Το στόμα αποτελεί μια προνομιακή περιοχή στο ανθρώπινο σώμα, γιατί: 1) Συνδέεται με τις πιο ευχάριστες στιγμές του ανθρώπου, τη γευστική και ερωτική απόλαυση και τον λόγο, 2) διαθέτει το πιο ισχυρό αμυντικό οπλοστάσιο στο αμυντικό σύστημα του οργανισμού και 3) δείχνει την κατάσταση της γενικής υγείας του ανθρώπου.
«Παρά το γεγονός ότι ανατομικά αποτελεί μικρή μόνο περιοχή, είναι στόχος πολλών τοπικών και συστηματικών νόσων» λέει ο αναπληρωτής καθηγητής Στοματολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Κλινικής Στοματολογίας Γεώργιος Λάσκαρης.
«Εχει υπολογισθεί ότι πάνω από 1.000 νοσήματα και βλάβες εμφανίζονται στο στόμα. Από αυτά, πάνω από 800 είναι συστηματικά νοσήματα. Η παραμέληση, από την άλλη πλευρά, της στοματικής υγιεινής μπορεί να αποτελέσει την αφετηρία για μεταφορά μικροβίων σε άλλες περιοχές του ανθρώπινου οργανισμού, με δυσάρεστες επιπτώσεις».
Μια λεπτομερής ματιά στο στόμα, λοιπόν, μπορεί να θέσει την υποψία για ένα σοβαρό γενικό νόσημα. Μερικές φορές μάλιστα οι εκδηλώσεις στο στόμα είναι οι πρώτες που εμφανίζονται (πρώιμες), ακόμη και σε νοσήματα που απειλούν τη ζωή των ασθενών, όπως λ.χ. το AIDS. Ετσι, μια διόγκωση των ούλων ή των χειλέων π.χ. μπορεί να προειδοποιήσει για τη λευχαιμία ή για τη νόσο του Κρον (φλεγμονώδη νόσο του πεπτικού συστήματος).
Τα πιο συχνά νοσήματα που εκδηλώνονται στο στόμα είναι:
* Καρκίνος
* Προκαρκινικές βλάβες
* Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (σύφιλη, γονοκοκκική στοματίτιδα, λοίμωξη από HPV κ.ά.)
* AIDS
* Νοσήματα του πεπτικού (ελκώδης κολίτιδα, νόσος του Κρον, εντεροπάθεια από γλουτένη)
* Νοσήματα του δέρματος (π.χ. ομαλό λειχήνα, πέμφιγγα κ.ά.)
* Λοιμώξεις (βακτηριακές, ιογενείς, μυκητιάσεις)
* Νοσήματα του αίματος (λευχαιμία, λεμφώματα, αναιμίες)
* Νοσήματα του μεταβολισμού (σακχαρώδης διαβήτης, αμυλοείδωση κ.ά.)
* Αβιταμινώσεις
* Αντιδράσεις από λήψη φαρμάκων
* Κληρονομικά νοσήματα (διαταραχές στη διάπλαση των αγγείων, σύνδρομο Papillon - Lefevre κ.ά.)
«Μερικές ασθένειες εμφανίζονται στο στόμα πιο συχνά όταν υπάρχουν ορισμένοι προδιαθεσιακοί παράγοντες» εξηγεί ο κ. Λάσκαρης. «Στην κατηγορία αυτή ανήκουν η λευκοπλακία που είναι προκαρκινική βλάβη, η ερυθροπλακία, ο καρκίνος και η νικοτινική στοματίτιδα.
»Τα νοσήματα αυτά επηρεάζονται και επιδεινώνονται με το κάπνισμα, την υπερβολική χρήση αλκοόλ, χαλασμένα δόντια που τραυματίζουν, οδοντοστοιχίες που τραυματίζουν και την κακή στοματική υγιεινή. Η λευκοπλακία και ο καρκίνος του στόματος εμφανίζονται 6-8 φορές πιο συχνά σε καπνιστές σε σχέση με άτομα που δεν κάπνισαν ποτέ».
