Γενικής Γραμματέας Ισότητας των Φύλων
Συχνά η λέξη «αθλητισμός» και «πολιτισμός» ακούγονται μαζί. Πότε η εξίσωση ισχύει και πότε ο αθλητισμός, μια κατά βάση ευγενής δραστηριότητα, καταλήγει να χωρίζει τους ανθρώπους όχι μόνον με βάση την «ομάδα», αλλά και το φύλο;
Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι ο αθλητισμός εκπαιδεύει και ψυχαγωγεί. Υποτάσσει την ανθρώπινη επιθετικότητα σε κανόνες, αναπτύσσει το σεβασμό στο συναθλητή και τις δεξιότητες συνεργασίας, ιδίως στα ομαδικά αθλήματα. Αν προσθέσουμε και το στοιχείο της άμιλλας, έχουμε όλα τα «συστατικά» του ευγενούς αγώνα.
Κανείς δεν αρνείται ότι ο αθλητισμός μάς κοινωνικοποιεί, μας δίνει «ταυτότητα», αφορμή για συζήτηση, συμφωνία ή διαφωνία. Πάνω στον αθλητισμό χτίζονται βαθιές φιλίες, σχέσεις ζωής. Όλοι γνωρίζουμε τους «αθλητές» της δικής μας καθημερινότητας, τους δρομείς του πάρκου, τους συναθλητές μας στο τοπικό γυμναστήριο, τους συμμαθητές των παιδιών μας στον αθλητισμό του σχολείου ή του συλλόγου της γειτονιάς.
Αυτός ο καθημερινός αθλητισμός ως τρόπος ζωής, δεν αποξενώνει κανένα.
Η είσοδος του αθλητισμού στον κόσμο της βιομηχανίας του θεάματος, σηματοδοτεί το τέλος της αθωότητας. Στο περιθώριο των αθλητικών δρώμενων, νέα παιδιά, διψώντας για νόημα, για ένταξη και συμμετοχή, αποδέχονται τους κώδικες που επιβάλλει ένας κόσμος γένους αρσενικού. Δεν είναι μυστικό άλλωστε ότι ο κόσμος των γηπέδων είναι ένας κόσμος που αποδιώχνει το γυναικείο φύλο, ενώ ακόμη και σήμερα ο αθλητισμός παραμένει προνομιακός χώρος των ανδρών. Σε όλο τον κόσμο, αναφέρονται περιστατικά όπου οι γυναίκες αντιμετωπίζουν επιθέσεις και σεξουαλική παρενόχληση, ακόμη και από αθλητές με αναγνωρισιμότητα. Όμως, το «όνομα» του αθλητή καλύπτει το παράπτωμα.
Τα στερεότυπα των φύλων διαπερνούν όλο το σύστημα οργάνωσης του αθλητισμού. Η σωματική ρώμη είναι πλεονέκτημα, η έλλειψή της μειονέκτημα. Βεβαίως, υπάρχουν αρκετές γυναίκες αθλήτριες, ακόμη και γυναίκες σε διοικητικές βοηθητικές θέσεις. Όμως, δεν φαίνεται να μαγνητίζουν τα ΜΜΕ όπως οι άνδρες συνάδελφοί τους. Οι γυναίκες είναι, επίσης, καλοδεχούμενες ως «κοινό», αρκεί να ξέρουν πού θα καθίσουν, πώς θα συμπεριφερθούν και τι θα φορούν. Η άνιση πρόσβαση των φύλων σε θέσεις ευθύνης και σε κέντρα εξουσίας στο χώρο του αθλητισμού διαιωνίζεται. Οι πρόεδροι των ομάδων, οι προπονητές, οι διαιτητές, οι αθλητικοί παράγοντες, ακόμη και οι αθλητικογράφοι, είναι άνδρες. Όμως οι μαζορέτες είναι πάντα γυναίκες!
