Ο Άγιος Γρηγόριος είναι ένας από τους μεγάλους Πατέρες της Εκκλησίας. Γεννήθηκε στη Νεοκαισάρεια του Πόντου το 335 μ.Χ. Οι γονείς του ονομάζονταν Βασίλειος και Εμμέλεια (Αγία Εμμέλεια), και ήταν αδελφός του Αγίου και Μεγάλου Βασιλείου, του Ναυκρατίου, του Πέτρου και της Οσίας Μακρίνας. Από μικρό παιδί άρχισε να μαθαίνει τι εστί ευάρεστο στο Θεό. Η μητέρα του Εμμέλεια με την Αγία ζωή της καθώς, και τα αδέλφια του Βασίλειος και Μακρίνα τον υποστήριζαν και τον καθοδηγούσαν στο δρόμο της παιδείας, της αρετής και κυρίως στο "δρόμο" του Θεού. Την προσφορά αυτήν, ο Άγιος Γρηγόριος δεν τη ξέχασε ποτέ.
Αποκαλούσε τον αδελφό του Βασίλειο θεσπέσιο Πατέρα και την αδελφή του Μακρίνα μητέρα μετά τη μητέρα...εκφράζοντας έτσι την απέραντη ευγνωμοσύνη και αγάπη που ένιωθε για αυτούς. Το μέγεθος της αγάπης του προς τα αδέλφια του φάνηκε ακόμα περισσότερο, όταν δέχτηκε να πάρει το σχήμα της Ιερωσύνης, ύστερα απο πολλές παροτρύνσεις τους. Έτσι, το 371 μ.Χ., χειροτονήθηκε από τον αδελφό του Μέγα Βασίλειο Επίσκοπος Νύσσης, μιας μικρής πόλης μεταξύ Καισάρειας και Άγκυρας. Ο Άγιος Γρηγόριος, όμως, επειδή είχε ευθύ και δίκαιο χαρακτήρα πολύ γρήγορα ήρθε αντιμέτωπος με την πολιτεία. Ο φιλοαρειανός έπαρχος του Πόντου Δημοσθένης τον στιγμάτισε και το 375 μ.Χ. τον συνέλαβε με το δικαιολογία ότι, δήθεν, εκλέχθηκε Επίσκοπος Νύσσης αντικανονικά και ότι, δήθεν, είχε καταχραστεί χρήματα της Εκκλησίας. Ο Άγιος, όμως, κατάφερε να δραπετεύσει και να κρυφτεί σε κάποιο χωριό. Ένα χρόνο αργότερα, το 376 μ.Χ., με αφορμή αυτές τις κατηγορίες, μία σύνοδος από αρειανούς επισκόπους τον καταδίκασε ερήμην του. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε το εμπόδιο που τον κράτησε μακριά από την Νύσσα, στην οποία επέστρεψε όταν πέθανε ο αρειανός αυτοκράτορας Ουάλεντος το 378 μ.Χ. Τη χαρά του γυρισμού, όμως, διαδέχθηκε σύντομα η λύπη, αφού ο προστάτης του Βασίλειος και η στοργική Μακρίνα πέθαναν. Βέβαια, το γεγονός αυτό δεν πτόησε τον Άγιο, διότι τον έφερε ενώπιον των ευθυνών του. Γι’ αυτό πήρε την απόφαση να ακολουθήσει το δρόμο που άνοιξε ο αδελφός του Βασίλειος. Μάλιστα, έφερε εις πέρας δύσκολες εκκλησιαστικές αποστολές τόσο στην Αραβία, όσο και στον Πόντο, τις οποίες του ανέθεσε η κατά του Απολιναρίου Σύνοδος, που έγινε στην Αντιόχεια το 379 μ.Χ., και στην οποία έλαβε μέρος. Το 380 μ.Χ., ύστερα απο πιέσεις, αποδέχθηκε την εκλογή του ως Αρχιεπίσκοπος Σεβαστείας, αλλά με την πρώτη ευκαιρία επέστρεψε στην Νύσσα. Την έδρα της Σεβαστείας ανέλαβε στη συνέχεια ο αδελφός του Πέτρος. Το 381 μ.Χ. συμμετείχε ενεργά στη Β΄ Οικουμενική Σύνοδο.
Παρέδωσε ειρηνικά την ψυχή του στο Κύριο, αφού άφησε πολύ αξιόλογα έργα: ερμηνευτικά, δογματικά, κατηχητικά, λόγους ηθικούς, εορταστικούς, εγκωμιαστικούς, επιταφίους και έναν επιμνημόσυνο στον αδελφό του Μέγα Βασίλειο.
Στους εορτάζοντες και στις εορτάζουσες, χρόνια πολλά και ευάρεστα στο Θεό !!!
Ανάλυση ονόματος:
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ: ο άγρυπνος, άρα ενήμερος και φωτιομένος.
Απολυτίκιο:
Ἦχος γ'. Θείας πίστεως.
Θεῖον γρήγορσιν, ἐνδεδειγμένος, στόμα σύντονον, τῆς εὐσέβειας, ἀνεδείχθης Ἱεράρχα Γρηγόριε τὴ γὰρ σοφία τῶν θείων δογμάτων σου, τῆς Ἐκκλησίας εὐφραίνεις τὸ πλήρωμα. Πάτερ ὅσιε, Χριστὸν τὸν Θεὸν ἱκέτευε, δωρήσασθαι ἠμὶν τὸ μέγα ἔλεος.
Το συναξάρι επιμελείται ο συνεργάτης του agioritikovima.gr Κυριάκος Διαμαντόπουλος.