Ο καρκίνος του στόματος ανήκει στους επιθετικούς και επικίνδυνους καρκίνους. Εντούτοις, εάν γίνει γρήγορα η διάγνωση, σε αρχικό στάδιο και με σωστή θεραπεία, η νόσος αντιμετωπίζεται επιτυχώς σε ποσοστό πάνω από 80%.
Το AIDS
Το AIDS που τα τελευταία δύο χρόνια παρουσιάζει μεγάλη αύξηση στην Ελλάδα (καταγράφονται 650-750 νέες περιπτώσεις τον χρόνο ενώ ο συνολικός αριθμός των ασθενών μέχρι το 2011 ανερχόταν σε 11.340) εκδηλώνει πάνω από 60-70 διαφορετικές βλάβες στο στόμα.
«Μερικές μάλιστα από αυτές είναι πολύ πρώιμες, σε βαθμό που η σωστή αξιολόγηση από τον στοματολόγο γιατρό θα οδηγήσει σε γρήγορη διάγνωση, έγκαιρη έναρξη της θεραπείας και πρόληψη της διασποράς της νόσου» τονίζει ο κ. Λάσκαρης.
Οι πιο συχνές εκδηλώσεις του AIDS στο στόμα είναι:
* Καντιντίαση (μυκητίαση)
* Τριχωτή λευκοπλασία
* Βλάβες στα ούλα
* Ιογενείς λοιμώξεις
* Ατυπες ελκώσεις (πληγές)
* Σάρκωμα Kαπόζι
* Μη Χότζκιν λέμφωμα
Συχνά, πληγές, αιμορραγίες, διογκώσεις στα ούλα, κάψιμο στη γλώσσα, φυσαλίδες και άλλα συμπτώματα στο στόμα μπορεί να αποτελούν ανεπιθύμητες αντιδράσεις από φάρμακα που παίρνει ο ασθενής για κάποιο άλλο νόσημα. Οι αντιδράσεις αυτές εξαρτώνται από το είδος του φαρμάκου, τον αριθμό τους και τη διάρκεια λήψης τους.
Τα φάρμακα που προκαλούν συχνά ανεπιθύμητες αντιδράσεις στο στόμα είναι: τα αντιβιοτικά, τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, τα διφοσφωνικά, τα αντιϋπερτασικά, τα αντιεπιληπτικά, τα αντικαρκινικά, τα αντιπηκτικά κ.ά.
Διόγκωση των ούλων
Η διόγκωση των ούλων είναι ένα άλλο σύμπτωμα στο στόμα που μπορεί να κρύβει κάποιο σοβαρό πρόβλημα. Τα πιο συχνά αίτια που προκαλούν διόγκωση των ούλων είναι τα εξής:
* Η στοματική αναπνοή (λ.χ. από κρεατάκια στη μύτη)
* Η ουλίτιδα - περιοδοντίτιδα
* Νοσήματα του μεταβολισμού (π.χ. βλεννοπολυσακχαριδώσεις)
* Λευχαιμίες
* Αντιϋπερτασικά φάρμακα
* Αντιεπιληπτικά φάρμακα
* Ανοσοκατασταλτικά φάρμακα
* Οιστρογόνα
Εάν εμφανίσετε άλλωστε ξηροστομία, αυτή μπορεί να οφείλεται σε φάρμακα (πάνω από 500 φάρμακα μπορεί να την προκαλέσουν), στο υπερβολικό κάπνισμα ή σε τυχόν χημειοθεραπεία ή ακτινοβολία που έχετε υποβληθεί, αλλά μπορεί επίσης να δείχνει γενικά νοσήματα, όπως το σύνδρομο Sjogren (αυτοάνοσο νόσημα), ο σακχαρώδης διαβήτης (μη ρυθμισμένος), ο άποιος διαβήτης, η λοίμωξη από HIV, η σαρκοείδωση - σύνδρομο Heerford, η συστηματική αμυλοείδωση, η αιμοχρωμάτωση, η κυστική ίνωση, η ηπατίτιδα C, ένα ψυχικό νόσημα, η νεφρική ανεπάρκεια, η αφυδάτωση κ.ά.
Επίσης, αν αισθάνεστε κάψιμο στο στόμα, αυτό σημαίνει ότι υποφέρετε από στρες.
