«λίγους μπορούσες να δείς κι αυτούς
να κυκλοφορούν σκυθρωποί
και με σκυμμένο το κεφάλι»...
Στη μάχη των Λεύκτρων, στις 6 Ιουλίου του 371 π.Χ, ο στρατός των Βοιωτών, υπο την ηγεσία των θηβαίων στρατηγών Επαμεινώνδα και Πελοπίδα συνέτριψε τον στρατό των Λακεδαιμονίων με αρχηγό τον δεύτερο βασιλέα της Σπάρτης Κλεόμβροτο. Στο πεδίο της συγκρούσεως έπεσαν επτακόσιοι Σπαρτιάτες κι αναμεσά των ο Κλεόμβροτος καθώς επίσης άλλοι εξακόσιοι Λακεδαιμόνιοι διαφόρων κατηγοριών.
Πρίν από εννέα μέρες, αφ’ ού γίνη η μάχη, είχε αρχίσει στη Σπάρτη, η εορτή των γυμνοπαιδιών. Ήταν αυτή μια από τις μεγαλύτερες εορτές της πόλης κι ετελείτο προς τιμήν του Απόλλωνος και του Διονύσου. Περιείχε κυρίως γυμναστικές επιδείξεις και χορόν που εκτελούσαν γυμνά παιδιά στην αγορά της πόλεως και επίσης χορόν που εκτελούσαν τέλειοι άνδρες, την τελευταίαν ημέρα, στο θέατρον της πόλεως.
Αυτήν την τελευταίαν ημέρα της εορτής, έφθασε και στην πόλη το οδυνηρό άγγελμα της συμφοράς. Οι έφοροι της Σπάρτης δεν διέκοψαν την διεξαγωγή των επιδείξεων, ούτε ανήγγειλαν δημοσίως τι είχε συμβεί. Περιορίστηκαν απλώς να ανακοινώσουν τα ονόματα των σκοτωμένων στους οικείους τους, με την σύσταση προς τις γυναίκες να υποφέρουν την θλίψη των σιωπηρώς.
«Την επομένην ημέρα μπορούσε κανείς να βλέπει εκείνους των οποίων σκοτώθηκαν οι συγγενείς, να περπατούν και να συνομιλούν στα φανερά με φωτεινά και χαρούμενα πρόσωπα, εκείνους όμως των οποίων οι συγγενείς είχαν αναγγελθεί ότι επέζησαν, λίγους μπορούσες να δείς κι αυτούς να κυκλοφορούν σκυθρωποί και με σκυμμένο το κεφάλι.»(Ξενοφ., Ελληνικά,6,4,16)
Στην Ελλάδα του σήμερα, η μία συμφορά διαδέχεται την άλλη. Ο λαός δεν διέκοψε τίποτα από τις συνήθειές του, πάρεξ εκείνων ασφαλώς που δεν προσιδιάζουν στην οικονομική στένωση στην οποία αίφνης εισήλθε. Με υπερήφανον ακόμα εσώβαθο, ούτε κραυγές έβαλε, ούτε στους θρήνους εβάλθη. Ωστόσο δεν υπάρχει Έλλην που να κυκλοφορή με φωτεινό και χαρούμενο πρόσωπο. Απεναντίας αυτοί οι λίγοι που κυκλοφορούν τω όντι φαίνονται σκυθρωποί, ολιγομίλητοι, βυθισμένοι στις σκέψεις των και πάντοτε με σκυμμένο το κεφάλι.
Ο λόγος απλός μα από κανέναν αντιληπτός, ιδίως εξ εκείνων των ευρισκομένων στην εξουσίαν. Οι σύγχρονοι Έλληνες κυκλοφορούν σκυθρωποί, γιατί από την συμφορά που τους βρήκε, οι «βασιλείς» τους επέστρεψαν σώοι κι αβλαβείς. Κανείς από αυτούς δεν πέθανε στην μάχη, κανείς από εκείνους δεν έδωσαν την μάχη καν. Όλοι τους επέζησαν και γύρισαν στους πολίτες και με περίσσια υποκρισία τους ζήτησαν να υποφέρουν την συμφορά. Αλλά πώς να το κάνουν αυτό εκείνοι; Με τι υπερηφάνεια; Οι δικοί τους απεσταλμένοι δεν πολέμησαν για την πατρίδα των, την πρόοσαν και λάκισαν μπροστά στον κίνδυνο. Δεν πάλεψαν για τα ιδανικά τους, τα πιστεύω τους, μόνο άφησαν τον εχθρό να κερδίση μιαν εύκολη μάχη.
Γι’ αυτό κανείς δεν κυκλοφορεί πια με σηκωμένο το κεφάλι. Όλοι ντρεπόμαστε, γιατί την πιο κρίσιμη ώρα, εμείς δεν είχαμε έναν Κλεόμβροτο ή κάποιον από τους χιλίους τριακοσίους να υψώσουν τα στήθη των και να πέσουν σαν ήρωες, σαν Έλληνες. Τα φωτεινά και χαρούμενα πρόσωπά μας τα έκλεψαν δια παντός.