Ο σεξισμός στον αθλητισμό δεν είναι σύγχρονο φαινόμενο. Από τα βάθη των αιώνων, η γυναίκα παλεύει να υπάρξει μέσα από τα κενά των κανόνων που έθεταν οι άνδρες στις αθλητικές διοργανώσεις. Στους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες οι γυναίκες απαγορευόταν να εισέρχονται στο στάδιο όπου διεξάγονταν τα αθλήματα. Έτσι, η γυναικεία συμμετοχή γινόταν μέσω… αντιπροσώπου.
Οι γυναίκες συμμετείχαν ως ιδιοκτήτριες ίππων για τα ιππικά αγωνίσματα ή τις αρματοδρομίες, εφόσον βεβαίως είχαν την αντίστοιχη οικονομική δυνατότητα. Στη σύγχρονη εποχή, η πρώτη γυναίκα Ολυμπιονίκης είναι η Charlotte Cooper που κερδίζει το χρυσό μετάλλιο στο τένις, το 1900, στους δεύτερους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού. Ωστόσο, η γυναικεία συμμετοχή παρέμεινε συμβολική μέχρι το 1924, όταν η ΔΟΕ αποφάσισε να επιτρέψει μεγαλύτερη γυναικεία συμμετοχή στους Αγώνες.
Αν πραγματικά θέλουμε να βοηθήσουμε το μισό του πληθυσμού να συμμετέχει ισότιμα στον αθλητισμό, έχουμε αρκετά να κάνουμε. Κατ’ αρχάς, μπορούμε να προσφέρουμε περισσότερες ευκαιρίες εισόδου γυναικών όλων των ηλικιών, στο χώρο του αθλητισμού και να στηρίξουμε την παραμονή τους σε αυτόν. Δεν χρειάζεται κάθε γυναίκα να στραφεί στον πρωταθλητισμό. Η συμμετοχή των γυναικών και κοριτσιών στον αθλητισμό, πέραν από τα ψυχολογικά, συναισθηματικά και σωματικά οφέλη, αποτελεί παράγοντα αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης. Θα πρέπει να υποστηριχθεί η επαγγελματική εξέλιξη των γυναικών σε όλα τα επίπεδα της προπόνησης, στις αθλητικές διοργανώσεις, αλλά και στη διοίκηση του αθλητισμού.
Χρειαζόμαστε περισσότερες γυναίκες στις ηγετικές θέσεις σε όλα τα επίπεδα των αθλητικών δραστηριοτήτων, ώστε να αντιπροσωπεύσουν επαρκώς το γυναικείο λόγο στην ανάπτυξη πολιτικών και προγραμμάτων στον τομέα του αθλητισμού. Τα ίδια τα ΜΜΕ θα πρέπει να προβάλλουν ισότιμα τη συμμετοχή γυναικών και κοριτσιών στον αθλητισμό, να αναδεικνύουν περισσότερο τα γυναικεία θέματα, αλλά και τις επιδόσεις των αθλητριών.
Ο αθλητισμός μπορεί να αποτελέσει μια εξαιρετική πλατφόρμα διαλόγου στο θέμα των φύλων. Η μεγάλη συμμετοχή αγοριών και ανδρών στον αθλητισμό, είτε ως αθλητές είτε ως φίλαθλοι, τον καθιστούν προνομιακό πεδίο γεφύρωσης των ανισοτήτων των φύλων και σε άλλες πτυχές της ζωής.
Ο σχολικός αθλητισμός μπορεί να παίξει το δικό του σημαντικό ρόλο αν καταφέρει να αποφύγει τα «εύκολα» μοντέλα κατανομής ρόλων μεταξύ «αγορίστικων» και «κοριτσίστικων» αθλημάτων. Οι τοπικοί αθλητικοί σύλλογοι θα μπορούσαν να προσφέρουν εκπαιδευτικά προγράμματα για κορίτσια και αγόρια, σε μικρότερες, ακόμη και προσχολικές ηλικίες. Να μιλήσουν στα παιδιά με ουδέτερη γλώσσα, χωρίς έμφυλη φόρτιση, για πρωταρχικές αξίες, π.χ. της άμιλλας, του δίκαιου αγώνα, της ισότητας, του σεβασμού στην ανθρώπινη διαφορετικότητα, αξίες που συνάδουν με μία σύγχρονη αντίληψη του αθλητικού ιδεώδους, ανεξάρτητα από το φύλο.
