Είναι λοιπόν άδικο να πει κανείς ότι το όνειρο μιας ενωμένης Ευρώπης, που εμπνεύστηκε από τον φόβο πολέμων, συντηρήθηκε από την ιδεαλιστική σκέψη ότι τα κράτη έθνη θα εξαφανιστούν και θα αντικατασταθούν από «καλούς Ευρωπαίους», δεν ήταν παρά ένα ουτοπικό αδιέξοδο;
Βλέποντας κανείς τα πράγματα κοντόφθαλμα, βλέποντας δηλαδή την κρίση χρέους, την άνοδο των spreads, την πτώση των αγορών διαπιστώνει αμέσως ότι η κρίση η οποία βιώνουμε είναι οικονομική ή καλύτερα κρίση χρέους είναι όμως έτσι;
Ο Jacques Delors, ένας από τους αρχιτέκτονες του ευρώ, συνεχίζει να πιστεύει πως η ιδέα του ενιαίου νομίσματος ήταν καλή, αλλά η εκτέλεση ήταν ελαττωματική, επειδή επιτράπηκε στα ασθενέστερα κράτη να υπερδανειστούν.
Σε βασικό όμως επίπεδο, η κρίση είναι πολιτική. Όταν τα κράτη έχουν το δικό τους νόμισμα, οι πολίτες τους δεν έχουν αντίρρηση αν τα χρήματα των φόρων τους κατευθυνθούν προς τις πιο αδύναμες περιοχές. Έτσι είναι η εθνική αλληλεγγύη, και η αίσθηση της κοινής εθνικής ταυτότητας. Οι πολίτες είναι έτοιμοι, σε καιρούς κρίσης, να θυσιαστούν για το κοινό καλό.
Πολλές φορές, αυτό δεν είναι αυτονόητο. Πολλοί Ιταλοί της βόρειας Ιταλίας, αδυνατούν να κατανοήσουν τους λόγους για τους οποίους θα πρέπει να χρηματοδοτούν τον φτωχό Νότο. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στο Βέλγιο. Σε γενικές όμως γραμμές, όπως οι πολίτες μιας δημοκρατικής χώρας αποδέχονται την κυβέρνηση που εκλέγεται, έτσι αποδέχονται και την οικονομική αλληλεγγύη ως στοιχείο του έθνους.
Όταν όμως η Ε.Ε. δεν είναι ούτε έθνος κράτος, ούτε δημοκρατία, δεν υπάρχει ευρωπαϊκός λαός, που θα βάλει πλάτη σε δύσκολες εποχές, αφού σε καμία περίπτωση οι πλούσιοι Γερμανοί, και Ολλανδοί δε θέλουν να πληρώνουν για τις οικονομικές αμαρτίες και την ομολογουμένως ακραία σπατάλη και παραοικονομία των Ελλήνων, των Πορτογάλων, και των Ισπανών.
Έτσι τι κάνουν; Αντί να δείχνουν αλληλεγγύη, όπως θα έπρεπε εφόσον μιλάμε για μια Ε.Ε, απλά ηθικολογούν, σαν όλα τα προβλήματα της μεσογειακής Ευρώπης να οφείλονται στην τεμπελιά και στη διεφθαρμένη φύση των κατοίκων της. Ποιο είναι όμως αυτό το αποτέλεσμα της επίθεσης των πλούσιων βορείων ευρωπαίων στους φτωχούς και κατά την άποψη τους διεφθαρμένους νότιους; Απλά απειλείται με αύτη τη στάση η κατάρρευση ολόκληρης της ΕΕ.
Τι θα πρέπει να συμβεί; Απλά η Ευρώπη θα πρέπει να διορθωθεί τόσο πολιτικά όσο και οικονομικά. Αποτελεί κλισέ, αλλά είναι αλήθεια: Η ΕΕ πάσχει από έλλειμμα δημοκρατίας. Τα έθνη κράτη δεν χρειάζεται να είναι αμιγή πολιτισμικά, ή να έχουν μια μόνο γλώσσα. Δείτε την Ελβετία, ή την Ινδία. Δεν χρειάζεται να είναι καν δημοκρατικά, π.χ. Κίνα, Βιετνάμ, και Κούβα. Η δημοκρατία όμως απαιτεί από τους συμμετέχοντες πολίτες, να έχουν την αίσθηση ότι ανήκουν.
