Κραουνάκης: «Η Τέχνη είναι πάντα αντίθετη από την εξουσία. Αυτή είναι η δουλειά της.»
Συνέντευξη στην Αντιγόνη Ζυμπερδίκα
Ο Σταμάτης Κραουνάκης πραγματοποιεί απόψε μία από τις τελευταίες του εμφανίσεις επί σκηνής ενώπιον του κοινού της Θεσσαλονίκης. Με αφορμή το παραπάνω συναντηθήκαμε πριν από λίγες μέρες, μεσημέρι στο κέντρο της πόλης, όπου μου έκανε την τιμή να μου παραχωρήσει μία συνέντευξη.
Για να είμαι ειλικρινής για συνέντευξη ξεκίνησε σε κουβέντα εφ’ όλης της ύλης εξελίχθηκε, με τον χειμαρρώδη λόγο του να με οδηγεί στο να κλείσω από νωρίς το σημειωματάριο με τις ερωτήσεις που από πριν είχα ετοιμάσει. Καλύτερα! Ειπώθηκαν πολύ πιο ενδιαφέροντα πράγματα ακολουθώντας κατά πόδας τον γοργό λεκτικό βηματισμό του.
Πάρτυ γενεθλίων επί σκηνής;
Με έναν τρόπο ναι.
Όλοι φίλοι; Τα πάρτυ γενεθλίων γίνονται συνήθως στο σπίτι με λίγους φίλους, συγγενείς και γνωστούς, ανθρώπους που αγαπάμε.
Δεν έχει νόημα πια αυτό. Έχει πλάκα επί σκηνής. Στην Αθήνα το βίωσα πολύ δυνατά και εδώ νομίζω ότι θα είναι ωραία.
Ο τίτλος της μουσικής σας παράστασης είναι 55. Άλλοι στα 55 παθαίνουν κρίση ηλικίας ο Σταμάτης Κραουνάκης παθαίνει κρίση δημιουργίας;
Είναι κρίση εξωστρέφειας. Έπειτα το νούμερο αυτό, όπως είναι τα δύο διπλά πεντάρια, έχει να κάνει και με τη χρονολογία γέννησής μου. Για την ακρίβεια φέτος θα κλείσω θα 56, αλλά επειδή η παράσταση αυτή έγινε πέρυσι μου κάνει σαν χιλιόμετρα που έχει τρέξει κανείς στη ζωή του. Συμβαίνει και το 5 να είναι το τυχερό μου νούμερο.
Πιστεύετε στην τύχη;
Πιστεύω ότι έρχεται μία στιγμή που συνωμοτούν τα πράγματα. Που είναι η στιγμή μας. Όμως ο καλλιτέχνης οφείλει και πρέπει από τη μια να είναι σε απόλυτη συνέπεια με το συμβαίνει γύρω. Και από την άλλη να μην περιμένει την τύχη, να την προκαλεί.
Το κοελικό όταν θέλουμε κάτι πολύ το σύμπαν συνωμοτεί για να γίνει;
Γίνεται! Όχι βασικά όταν θέλουμε κάτι πολύ, όταν έχουμε δουλέψει πολύ γι’ αυτό. Δε φθάνει να το θέλουμε πολύ. Τι εννοώ; Εννοώ ότι για να έρθει αυτό που επιθυμείς πρέπει να σκάβεις το χωράφι κάθε μέρα.
Αυτή είναι και η συμβουλή που δίνεται στα παιδιά που συνεργάζεστε στη Σπείρα Σπείρα και σε όλους τους νέους συναδέλφους σας;
Τα παιδιά μου ξέρουν ήδη ότι αυτός είναι ο τρόπος, δεν υπάρχει άλλος. Δεν υπάρχει άλλος! Ξέρεις έφαγα πολλές επιθέσεις ότι άντεξα στα χρόνια αυτά με την Σπείρα. Υπάρχουν τμήματα του χώρου επειδή αυτή η συνάφεια με έφερε σε συνεχή σύγκρουση με τα σημεία που άλλοι στην ηλικία μου θα είχαν ησυχάσει στη βόλεψή τους, στα λεφτά τους και στη δόξα της αναγνωρισιμότητας. Εμένα η ομάδα με κράτησε επειδή συμμερίζομαι, συμπάσχω και μοιράζομαι τα προβλήματά τους τα ιδιωτικά αλλά και τα καλλιτεχνικά, αυτό δε μ’ άφησε να κοιμηθώ. Αυτό με κράτησε σε άμεση σχέση με την πραγματικότητα και με έβαζε συνέχεια αντίθετο. Αυτό που πρέπει να κάνει η τέχνη. Η Τέχνη είναι πάντα αντίθετη από την εξουσία. Αυτή είναι η δουλειά της.
