του εισοδήματος να σταματήσει. Το κεφάλαιο πρέπει να κατευθυνθεί προς την παραγωγική βάση (τρόποι υπάρχουν). Οφείλουμε να κρατικοποιήσουμε άμεσα τον τραπεζικό κλάδο προκειμένου αυτός να βοηθήσει στην ανάπτυξη και να μην περάσει σε ξένα χέρια. Οφείλουμε να υπερασπιστούμε μέχρις εσχάτων τις παραγωγικές, δημόσιες κατά κύριο λόγο, δομές της χώρας μας, να μην τις παραχωρήσουμε σε ξένα συμφέροντα γιατί θα χάσουμε τα τελευταία εργαλεία παρέμβασης στην πραγματική οικονομία.
Είναι ζωτική η ανάγκη να κάνουμε δυναμική επανεμφάνιση στο διεθνές δημόσιο χώρο. Μέχρι τώρα το κύριο δόγμα είναι το: «Ανήκομεν εις την Δύσιν». Σωστό. Αρκεί αυτό να μην γυρίσει μπούμεραγκ και να γίνει κατανοητό από τους εταίρους μας. Κατά συνέπεια πλέον τίποτε δεν πρέπει να μπει ως όριο στη διεθνή μας πορεία. Το νέο δόγμα είναι ότι Ανήκουμε εκεί, και με αυτούς, όπου μπορούμε να διαβιούμε με αξιοπρέπεια και με δυνατότητες. Το θέμα του νομίσματος είναι αδιάφορο, αρκεί να αναπτυχθούν εκείνες οι διαδικασίες που θα προστατεύσουν το λαϊκό εισόδημα. Δε μας φοβίζει τίποτα. Το ευρώ, υπό τις παρούσες συνθήκες, θα καταστεί ένα ασταθές νόμισμα. Η κύρια ευθύνη δεν ανήκει στις δήθεν οκνηρές κοινωνίες του Νότου αλλά στην ιμπεριαλιστική διάθεση μεγάλων κρατών που για μία ακόμη φορά αποδεικνύονται ιστορικά στενόμυαλοι. Έχουμε χρέος να τους αντιμετωπίσουμε. Να σταματήσουμε αυτήν την τεράστια πολιτική, θεσμική και εθνική ανισορροπία που τείνει να επικρατήσει στην Ευρωπαϊκή Ένωση, χωρίς να αποχωρήσουμε από αυτήν.
Αλλά όλα αυτά δεν είναι παρά δευτερεύοντα στοιχεία αν δεν γίνει το ουσιώδες. Δηλαδή να πάρει ο λαός την τύχη του στα χέρια του. Αυτή η δίχρονη πορεία της χώρας τείνει να μας αποδιοργανώσει πλήρως ψυχικά και κοινωνικά ετοιμάζοντας μας να αποδεχθούμε εύκολα φασισμούς. Κουρασμένοι καθώς είμαστε, απογοητευμένοι και διαλυμένοι κοινωνικά πάμε να ενισχύσουμε αυτό που μας έφερε σ΄ αυτήν την κατάσταση. Δηλαδή ενώ μία από τις κύριες αιτίες αυτής της ξέφρενης πορείας προς τα κάτω είναι η πραξικοπηματική υφαρπαγή της ψήφους μας είναι πιθανό να μας επιβάλουν και επίσημα θεσμικό φασισμό. Να αναζητήσουμε τον ισχυρό ανήρ, τη σιδηρά χείρα . Ιστορικά αυτό έχει οδηγήσει σε εγκλήματα, πρακτικά αυτό μας έφερε σε αυτήν την κατάσταση. Φτάσαμε ως εδώ γιατί αφήσαμε το πολιτικό προσωπικό ανεξέλεγκτο. Φανταστείτε τι θα γίνει αν αυτό γίνει και θεσμικά. Κατά συνέπεια η λύση βρίσκεται στη μεγαλύτερη συμμετοχή και στην πραγματική λειτουργία της Δημοκρατίας η οποία έπαψε να λειτουργεί όλο αυτό το διάστημα. Η Δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη. Πρέπει να παλεύουμε συνεχώς για αυτήν.
Πολιτικη και κοινωνικη συμμετοχη, εμβαθυνση της δημοκρατιας, παραγωγικη ανασυγκροτηση, επαναπροσανατολισμος της διεθνους πολιτικης μας, τιμωρια των ενοχων, θεσμικη επαναθεμελιωση του κρατους, αυτοί είναι οι κύριοι άξονες που θα μας βγάλουν από την κρίση.
