Σαν κεραυνός εν αιθρία ήχησε η απόφαση του πρώην πρωθυπουργού για δημοψήφισμα. Με λογικοφανή επιχειρήματα ο κος Παπανδρέου επιδίωξε να αιτιολογήσει μια ακατανόητη για πολλούς επιλογή, που οδήγησε εν τέλει στο ναδίρ την αξιοπιστία της χώρας στα μάτια των εταίρων μας.
Από την άλλη βέβαια, όσοι γνώριζαν ή υπέθεταν τον ακριβή χρόνο ανακοίνωσης του δημοψηφίσματος, είχαν την ευκαιρία να κερδίσουν πολλά χρήματα, πουλώντας στα διεθνή χρηματιστήρια μετοχές πριν την πτώση των τιμών τους, μετά από το ράλυ ανόδου που κατέγραψαν οι τελευταίες, λόγω των αποφάσεων της 26ης-27ης Οκτωβρίου.
Η ανωτέρω πολιτική πράξη οδήγησε σε μια εξέλιξη, που υπό προϋποθέσεις μπορεί να μας οδηγήσει σε πιο βατές ατραπούς στο άμεσο μέλλον.
Πιο συγκεκριμένα, οι αρχηγοί των δυο κομμάτων της εξουσίας είτε υπό την πίεση των εταίρων μας είτε ελέγχοντας τις φοβίες τους, έκαναν τελικά το αυτονόητο: Αποφάσισαν να συνεργαστούν προς όφελος της προς κατάρρευση ελληνικής οικονομίας. Από την άλλη βέβαια, τα κόμματα της ελάσσονος αντιπολίτευσης, ακολουθώντας το δρόμο της εκ της ασφαλούς κριτικής, κινήθηκαν πολύ διαφορετικά σε σχέση με άλλα όμοια της γειτονικής Ιταλίας, τα οποία δε δίστασαν να στηρίξουν την κυβέρνηση του τεχνοκράτη Μάριο Μόντι.
Παρά τις εν πολλοίς προσδοκώμενες πολιτικές εξελίξεις στη χώρα, τα φοβικά σύνδρομα των ηγετών μας οδηγούν σε παλινωδίες ικανές από την άλλη να ανακόψουν την πορεία της νέας κυβέρνησης. Κύριος φόβος των κομμάτων της εξουσίας παραμένει η πιθανότητα επιτυχίας του κου Παπαδήμου. Κάτι τέτοιο κατά την άποψη πολλών, θα θέσει υπό αμφισβήτηση τη μονοκρατορία των κύριων πρωταγωνιστών της πολιτικής ζωής της χώρας.
Τι άλλο όμως θα μπορούσε να σημάνει η επιτυχής διακυβέρνηση του κου Παπαδήμου;
1- Μια τέτοια θετική εξέλιξη θα οδηγήσει τελικά στην επιβίωση του υφιστάμενου πολιτικού συστήματος και ως εκ τούτου στη συνέχιση του κύκλου ζωής των κομμάτων, που στήριξαν τη συγκεκριμένη πολιτική επιλογή. Αν αποτύχει ο κος Παπαδήμος, δε συνεπάγεται ότι θα ανακάμψουν τα δυο κόμματα της εξουσίας. Αντίθετα, όλο το πολιτικό σύστημα θα ζήσει μια μοναδική σε έκταση κρίση, με πιθανό κερδισμένο τα κόμματα της ελάσσονος αντιπολίτευσης, που δε στήριξαν τη συγκεκριμένη προσπάθεια.
2- Από την άλλη, μια τέτοια θετική εξέλιξη θα προκαλέσει εύλογα νευρικότητα στο στρατόπεδο του αριστερού μετώπου της αντιπολίτευσης και στο αντιμνημονιακό στρατόπεδο, που διασυνδέεται με την επιστροφή της Ελλάδας στη δραχμή.
Από τις τόσο πολυποίκιλες εξελίξεις, μετά την απόφαση της 26ης – 27ης Οκτωβρίου συνάγονται ορισμένα συμπεράσματα:
- Ο ηγέτης που πιστεύει στις επιλογές του ή δεν αμφισβητεί την υπογραφή του δεν αμφιταλαντεύεται από οτιδήποτε ψυχολογικές ή άλλης μορφής πιέσεις. Σε εμπόλεμες καταστάσεις κερδίζει αυτός που κινείται γρήγορα και πειθαρχημένα, κάτι που δε δίνει ένα αιφνίδιο δημοψήφισμα ή δεν προσφέρουν τα κάθε λογής πισωγυρίσματα, σε βάρος των αποφάσεων στήριξης μιας μεταβατικής κυβέρνησης συνεργασίας.