Σε αυτό όμως το σημείο τίθεται ένα άλλο ερώτημα. Είναι κάτι τέτοιο εφικτό μέσα σε μια υπερεθνική οντότητα όπως είναι η ΕΕ; Αν η απάντηση είναι όχι, τότε ίσως θα πρέπει να επανέλθει η κυριαρχία του κάθε κράτους, να εγκαταλειφθεί η ιδέα του ενιαίου νομίσματος, και να απορριφθεί δια παντός το όνειρο που μετατράπηκε σε εφιάλτη.
Αυτό άλλωστε θέλουν οι ευρωσκεπτικιστές, ειδικά της Αγγλίας, που δεν συμμετείχαν εξ αρχής στο όνειρο. Είναι εύκολο να απορρίψουμε τον βρετανικό σοβινισμό ως στοιχείο της απομονωμένης νησιώτικης φύσης του λαού της. Όμως ας μη ξεχνάμε πως οι Βρετανοί έχουν μια πολύ μακροβιότερη και πολύ πιο πετυχημένη ιστορία δημοκρατίας, από ότι οι εταίροι τους στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Ακόμη και αν η διάλυση της ΕΕ ήταν πιθανή, το κόστος θα ήταν τεράστιο. Η απόρριψη του ευρώ, θα παρέλυε το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, επηρεάζοντας τόσο τον πλούσιο Βορρά, όσο και τον ταλαιπωρημένο Νότο. Και αφού η Ελλάδα και η Ιταλία αδυνατούν να επανακάμψουν εντός της ευρωζώνης, φανταστείτε πόσο δύσκολο θα ήταν να ξοφλήσουν τα χρέη τους σε ευρώ, με δραχμές και λιρέτες.
Επίσης, πέραν των οικονομικών συνεπειών, η διάλυση της ΕΕ θα προκαλούσε προβλήματα όσον αφορά στα διάφορα πλεονεκτήματα που έχουν επιτευχθεί, αλλά και στη θέση της Ευρώπης στον κόσμο. Αν απομονωθούν, τα ευρωπαϊκά κράτη θα έχουν μια ασήμαντη διεθνή παρουσία. Ως ένωση, η Ευρώπη συνεχίζει να μετράει περισσότερο.
Ως εναλλακτική λύση στην αποσυναρμολόγηση της ΕΕ, είναι η ενδυνάμωσή της. Να μοιραστεί το χρέος, και να δημιουργηθεί ένα κοινό υπουργείο Οικονομικών. Αν δεχτούν κάτι τέτοιο οι πολίτες της, τότε η ΕΕ θα χρειαστεί περισσότερη δημοκρατία. Αυτό όμως θα εξαρτηθεί από την αίσθηση της αλληλεγγύης, και όχι από σημαίες, ευρωπαϊκούς ύμνους, και άλλα τέτοια τερτίπια που εφευρίσκουν οι γραφειοκράτες των Βρυξελλών.
Οι πλούσιοι Ευρωπαίοι του Βορρά θα πρέπει να πειστούν ότι η ενίσχυση της ΕΕ είναι προς όφελός τους. Άλλωστε, αυτοί είναι που κέρδισαν τα περισσότερα από το ευρώ, που ενίσχυσε τις εξαγωγές τους. Προς αυτό θα πρέπει, εκτός από τις εθνικές κυβερνήσεις, να προσπαθήσουν εντατικά και οι θεσμοί της ΕΕ.
Ίσως οι Ευρωπαίοι πολίτες θα πρέπει να ψηφίζουν τα μέλη της Κομισιόν, και όχι μόνο στο δικό τους κράτος. Ίσως θα πρέπει να εκλέγουν και πρόεδρο.
Μπορεί η δημοκρατία να ακούγεται ως άπιαστο όνειρο σε μια κοινότητα με 27 μέλη. Και ίσως να είναι έτσι. Αν όμως συνεχίσει να υπάρχει το ευρωπαϊκό όραμα, χρειάζεται δημοκρατία.
Του Ian Buruma
Project Syndicate, GFF….
www.greekfinanceforum.com