Το τίμημα σε προσωπικό επίπεδο της συμμετοχής σας στην Σπείρα;
Το χειρότερο που έχω ακούσει είναι τι θέλεις εσύ ο επίγονος του Χατζιδάκι να χάνεις τα χρόνια σου μ’ αυτό το μέτριο μπουλούκι.
Μέτριο μπουλούκι επί λέξη;
Ναι ακριβώς! Και επιτέλους στρώσου να κάνεις αυτό που πρέπει να κάνεις. Και ποιο είναι αυτό που πρέπει να κάνω; Εμένα αυτό που πραγματικά με ενδιαφέρει να κάνω και το κάνω, το ετοιμάζω αυτή την στιγμή είναι να κάνουμε βραδιές με ιστορίες ανέργων. Να ανεβαίνουν άνεργοι, να μας λένε τις ιστορίες τους στην σκηνή και να τους δίνουμε το αντίτιμο του συγγραφικού δικαιώματος. Θα παίρνουν πνευματικό δικαίωμα από το εισιτήριο, θα τους δίνουμε αντιμισθία. Η τέχνη πρέπει να είναι κοντά στη ζωή αυτή την στιγμή και ο καθένας πέρα από τη γκρίνια να κάνει ό,τι μπορεί να κάνει. Ξέρεις ο κόσμος συντονίζεται σε κάτι και επειδή πολλά παιδιά που σαρανταρίζουν μπήκαν μες στη διαπλοκή, δουλεύουν στις εφημερίδες, έχουν έναν μισθό 3.000 – 4.000 €… Εγώ δεν έχω τέτοιους μισθούς, δεν έχω μηνιαίο μισθό, είμαι αλήτης. Κατάφερα στα 55 να μην έχω κανέναν ανάγκη και να είμαι αλήτης και επίσης να με εκτιμάνε τόσοι σ’ αυτή τη χώρα που να μπορώ να χτυπήσω οποιοδήποτε κουδούνι και να βρω ένα πιάτο φαί κανονικά. Δε θέλω να χρησιμοποιήσω αυτή την ελευθερία μου για να είμαι άλλος ένας!
Καταλαβαίνω…
Επίσης, θα σου πω κάτι, με τεράστια άνεση αυτό που έχω κάνει μέχρι τώρα είναι υπεραρκετό να μου ελευθερώσει την ψυχή μου για κάτι που είναι τελείως άλλο. (Μας πλησιάζει ένας πλανόδιος που παίζει ακορντεόν). Ο μέσα μου εαυτός τραγουδάει συνέχεια, μπορώ να κάνω ένα τραγούδι τώρα, να τον βάλω να παίξει ένα Λα και να σου τραγουδήσω κάτι καινούριο.
Αυτή η εσωτερική σας ανησυχία σας κάνει να νιώθετε 16 και όχι 56;
Το μόνο που με προδίδει είναι ας πούμε αν πρόκειται να ανεβούμε πάρα πολλές σκάλες.
Παρόλη αυτή την ενέργεια που έχετε αληθεύει ότι αποφασίσατε να σταματήσετε να εμφανίζεστε ο ίδιος επί σκηνής;
Ναι. Νομίζω ότι αυτή είναι η τελευταία βόλτα μου εκτός κι αν έρθει κάτι το οποίο θα με ερεθίσει πάρα πολύ. Αισθάνομαι ότι κανείς πρέπει να λέει bye-bye σ’ αυτό που θέλει τρομερή ενέργεια και σωματική και ψυχική αντοχή. Εμένα αυτή η παράσταση με εξοντώνει, η οποία ήρθε μετά από ένα καλοκαίρι και με τους Αχαρνείς και είχα δύο χρόνια τρομακτικής ψυχικής κυρίως κούρασης. Γιατί την ώρα εκείνη, δεν είσαι εσύ, είσαι οι άλλοι. Και αυτό έχει μεγάλο ξόδεμα γιατί νιώθει ότι τους παίρνεις πάνω σου.
Όταν άκουσα το χώρο που εμφανίζεστε τώρα στη Θεσσαλονίκη μου έκανε εντύπωση γιατί από τους περισσότερο συναυλιακούς χώρους, τα θέατρα βρίσκεστε σε ένα χώρο τύπου club.