- Αν κάποιος σκέπτεται στρατηγικά τότε λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο διαχρονικά και όχι στιγμιαία. Ως κύρια στρατηγική κίνηση της περιόδου θα μπορούσε να θεωρηθεί η ανακοίνωση της πρόθεσης για κήρυξη πτώχευσης τον Ιανουάριο του 2010 (βλ. αναλυτικότερα, http://blogs.eliamep.gr/mardas/peri-%c2%absinenetikis-anadiarthrosis%c2%bb-tou-chreous/) ή ακόμη η πιο έγκαιρη ανακοίνωση της συνεργασίας των δυο κομμάτων της εξουσίας και όχι η σύμπραξή τους υπό το καθεστώς πιέσεων ή υπό το άγχος του φόβου.
- Αρχή κάθε πολιτικής απόφασης είναι η επαρκής γνώση (και όχι η μερική) των μεταβλητών που την επηρεάζουν. Τα περί κυριαρχικού δικαιώματος του λαού και της έκφρασής του μέσα από ένα δημοψήφισμα είναι μια μόνο μεταβλητή. Υπάρχουν όμως πολλές άλλες που σχετίζονται με τη λειτουργία της αγοράς υπό καθεστώς αβεβαιότητας. Αυτές αγνοήθηκαν πλήρως, με επιπτώσεις που ούτε καν μελετήθηκαν. Επίσης, ως προς την εμμονή για πρόωρες εκλογές, και εδώ δε διερευνήθηκαν επαρκώς οι επιπτώσεις των θέσεων για εκλογές το Φεβρουάριο του 2012. Σημειώνεται ότι, αν δε γίνουν κάποιες επιτακτικές αλλαγές (π.χ. αύξηση ρευστότητας) έως εκείνη την περίοδο, εκτιμάται ότι η ύφεση θα κλυδωνίσει όλο και περισσότερες εταιρίες, ενώ η επίσημη ανεργία θα ξεπεράσει το 20% του ενεργού πληθυσμού.
Από την άλλη βέβαια, όσοι γνώριζαν ή υπέθεταν τον ακριβή χρόνο ανακοίνωσης του δημοψηφίσματος, είχαν την ευκαιρία να κερδίσουν πολλά χρήματα, πουλώντας στα διεθνή χρηματιστήρια μετοχές πριν την πτώση των τιμών τους, μετά από το ράλυ ανόδου που κατέγραψαν οι τελευταίες, λόγω των αποφάσεων της 26ης-27ης Οκτωβρίου.
Η ανωτέρω πολιτική πράξη οδήγησε σε μια εξέλιξη, που υπό προϋποθέσεις μπορεί να μας οδηγήσει σε πιο βατές ατραπούς στο άμεσο μέλλον.
Πιο συγκεκριμένα, οι αρχηγοί των δυο κομμάτων της εξουσίας είτε υπό την πίεση των εταίρων μας είτε ελέγχοντας τις φοβίες τους, έκαναν τελικά το αυτονόητο: Αποφάσισαν να συνεργαστούν προς όφελος της προς κατάρρευση ελληνικής οικονομίας. Από την άλλη βέβαια, τα κόμματα της ελάσσονος αντιπολίτευσης, ακολουθώντας το δρόμο της εκ της ασφαλούς κριτικής, κινήθηκαν πολύ διαφορετικά σε σχέση με άλλα όμοια της γειτονικής Ιταλίας, τα οποία δε δίστασαν να στηρίξουν την κυβέρνηση του τεχνοκράτη Μάριο Μόντι.
Παρά τις εν πολλοίς προσδοκώμενες πολιτικές εξελίξεις στη χώρα, τα φοβικά σύνδρομα των ηγετών μας οδηγούν σε παλινωδίες ικανές από την άλλη να ανακόψουν την πορεία της νέας κυβέρνησης. Κύριος φόβος των κομμάτων της εξουσίας παραμένει η πιθανότητα επιτυχίας του κου Παπαδήμου. Κάτι τέτοιο κατά την άποψη πολλών, θα θέσει υπό αμφισβήτηση τη μονοκρατορία των κύριων πρωταγωνιστών της πολιτικής ζωής της χώρας.
