Από τη Μαρία Μπάδα, Ψυχολόγο, Επικοινωνιολόγο, ΜΑ, Υπ. Διδάκτωρ Παντείου
Tα άτομα που χάνουν την εργασία τους βρίσκονται αρχικά σε μια κατάσταση σοκ.Η εργασία αποτελεί την κυριότερη απασχόληση στην καθημερινή ζωή του μέσου ενήλικα. Το επάγγελμα είναι η σχεδόν επικρατέστερη μοναδική επίδραση στην ζωή του ανθρώπου. Πράγματι αν αφαιρέσουμε τις ώρες του ύπνου, ο άνθρωπος είτε εργάζεται, είτε προετοιμάζεται για την εργασία, είτε αναπαύεται από την εργασία, είτε προσπαθεί να βρει υποκατάστατα για την εργασία.
Επομένως, η επαγγελματική προσαρμογή αποτελεί βασικό μέρος της γενικής προσαρμογής του ατόμου στην ζωή του και μία κατ` εξοχήν δυνατότητα να συμπληρώσει την ιδέα για τον εαυτό (self-concept).
Η εργασία αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την διαμόρφωση της ταυτότητας του ατόμου. Αποκτούμε ταυτότητες μέσω των κοινωνικο-πολιτιστικών ομαδοποιήσεων στις οποίες ανήκουμε.
Η απώλεια της εργασίας και μάλιστα όταν συμβαίνει ξαφνικά, όπως σε περίοδο μιας οικονομικής κρίσης, μπορεί να επηρεάσει τα άτομα αρνητικά. Εκτός φυσικά των οικονομικών δυσκολιών, τα άτομα που χάνουν την εργασία τους βρίσκονται αρχικά σε μια κατάσταση σοκ. Η αίσθηση της απώλειας είναι έντονη. Ακολουθούν συναισθήματα άγχους, ντροπής, προσωπικής απαξίωσης. Τέλος μια παρατεταμένη τέτοια κατάσταση μπορεί να οδηγήσει το άτομο σε κάποια ψυχολογική διαταραχή, όπως η κατάθλιψη.
Στην έρευνα των Joelson και Wahlquist (1987) στην Σουηδία, η ανεργία βρέθηκε ότι συντελεί σε μια διαδικασία που αποτελείται από μια προοδευτική ψυχολογική κρίση, εξαιτίας της έλλειψης σημαντικών παραγόντων που συμβάλλουν στην διαμόρφωση της ταυτότητας. Η φάση της αναμονής ήταν μια πολύ επιβαρυμένη φάση της ανεργίας εξαιτίας της παρατεταμένης αβεβαιότητας. Εκτός από τις καταθλιπτικές αντιδράσεις των ατόμων μια ακόμα ψυχολογική αντίδραση ήταν η παράλογη συμπεριφορά αναζήτησης εργασίας.
Ήδη από το πρώτο στάδιο της ανεργίας, απειλούνται πολλοί παράγοντες που διαμορφώνουν την προσωπική ταυτότητα: 1) Η εργασία αποτελεί παράγοντα δόμησης του χρόνου. 2) Η εργασία αποτελεί απόδειξη των ικανοτήτων κάποιου, παρέχοντας του την δυνατότητα του ελέγχου και της κυριαρχίας. 3) Η εργασία αποτελεί παράγοντα δόμησης των σχέσεων.
Η ανεργία σημαίνει λοιπόν, απώλεια της ταυτότητας; Το αν μπορούμε να διαχειριστούμε αυτή την απώλεια με ένα αποδεκτό τρόπο καθορίζεται από τις εναλλακτικές δυνατότητες που διαθέτουμε και που μας προσφέρει η κοινωνία. Η έρευνα έδειξε ότι εκείνα τα άτομα που διέθεταν λιγότερες εναλλακτικές δυνατότητες (π.χ. συμπαράσταση από φίλους), ήταν πιο ευάλωτα ψυχολογικά.
Πρώτον δεν χρειάζεται πανικός. Η αιτία του άγχους πολλών ατόμων κατά τη διάρκεια μιας οικονομικής κρίσης σχετίζεται φυσικά με τα χρήματα, αλλά αυτό πολλαπλασιάζεται όταν ανησυχούμε για κάτι που δεν ελέγχουμε. Η ανησυχία δεν αλλάζει την κατάσταση αλλά αντίθετα, μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα του στρες και να προκαλέσει αγωνία, η οποία στη συνέχεια οδηγεί σε παράλογη σκέψη και κατά συνέπεια μικρή αποφασιστικότητα.
Είναι εύκολο να αρχίσουμε να έχουμε εμμονή με πράγματα στη ζωή μας τα οποία ελέγχουμε ελάχιστα ή καθόλου. Η ενασχόληση με την οικογένεια και τους φίλους, με κάποιο παλιό χόμπι δεν κοστίζουν τίποτα και μειώνουν το άγχος και την αίσθηση ανησυχίας.