Όταν ο αθλητισμός απαλλαγεί από τις «ανδρικές» και αγκαλιάσει τις πανανθρώπινες αξίες, τότε η κοινωνία μας θα έχει κάνει ένα μεγάλο βήμα μπροστά. Τότε μόνο, θα μπορούσαμε με σιγουριά να ισχυριστούμε ότι «αθλητισμός ίσον πολιτισμός».
Αν πραγματικά θέλουμε να βοηθήσουμε το μισό του πληθυσμού να συμμετέχει ισότιμα στον αθλητισμό, έχουμε αρκετά να κάνουμε. Κατ’ αρχάς, μπορούμε να προσφέρουμε περισσότερες ευκαιρίες εισόδου γυναικών όλων των ηλικιών, στο χώρο του αθλητισμού και να στηρίξουμε την παραμονή τους σε αυτόν. Δεν χρειάζεται κάθε γυναίκα να στραφεί στον πρωταθλητισμό. Η συμμετοχή των γυναικών και κοριτσιών στον αθλητισμό, πέραν από τα ψυχολογικά, συναισθηματικά και σωματικά οφέλη, αποτελεί παράγοντα αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης. Θα πρέπει να υποστηριχθεί η επαγγελματική εξέλιξη των γυναικών σε όλα τα επίπεδα της προπόνησης, στις αθλητικές διοργανώσεις, αλλά και στη διοίκηση του αθλητισμού.
Χρειαζόμαστε περισσότερες γυναίκες στις ηγετικές θέσεις σε όλα τα επίπεδα των αθλητικών δραστηριοτήτων, ώστε να αντιπροσωπεύσουν επαρκώς το γυναικείο λόγο στην ανάπτυξη πολιτικών και προγραμμάτων στον τομέα του αθλητισμού. Τα ίδια τα ΜΜΕ θα πρέπει να προβάλλουν ισότιμα τη συμμετοχή γυναικών και κοριτσιών στον αθλητισμό, να αναδεικνύουν περισσότερο τα γυναικεία θέματα, αλλά και τις επιδόσεις των αθλητριών.
Ο αθλητισμός μπορεί να αποτελέσει μια εξαιρετική πλατφόρμα διαλόγου στο θέμα των φύλων. Η μεγάλη συμμετοχή αγοριών και ανδρών στον αθλητισμό, είτε ως αθλητές είτε ως φίλαθλοι, τον καθιστούν προνομιακό πεδίο γεφύρωσης των ανισοτήτων των φύλων και σε άλλες πτυχές της ζωής.
Ο σχολικός αθλητισμός μπορεί να παίξει το δικό του σημαντικό ρόλο αν καταφέρει να αποφύγει τα «εύκολα» μοντέλα κατανομής ρόλων μεταξύ «αγορίστικων» και «κοριτσίστικων» αθλημάτων. Οι τοπικοί αθλητικοί σύλλογοι θα μπορούσαν να προσφέρουν εκπαιδευτικά προγράμματα για κορίτσια και αγόρια, σε μικρότερες, ακόμη και προσχολικές ηλικίες. Να μιλήσουν στα παιδιά με ουδέτερη γλώσσα, χωρίς έμφυλη φόρτιση, για πρωταρχικές αξίες, π.χ. της άμιλλας, του δίκαιου αγώνα, της ισότητας, του σεβασμού στην ανθρώπινη διαφορετικότητα, αξίες που συνάδουν με μία σύγχρονη αντίληψη του αθλητικού ιδεώδους, ανεξάρτητα από το φύλο.
Όταν ο αθλητισμός απαλλαγεί από τις «ανδρικές» και αγκαλιάσει τις πανανθρώπινες αξίες, τότε η κοινωνία μας θα έχει κάνει ένα μεγάλο βήμα μπροστά. Τότε μόνο, θα μπορούσαμε με σιγουριά να ισχυριστούμε ότι «αθλητισμός ίσον πολιτισμός».