Οι λοιμώξεις
Ολοένα και περισσότερα στοιχεία συνδέουν τελευταία τις φλεγμονές στο στόμα με φλεγμονές στο σώμα.
«Η επιστημονική έρευνα τα τελευταία χρόνια εστιάζεται στο ενδιαφέρον που πρέπει να δείξουν ο οδοντίατρος και ο ασθενής στην πρόληψη αυτού του κινδύνου» τονίζει ο κ. Λάσκαρης.
«Τα νοσήματα των ούλων, με το μικροβιακό φορτίο που φέρουν, μπορεί να προκαλέσουν ή να επιβαρύνουν υπάρχοντα συστηματικά νοσήματα. Ιδιαίτερη σημασία δίδεται σήμερα στη σχέση της μικροβιακής οδοντιατρικής πλάκας με καρδιαγγειακά νοσήματα που οφείλονται στη δημιουργία αθηρωματικών πλακών στα αγγεία, καθώς και με νοσήματα των καρδιακών βαλβίδων που μπορεί να επιβαρυνθούν».
Ο σακχαρώδης διαβήτης επίσης συνδέεται με τα νοσήματα των ούλων. Μελέτη του 2009 από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης έδειξε ότι το 93% των ανθρώπων που έχουν περιοδοντική νόσο αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο να εμφανίσουν σακχαρώδη διαβήτη, σύμφωνα με τα κριτήρια της Αμερικανικής Διαβητολογικής Εταιρείας.
«Επιπλοκές στην εγκυμοσύνη, όπως πρόωρος τοκετός και λιποβαρή νεογνά, με συνέπεια αυξημένα ποσοστά θνητότητας των νεογνών ή εμφάνιση άλλων διαταραχών στην ενήλικο ζωή υπάρχουν ενδείξεις ότι μπορεί να συνδέονται και με λοιμώξεις των ούλων» προειδοποιεί ο κ. Λάσκαρης.
«Ακόμη, άτομα που φέρουν διάφορες προθέσεις στις αρθρώσεις είναι ευάλωτα σε λοιμώξεις στις περιοχές αυτές κατά τη διάρκεια οδοντιατρικών εργασιών στα ούλα και τα δόντια. Ολες αυτές οι επιπλοκές μπορεί να προληφθούν εάν ληφθούν οι κατάλληλες προφυλάξεις κατά τη διάρκεια παρεμβάσεων στα δόντια και τα ούλα από τον οδοντίατρο και τον περιοδοντολόγο, καθώς και την πρόληψη με τη διατήρηση υψηλού επιπέδου στοματικής υγιεινής από τον ασθενή».
Η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία συνιστά στους πάσχοντες από πρόπτωση μιτροειδούς βαλβίδας να παίρνουν αντιβιοτικά πριν από οδοντιατρικές εργασίες, ενώ η Αμερικανική Ιατρική Εταιρεία και η Αμερικανική Ορθοπεδική Εταιρεία συνιστούν σε όσους έχουν κάνει αρθροπλαστική να παίρνουν ένα αντιβιοτικό μία ώρα πριν από την επίσκεψη στον οδοντίατρο.
Οι φλεγμονές στο στόμα προκαλούν:
* Καρδιαγγειακά νοσήματα (αθηρωματικές πλάκες αγγείων, επιβάρυνση βαλβίδων).
* Πρόωρο τοκετό ή λιποβαρή νεογνά στην εγκυμοσύνη.
* Σακχαρώδη διαβήτη (αυξημένα επίπεδα σακχάρου, δυσκολία στη ρύθμιση).
* Τοπικές λοιμώξεις ή αποβολή σε ορθοπεδικές προθέσεις.
«Η αξιολόγηση των νόσων του στόματος ανήκει στην αρμοδιότητα του στοματολόγου» επισημαίνει ο κ. Λάσκαρης. «Σημαντική όμως είναι και η ενημέρωση του ασθενούς για ορισμένες μεταβολές στο στόμα που μπορεί να ελέγξει και μόνος του, ώστε να ζητήσει τη βοήθεια του στοματολόγου».