Ήθελα να το δοκιμάσω στη Θεσσαλονίκη αυτό. Και οφείλω να σου πω ότι η πρώτη μισή ώρα δε μου ήταν πάρα πολύ εύκολη δεδομένου ότι το πρόγραμμα έχει μία δομή, έχει μία αφήγηση. Παρόλα αυτά εκείνη την ώρα αντί να θυμώσω σκέφτηκα ότι πάρα πολλοί προπάτορές μου ειδικά της Jazz έχουν παίξει σε πολύ χειρότερες συνθήκες. Νομίζω στο εικοσάλεπτο είχαμε συντονιστεί κι αυτοί είχαν καταλάβει κι εγώ είχα καταλάβει. Βεβαίως ενεργειακά έβαλα ενέργεια Επιδαύρου για να επικοινωνήσω το θέμα και πολύ περισσότερο κάποια τραγούδια που δεν ήταν γνωστά και δημοφιλή. Όπως ένα κομμάτι της Δημουλά που λέω καινούριο, όπως ένα blues που λέω πάρα πολύ δύσκολο, πολύ εσωτερικό, στο οποίο αναγκάστηκα να ουρλιάξω και μ’ άρεσε. Είναι μία άλλη συνθήκη.
Μου αρέσει που δε φοβάστε. Δε φοβάστε μην εκτεθείτε
Εκείνη την ώρα είσαι εκτεθειμένος, δε μπορείς να κάνεις διαφορετικά, πρέπει να πάρεις τη μάχη. Δηλαδή πρέπει να τους φέρεις κοντά σου. Και οι άνθρωποι που τους φωνάζεις να σε δουν σε ένα χώρο με τόσο χαμηλό εισιτήριο, θέλουν κι αυτοί να βγούνε, να μιλήσουν, να διασκεδάσουν, να πιουν το ποτό τους, να καπνίσουν. Δεν είσαι σε ένα θέατρο, είσαι σε ένα club. Αυτό που άκουσα και με ευχαριστεί ιδιαίτερα είναι ότι έφυγαν όλοι με ερωτικότητα, δηλαδή φύγαν με έντονη ερωτική διάθεση. Αυτό μ’ αρέσει πάρα πολύ, με ευχαριστεί τρελά. Πιστεύω ότι ο έρωτας είναι ένα μεγάλο καταφύγιο αυτή την στιγμή και είναι ίσως από τα λίγα πράγματα που δεν χρειάζονται πολλά χρήματα για να το κάνεις.
Ξαναγυρνάμε λοιπόν στα απλά και τα ουσιώδη. Αυτή η επονομαζόμενη κρίση μας βοηθάει να αφαιρούμε τα φίλτρα και να βλέπουμε να πράγματα καθαρά.
Ξαναγυρνάμε στα απλά και στα ουσιώδη τα οποία τα αφήναμε να περνάνε χωρίς να τους δίνουμε σημασία. Τώρα θα τους δώσουμε θέλοντας και μη.
Τελευταία φορά που θα βρεθείτε επί σκηνής θα είναι στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης τον προσεχή Μάρτη;
Λέω ναι, να κάνουμε δύο αποχαιρετιστήρια βράδια εκεί και πάντα θέλω να κρατάω μία άνω τελεία για κάτι το οποίο θα με ερεθίσει πολύ.
Αντί για ένα grand finale στην Αθήνα, grand finale στη Θεσσαλονίκη;
Γιατί grand finale; Εγώ δεν ήτανε να βγω στην σκηνή. Δεν το ‘χα μες στα πλαίσια ήταν κάτι που ήρθε τελείως ξαφνικά. Δεν το ‘χα να γίνει. Ήρθε κι αυτό όπως ήρθαν πολλά πράγματα στη ζωή μου. Και πρέπει να τελειώνουν τα πράγματα για να γεννηθούν καινούρια.
Κοιτώντας προς τα πίσω την πορεία σας θα ξεχωρίζατε στιγμές – σταθμούς; Υπήρξαν εκείνα τα σημεία τα οριακά που λέγατε τα μεγάλα ναι και άνοιγε ένας νέος κύκλος;
Αυτό που μπορώ να πω είναι ότι τα μεγάλα μου όχι ήταν αυτά που μου ‘καναν τις επιλογές μου σοβαρές.
Μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μας ένα;
Είπα πολλές φορές όχι στα λεφτά.
Γιατί καλλιτεχνικά δεν σας εξέφραζε αυτό που σας πρότειναν;
Γιατί ένιωθα ότι δεν θα έχω αντίκτυπο. Κάτι μου έλεγε όχι.
