νευρικά κύτταρα που παράγουν... τον νευροδιαβιβαστή ντοπαμίνη – πρόκειται για τα κύτταρα που πεθαίνουν σε ασθενείς με νόσο του Πάρκινσον. Και όχι μόνο αυτό: τα νευρικά κύτταρα εργαστηρίου μεταμοσχεύθηκαν με επιτυχία σε πιθήκους που εμφάνισαν αναστροφή των κινητικών προβλημάτων τα οποία προκαλεί η νόσος. Το νέο επίτευγμα δημιουργεί ελπίδες για μελλοντική μεταμόσχευση «φρέσκων» νευρικών κυττάρων που παράγουν ντοπαμίνη σε ανθρώπους με Πάρκινσον.
Υπερπήδηση των σκοπέλων
Οι επιστήμονες από το Κέντρο για τον Καρκίνο Memorial Sloan-Kettering στη Νέα Υόρκη αναφέρουν με δημοσίευσή τους στην επιθεώρηση «Nature» ότι κατάφεραν να ξεπεράσουν τα εμπόδια που συναντούσαν άλλες ερευνητικές ομάδες κατά τη μετατροπή των βλαστικών κυττάρων σε νευρώνες που παράγουν ντοπαμίνη. «Μέχρι σήμερα δεν κατανοούσαμε πλήρως τα συγκεκριμένα σήματα τα οποία είναι απαραίτητα για τη διαφοροποίηση των βλαστικών κυττάρων στον κατάλληλο τύπο κυττάρων που παράγουν ντοπαμίνη» εξήγησε ο Λόρεντς Στάντερ που ηγήθηκε της μελέτης και προσέθεσε: «Τα κύτταρα που δημιουργούνταν στο παρελθόν στο εργαστήριο παρήγαν ντοπαμίνη, αλλά δεν ήταν ο πλήρως κατάλληλος τύπος κυττάρων με αποτέλεσμα οι βελτιώσεις που παρουσιάζονταν στα πειραματόζωα να είναι μικρές. Τώρα πια ξέρουμε πώς να κάνουμε σωστά τη μετατροπή, γεγονός που δημιουργεί αισιοδοξία για μελλοντική κλινική χρήση αυτών των κυττάρων».
Η νόσος του Πάρκινσον εμφανίζεται καθώς τα νευρικά κύτταρα που παράγουν ντοπαμίνη πεθαίνουν σε μια περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται μέλαινα ουσία. Το αποτέλεσμα είναι η εμφάνιση τρόμων, ακαμψίας και βραδυκινησίας αλλά και άλλων συμπτωμάτων όπως η κόπωση, ο πόνος και η κατάθλιψη.
Το φαρμακευτικό οπλοστάσιο
Σήμερα οι κύριες φαρμακευτικές θεραπείες που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση του Πάρκινσον είναι φάρμακα τα οποία ελέγχουν τα συμπτώματα της νόσου μέσω της αύξησης των επιπέδων ντοπαμίνης που φθάνει στον εγκέφαλο και της διέγερσης των περιοχών του εγκεφάλου όπου δρα ο συγκεκριμένος νευροδιαβιβαστής. Σε ορισμένους ασθενείς έχει επίσης εφαρμοστεί τα τελευταία χρόνια η εν τω βάθει διέγερση του εγκεφάλου η οποία αφορά εμφύτευση ηλεκτροδίων στον εγκέφαλο με στόχο την υποχώρηση των κινητικών συμπτωμάτων των ασθενών.
Την τελευταία δεκαετία οι επιστήμονες έχουν ριχθεί στη μάχη της «αναγέννησης» των νευρώνων που χάνονται σε ασθενείς με νευροεκφυλιστικές νόσους όπως το Πάρκινσον, η Αλτσχάιμερ, και η πλάγια αμυοτροφική σκλήρυνση με βάση τα βλαστικά κύτταρα. Εχουν επιτύχει στο πλαίσιο πειραμάτων σε ποντίκια να μετατρέψουν βλαστικά κύτταρα σε κύτταρα που παράγουν ντοπαμίνη, αλλά τα πειράματα αυτά δεν επαναλήφθηκαν με επιτυχία στον άνθρωπο. Παράλληλα έχουν εκφραστεί φόβοι σχετικά με πιθανή ανάπτυξη όγκων στους ντοπαμινεργικούς νευρώνες που προέρχονται από ανθρώπινα βλαστικά κύτταρα. Ολοι αυτοί οι «σκόπελοι» δεν έχουν επιτρέψει τη διεξαγωγή κλινικών δοκιμών σε ανθρώπους με Πάρκινσον θεραπειών με βάση τα βλαστικά κύτταρα.
Συγκεκριμένα χημικά σήματα
Τώρα ο δρ Στάντερ και η ομάδα του ανακάλυψαν τα συγκεκριμένα χημικά σήματα που απαιτούνται ώστε να γίνει η μετατροπή των εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων στον σωστό τύπο νευρικών κυττάρων που παράγουν ντοπαμίνη.
Στο πλαίσιο πειραμάτων οι ειδικοί χορήγησαν σε ζώα έξι ενέσεις καθεμία εκ των οποίων περιείχε περισσότερα από ένα εκατομμύριο νευρικά κύτταρα «εργαστηρίου». Τα κύτταρα εγχύθηκαν σε περιοχές του εγκεφάλου που πλήττονται από το Πάρκινσον. Όπως φάνηκε οι νευρώνες όχι μόνο επιβίωσαν αλλά δημιούργησαν επίσης νέες συνάψεις οδηγώντας σε αποκατάσταση της χαμένης κινητικότητας σε ποντίκια, αρουραίους αλλά και σε πιθήκους, χωρίς μάλιστα να «πυροδοτηθεί» η εμφάνιση όγκων. Σύμφωνα μάλιστα με τους ειδικούς τα θετικά αποτελέσματα στους πιθήκους κρίνονται ως τα πιο σημαντικά, αφού ο εγκέφαλος των τρωκτικών απαιτεί λιγότερους λειτουργικούς νευρώνες ώστε να εμφανιστεί βελτίωση των συμπτωμάτων της νόσου.
Μιλώντας σχετικά με την προοπτική μελλοντικών κλινικών δοκιμών της μεθόδου σε ανθρώπους ο δρ Στάντερ τόνισε ότι «έχουμε πλέον στα χέρια μας τα κατάλληλα κύτταρα, αλλά η εισαγωγή τους σε ανθρώπους απαιτεί τη δημιουργία τους σε μια εξειδικευμένη μονάδα και όχι στο εργαστήριο για λόγους ασφαλείας. Ξεπεράσαμε πλέον το κύριο εμπόδιο από βιολογικής απόψεως και τώρα το ζήτημα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε είναι στο επίπεδο της σωστής παραγωγής των κυττάρων για έγχυση στον άνθρωπο».
