δημοσιογράφων, φίλων, καλλιτεχνών. Πέντε μήνες μετά την απελευθέρωσή του από μια κράτηση που διήρκεσε 81 ημέρες, και λίγες ημέρες μετά τη συγκλονιστική επίδειξη αλληλεγγύης των Κινέζων προς το πρόσωπό του, ο Άι δηλώνει στον Guardian: «Κάθε μέρα σκέφτομαι ότι σήμερα θα με συλλάβουν ξανά».
«Αυτή είναι και η εντύπωση που προσπαθούν να δημιουργήσουν οι αρχές», προσθέτει. «Όχι μόνο σε μένα, αλλά σ 'ολόκληρη τη κοινωνία, σε όποιον έχει διαφορετικές απόψεις».
Μέχρι πριν από μερικά χρόνια, ο διάσημος Κινέζος καλλιτέχνης ήταν ένα σεβαστό μέλος του κινεζικού και παγκόσμιου καλλιτεχνικού κατεστημένου. Ήταν ασφαλώς προκλητικός, αλλά αυτό δεν εμπόδισε τις αρχές να του αναθέσουν τον σχεδιασμό του Ολυμπιακού Σταδίου του Πεκίνου. Οι απόψεις του και ο ακτιβισμός του, όμως, οδήγησαν στη φετινή σύλληψη τόσο του ίδιου, όσο και δεκάδων ακόμη ακτιβιστών, δικηγόρων και άλλων διαφωνούντων. Για πολλούς, ο Άι έχει γίνει το πρόσωπο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κίνα. Περισσότερο σύμβολο, παρά πρόσωπο.
«Το γεγονός ότι η κυβέρνηση τον εξαφάνισε, και στη συνέχεια συνέχισε να τον καταδιώκει απαγγέλλοντάς του διάφορες κατηγορίες, στέλνει μήνυμα σε άλλους ακτιβιστές ότι ακόμη κι αν είσαι γνωστός, αυτό δεν σε προστατεύει», λέει ο Ουανγκ Σονγκλιάν από το Κινεζικό Δίκτυο Υπερασπιστών των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. «Από την άλλη πλευρά, ο Άι χειρίστηκε την υπόθεση πολύ έξυπνα, και νομίζω ότι αυτό έδωσε θάρρος σε άλλους ακτιβιστές».
Όταν ο Άι αφέθηκε ελεύθερος, είχε χάσει δέκα κιλά (κάποια από αυτά τα ξαναπήρε έκτοτε). «Ήμουν πολύ πεσμένος ύστερα από εκείνες τις 81 ημέρες και χρειάστηκα χρόνο για να συνέλθω», δηλώνει. «Προσπάθησα να κάνω λιγότερα πράγματα, αλλά ακόμη κι αν δεν μιλάς έρχονται και σου απαγγέλλουν ψευδείς κατηγορίες. Κι έτσι νιώθεις πως αν δεν μιλάς, είσαι μέρος του εγκλήματος. Και οι δύο επιλογές είναι απογοητευτικές».
Ο Άι Γουέιγουεϊ είναι σήμερα πιο προσεκτικός στις δηλώσεις του, εξακολουθεί όμως να λέει περισσότερα πράγματα απ' όσα θα ήθελε η κυβέρνηση. Οι πρόσφατες ενέργειες των υποστηρικτών του μιλούν ακόμη δυνατότερα.
Όταν οι αρχές του επέβαλαν πρόστιμο ύψους 1,75 εκατομμυρίων ευρώ, χιλιάδες άνθρωποι έσπευσαν να τον βοηθήσουν, πολλοί απ'αυτούς πετώντας χρήματα πάνω από τον τοίχο του σπιτιού του. Όταν η αστυνομία αναφέρθηκε στο αδίκημα της πορνογραφίας -με αφορμή μια φωτογραφία όπου ο Άι και τέσσερις γυναίκες πόζαραν γυμνοί- οι υποστηρικτές του πόζαραν κι αυτοί γυμνοί.
«Προσπαθούμε να εργαστούμε σ' έναν πολύ περιορισμένο χώρο», τονίζει ο Κινέζος καλλιτέχνης. «Πολλοί που δεν καταλαβαίνουν τις συνθήκες μπορεί να το βρίσκουν γελοίο. Αλλά για μας, είναι ο μόνος χώρος».
Στη διάρκεια της συνέντευξης, ένα μαύρο σπάνιελ κυκλοφορεί γύρω από το τραπέζι. Δεν είναι παράξενο που ο Άι νιώθει τέτοια τρυφερότητα για τα κατοικίδια ζώα του. «Νομίζω πως ζουν σ' έναν παράλληλο κόσμο. Πραγματικά δεν τους νοιάζει. Ήμουν κρατούμενος, με άφησαν ελεύθερα, αυτά είναι πάντα εδώ».
Πολλοί αμφισβητούν την άποψή του για την Κίνα, λέγοντας ότι η κριτική προς τις αρχές είναι σήμερα πολύ πιο εύκολη απ' ό,τι πριν από 30 χρόνια. Άλλοι συμφωνούν μαζί του ότι ο έλεγχος της κοινωνίας από το κόμμα είναι ασφυκτικός. Την περασμένη εβδομάδα, ο καθηγητής Τζιανγκ Πινγκ προειδοποίησε ότι η χώρα μοιάζει όλο και περισσότερο με δικτατορία.
Η κινεζική κυβέρνηση επιμένει ότι η υπόθεση του Άι Γουεϊγουέι δεν έχει σχέση με ανθρώπινα δικαιώματα και ότι η σύλληψή του έγινε με την κατηγορία της φοροδιαφυγής. Οι επικριτές του λένε ότι κακώς τα δυτικά μέσα ενημέρωσης τον έχουν ηρωοποιήσει, και καλά θα κάνουν να εξετάσουν τις οικονομικές του δραστηριότητες.
Όμως αυτό είναι αδύνατο, καθώς η αστυνομία έχει κατάσχει τα έγγραφα της εταιρείας που διαχειριζόταν τις υποθέσεις του. «Είναι θεμιτό να αναρωτιέται κανείς αν ο Άι έχει πληρώσει τους φόρους του», λέει ο Τζόσουα Ρόζενσβαϊγκ, ένας ερευνητής που εδρεύει στο Χονγκ Κονγκ.
«Είναι όμως επίσης θεμιτό να θέτει κανείς ερωτήματα για τα πολιτικά κίνητρα πίσω από τη δίωξή του, ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψη ότι η αστυνομία παρενέβη πριν γίνει έρευνα από τις φορολογικές αρχές».
Ο Άι ανακρίθηκε πάνω από 50 φορές στη διάρκεια της κράτησής του -και τις περισσότερες φορές για τις απόψεις του, όχι για τις οικονομικές του συναλλαγές. «Εγώ συνήλθα», σημειώνει. «Μαζί μου όμως συνελήφθησαν άλλοι 100 άνθρωποι. Ελάχιστοι ομολόγησαν. Οι περισσότεροι φαίνεται να σώπασαν για πάντα».