Αν σας ζητούσα να ξεχωρίσετε κάποια από τα τραγούδια σας θα μου απαντούσατε «είναι όλα τους παιδιά μου»;
Όχι, αγαπάω κάποια περισσότερο. Και κυρίως αγαπάω εκείνα που νιώθω ότι δεν τα έκανα εγώ αλλά μία άλλη δύναμη μέσα από ‘μένα. Όπως είναι Η σωτηρία της ψυχής, Το υπερωκεάνιο, το Αυτή η νύχτα μένει, Τα Καινούρια φτερά. Εκείνη την ώρα που καταλάβαινα ότι είμαι ενδιάμεσο και όχι εγώ.
Μια θεϊκή δύναμη;
Μια άλλη. Ο άγγελός μου.
Πιστεύετε στους αγγέλους;
Α, ναι οπωσδήποτε!
Στους διαβόλους;
Οπωσδήποτε. Εξάλλου και ο διάβολος είναι ένας μοναχικός άνθρωπος που δεν τον θέλει κανείς. Πρέπει να τον αγαπήσουμε κι αυτόν.
Τι λέτε σε αυτούς που σας κατηγορούν για υπερπροβολή; Λένε ο Κραουνάκης και σε μεσημεριανή εκπομπή;
Ναι και θα πάω και θα ξαναπάω και θα ξαναματαπάω! Θεωρώ ότι η τηλεόραση και οποιοδήποτε μέσο όταν θέλουμε να επικοινωνήσουμε κάτι με τον κόσμο τι είναι αυτό που κάνουμε και όταν καλούμε τον κόσμο να έρθει σε μία δουλειά μας οφείλουμε να την επικοινωνήσουμε. Εγώ δε φοβάμαι τίποτα, δεν ντρέπομαι κανέναν, όπου κι αν πάω είμαι ο εαυτός μου. Μπορώ να το διαχειρίζομαι το μέσον. Το σιχαίνομαι πάρα πολύ, βαριέμαι. Η αδερφή μου, που μου κάνει την επικοινωνία, κάθε φορά που μου δίνει μία είδηση «πρέπει να πας εκεί» παίρνει από ‘μένα κάτι άθλια γελαστικά μηνύματα. Αλλά ξέρω ότι κι αυτό είναι μέσα στα πλαίσια της δουλειάς μας. Είμαστε σε μία πάρα πολύ μικρή χώρα, είμαστε πολλοί καλλιτέχνες. Το παράκανα με την Σπείρα γιατί έπρεπε να τους στηρίξω κάθε φορά. Ακόμα και φέτος που κάνουν ένα εξαιρετικό έργο του Θεσσαλονικιού Άκη Δήμου στην Αθήνα μόνοι τους.
Καλλιτεχνικά η Σπείρα Σπείρα έχει απογαλακτιστεί από τον Σταμάτη Κραουνάκη;
Δεν ξέρω αν έχει απογαλακτιστεί, πάντως θα απογαλακτιστεί ακόμα κι αν δεν έχει. Ήρθε η ώρα της. Φέτος αυτό που κάνουν και το οποίο είναι εξαιρετικό δείχνει ότι έχουμε εννέα άνδρες στην σκηνή οι οποίοι είναι αυτόνομοι, είναι πρωταγωνιστές.
Όνειρα για το μέλλον;
Να πω την αλήθεια αυτή την στιγμή δεν τολμάω να κάνω κανένα όνειρο. Ή έχω τόσα πολλά στο συρτάρι να περιμένουν που όποιο χαρτί και να τραβήξω ξέρω πως κάπου θα με βγάλει. Αυτό που μπορώ να σου πω με σιγουριά είναι ό,τι στη ζωή μου πεθύμησα μου ήρθε. Ποτέ την ώρα που λύσαγα, πάντα την ώρα που ησύχαζα. Και τότε το δώρο ήταν και πιο ουσιαστικό για να πω την αλήθεια. Υπάρχει ένας στίχος της Λίνας που τον έγραψε για τον Μητροπάνο: το πιο ήσυχο βήμα βάζει στον λαβύρινθο φωτιά.
Έχετε όλο το μέλλον μπροστά σας, οι επιστήμονες λένε ότι θα ζήσουμε μέχρι τα 150.
Απαπα, θα είναι πολύ κουραστικό και πληκτικό φαντάζομαι. Αλλά τι να πώ; Ψέματα; Μ’ αρέσει αυτό που ζω. Μ’ αρέσει που δεν μπήκα στην περιπέτεια του κάνουμε λεφτά και τα γράφουμε όλα. Μ’ αρέσει που μ’ αγαπάει ο κόσμος.
Γιατί κρατήσατε την αλήθεια σας, τη δική σας αλήθεια.