Τι άλλο όμως θα μπορούσε να σημάνει η επιτυχής διακυβέρνηση του κου Παπαδήμου;
1- Μια τέτοια θετική εξέλιξη θα οδηγήσει τελικά στην επιβίωση του υφιστάμενου πολιτικού συστήματος και ως εκ τούτου στη συνέχιση του κύκλου ζωής των κομμάτων, που στήριξαν τη συγκεκριμένη πολιτική επιλογή. Αν αποτύχει ο κος Παπαδήμος, δε συνεπάγεται ότι θα ανακάμψουν τα δυο κόμματα της εξουσίας. Αντίθετα, όλο το πολιτικό σύστημα θα ζήσει μια μοναδική σε έκταση κρίση, με πιθανό κερδισμένο τα κόμματα της ελάσσονος αντιπολίτευσης, που δε στήριξαν τη συγκεκριμένη προσπάθεια.
2- Από την άλλη, μια τέτοια θετική εξέλιξη θα προκαλέσει εύλογα νευρικότητα στο στρατόπεδο του αριστερού μετώπου της αντιπολίτευσης και στο αντιμνημονιακό στρατόπεδο, που διασυνδέεται με την επιστροφή της Ελλάδας στη δραχμή.
Από τις τόσο πολυποίκιλες εξελίξεις, μετά την απόφαση της 26ης – 27ης Οκτωβρίου συνάγονται ορισμένα συμπεράσματα:
- Ο ηγέτης που πιστεύει στις επιλογές του ή δεν αμφισβητεί την υπογραφή του δεν αμφιταλαντεύεται από οτιδήποτε ψυχολογικές ή άλλης μορφής πιέσεις. Σε εμπόλεμες καταστάσεις κερδίζει αυτός που κινείται γρήγορα και πειθαρχημένα, κάτι που δε δίνει ένα αιφνίδιο δημοψήφισμα ή δεν προσφέρουν τα κάθε λογής πισωγυρίσματα, σε βάρος των αποφάσεων στήριξης μιας μεταβατικής κυβέρνησης συνεργασίας.
- Αν κάποιος σκέπτεται στρατηγικά τότε λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο διαχρονικά και όχι στιγμιαία. Ως κύρια στρατηγική κίνηση της περιόδου θα μπορούσε να θεωρηθεί η ανακοίνωση της πρόθεσης για κήρυξη πτώχευσης τον Ιανουάριο του 2010 (βλ. αναλυτικότερα, http://blogs.eliamep.gr/mardas/peri-%c2%absinenetikis-anadiarthrosis%c2%bb-tou-chreous/) ή ακόμη η πιο έγκαιρη ανακοίνωση της συνεργασίας των δυο κομμάτων της εξουσίας και όχι η σύμπραξή τους υπό το καθεστώς πιέσεων ή υπό το άγχος του φόβου.
- Αρχή κάθε πολιτικής απόφασης είναι η επαρκής γνώση (και όχι η μερική) των μεταβλητών που την επηρεάζουν. Τα περί κυριαρχικού δικαιώματος του λαού και της έκφρασής του μέσα από ένα δημοψήφισμα είναι μια μόνο μεταβλητή. Υπάρχουν όμως πολλές άλλες που σχετίζονται με τη λειτουργία της αγοράς υπό καθεστώς αβεβαιότητας. Αυτές αγνοήθηκαν πλήρως, με επιπτώσεις που ούτε καν μελετήθηκαν. Επίσης, ως προς την εμμονή για πρόωρες εκλογές, και εδώ δε διερευνήθηκαν επαρκώς οι επιπτώσεις των θέσεων για εκλογές το Φεβρουάριο του 2012. Σημειώνεται ότι, αν δε γίνουν κάποιες επιτακτικές αλλαγές (π.χ. αύξηση ρευστότητας) έως εκείνη την περίοδο, εκτιμάται ότι η ύφεση θα κλυδωνίσει όλο και περισσότερες εταιρίες, ενώ η επίσημη ανεργία θα ξεπεράσει το 20% του ενεργού πληθυσμού.
*Ο κ.Δημήτρης Μάρδας είναι Αν. καθηγητής του Τμήματος
Οικονομικών Επιστημών του ΑΠΘ