Πιστεύω ναι. Και πιστεύω εκεί τους ψήνεις όλους. Υπάρχουν άνθρωποι που με σιχαίνονται το ξέρω. Κυρίως για τις πολιτικές μου θέσεις και τον τρόπο που μιλάω για τους πολιτικούς. Αλλά η θέση μου δε μου επιτρέπει να γλείφω τα μικρομάγαζα, αυτά τα τιποτένια ανθρωπάκια που νομίζουν ότι είναι τσιφλίκι τους η χώρα. Και που επαφίεται δυστυχώς στις αποφάσεις της ψήφου ενός λαού που δεν μπήκε ποτέ στην περιπέτεια να κοστολογήσει τον πόνο του. Γιατί αν ο λαός μας κοστολογούσε τον πόνο του θα ψήφιζε αλλιώς.
Τι θα γίνει στις επόμενες εκλογές; Θα πάμε πιο συνειδητοποιημένοι;
Δεν με ενδιαφέρει τι θα γίνει. Αυτό που πρέπει να πούμε στον κόσμο, χωρίς να τον σκοτώσουμε άλλο, είναι ότι πρέπει πάση θυσία να χτυπηθεί ο δικομματισμός. Ακόμα και με μικρά κόμματα που θα κάνει η κάθε γειτονιά το δικό της.
Θα το κάνουμε ή όταν φθάσουμε στην κάλπη θα ψηφίσουμε πάλι τα ίδια;
Αυτό είναι κατάρα. Πρέπει να πολεμήσουμε με κάθε τρόπο αυτήν την κατάσταση. Ας ψηφίσει ο καθένας ότι θέλει εκτός από αυτούς τους δύο. Είναι μία φρικτή δεξιά και τα δύο αυτά κόμματα. Οδηγήσανε τη χώρα σε αυτό το σημείο και τα δύο αυτά κόμματα συνεργαζόμενα παριστάνοντας την αντιπολίτευση.
Θα βγούμε όμως από το τούνελ; Ανήκετε στους αισιόδοξους;
Ανήκω φύσει στους αισιόδοξους, αλλά για να βγούμε από το γενικότερο τούνελ πρέπει ο καθένας να βγει από το προσωπικό του τούνελ. Έγραψα μία μέρα στο facebook μία πολύ ωραία φράση την οποία αγάπησαν όλοι:Κάντε καινούρια όνειρα, αλλά βάλτε κι άλλους μέσα. Αυτό έχουμε ξεχάσει να κάνουμε να βάζουμε κι άλλους στα όνειρά μας. Λέμε Θεέ μου δώσ’ ΜΟΥ λεφτά, Θεέ μου δώσε μου έναν έρωτα, δώσε μου υγεία και δε λέμε δώσε ΜΑΣ.
Στους νέους της χώρας τι μήνυμα θα στέλνατε;
Θέλω να πω στα παιδιά τα νεότερα να θυμώνουν και να διαχειρίζονται το θυμό τους με σοφία. Η καινούρια χούντα θέλει καινούρια αντίσταση. Γιατί είναι ανώνυμη, είναι μεταχούντα και αυτό που θέλει είναι να φοβίσει τους ανθρώπους και να δεχθούν ότι τα πράγματα είναι έτσι και δεν αλλάζουν. Όχι, αλλάζουν!
Έχουμε κατεβάσει τα χέρια, έχουμε πάρει τη βαλίτσα, έχουμε φύγει για τα ξένα…
Όλα παίζουν. Ακόμη κι αυτό. Δηλαδή αν δεν σε σηκώνει ο τόπος, να πας. Να πάνε, να ψαχτούν. Δεν τελειώνει η περιπέτεια της ζωής στη γειτονιά μας.
Λίγοι είναι αυτοί που λένε θα μείνω, θα το παλέψω και θα αντισταθώ εδώ.
Μπορεί και να μην πρέπει να μείνεις να το παλέψεις. Μπορεί να πρέπει να την κάνεις. Εγώ πάντοτε πιστεύω σε αυτό: η ανάγκη μας σπρώχνει κάπου. Ας ακούσουμε αυτή τη φωνή που μας σπρώχνει.
Είναι καλός σύμβουλος όμως;
Ναι, ναι, ναι. Η ανάγκη είναι μεγάλη δασκάλα. Κι αν γίνει λάθος θα τη βρούμε την άκρη.
Αυτή είναι η τελευταία φράση που κρατάω. Θα την βρούμε την άκρη. Μήνυμα αισιοδοξίας σε καιρούς κατάμαυρους. Κάνε ένα βήμα, να κάνω εγώ το επόμενο… Σας ευχαριστώ θερμά και δημοσίως κ. Κραουνάκη.
