Σωματείο είναι η ένωση 20 τουλάχιστον εργαζομένων που απασχολούνται στον ίδιο κλάδο της οικονομίας ή εργάζονται στον ίδιο εργοδότη.
Τα πρωτοβάθμια σωματεία διακρίνονται σε:
Ομοιοεπαγγελματικά, Κλαδικά, Επιχειρησιακά, Τοπικά, Πανελλαδικά & Τοπικά Παραρτήματα.
Ομοιοεπαγγελματικά, είναι τα εργατικά σωματεία που είναι οργανωμένα με βάση το επάγγελμα που ασκεί ο μισθωτός π.χ σωματείο λογιστών, σωματείο οικοδόμων.
Κλαδικά, είναι τα εργατικά σωματεία που είναι οργανωμένα με βάση τον κλάδο οικονομικής δραστηριότητας στον οποίο ανήκει η επιχείρηση, όπου εργάζεται ο μισθωτός, π.χ. σωματείο εργαζομένων στη βιομηχανία τσιμέντου, στη χημική βιομηχανία, σωματεία τραπεζοϋπαλλήλων.
Επιχειρησιακά, είναι τα εργατικά σωματεία που είναι οργανωμένα με βάση την επιχείρηση ή εκμετάλλευση όπου εργάζεται ο μισθωτός π.χ. σωματείο εργαζομένων Ναυπηγείων Ελευσίνας.
Τοπικά, είναι τα εργατικά σωματεία που είναι οργανωμένα με βάση το επάγγελμα ή τον κλάδο σε μία πόλη ή ένα νομό π.χ. σωματείο εμποροϋπαλλήλων Θεσσαλονίκης.
Πανελλαδικά, είναι τα εργατικά σωματεία που είναι οργανωμένα με βάση το επάγγελμα ή το κλάδο και έχουν πανελλαδική εμβέλεια π.χ Σύλλογος Τεχνικών Υπαλλήλων Ελλάδας.
Τοπικά παραρτήματα είναι οργανικά τμήματα ενός σωματείου και όχι αυτόνομες οργανώσεις με τοπική ή περιφερειακή εμβέλεια πχ τοπικό παράρτημα Συλλόγου Τεχνικών Υπαλλήλων Ελλάδας.
Ο Ν.1264/82 αναγνωρίζει για πρώτη φορά τις ενώσεις προσώπων ως συνδικαλιστικές οργανώσεις .Οι ενώσεις προσώπων δεν έχουν νομική προσωπικότητα και ιδρύονται με συστατική πράξη που κατατίθεται στον γραμματέα του αρμόδιου Ειρηνοδικείου, στην περιφέρεια του οποίου βρίσκεται η εκμετάλλευση και κοινοποιείται στον εργοδότη.
Οι προϋποθέσεις για τη σύσταση ενώσεως προσώπων είναι οι εξής:
α) επιτρέπεται η ίδρυση μιας μόνο ενώσεως προσώπων σε κάθε εκμετάλλευση. Στην περίπτωση που μια επιχείρηση αποτελείται από περισσότερες εκμεταλλεύσεις , τότε επιτρέπεται η ίδρυση μίας μόνο ενώσεως προσώπων για όλη την επιχείρηση με τις περισσότερες εκμεταλλεύσεις.
β) επιτρέπεται η ίδρυση μόνο σε εκμεταλλεύσεις που δεν απασχολούν πάνω από 40 μισθωτούς. Αν μία επιχείρηση αποτελείται από περισσότερες εκμεταλλεύσεις, πάλι ο συνολικός αριθμός των εργαζομένων στην επιχείρηση δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερος των 40, για να είναι δυνατή η σύσταση ενώσεως προσώπων.
γ) επιτρέπεται η ίδρυση ενώσεως προσώπων σε μία εκμετάλλευση, επιχείρηση μόνο εφ' όσον δεν υπάρχει εργατικό σωματείο που να έχει ως μέλη του το μισό τουλάχιστον προσωπικό της.
Για την ίδρυση συνδικαλιστικής ενώσεως απαιτούνται 10 τουλάχιστον εργαζόμενοι. Η ιδρυτική πράξη της Ενώσεως προσώπων πρέπει οπωσδήποτε να αναφέρει το σκοπό της, επίσης πρέπει να αναφέρει και τη διάρκειά της που δεν μπορεί να υπερβαίνει το εξάμηνο. Οι σκοποί των συνδικαλιστικών οργανώσεων καθορίζονται κατά τρόπο γενικό στο άρθρο 4 παρ.1 του ν.1264/82. Σύμφωνα με τη διάταξη αυτή "οι συνδικαλιστικές οργανώσεις έχουν σκοπό τη διαφύλαξη και προαγωγή των εργασιακών, οικονομικών, ασφαλιστικών, κοινωνικών συμφερόντων των εργαζομένων για το λόγο αυτό περιορίζεται και η διάρκειά της.
Για τις ενώσεις προσώπων ισχύουν οι εξής διατάξεις του Ν.1264: άρθρο 3 παρ1α,άρθρο 7παρ.1,παρ.5,παρ.6,παρ.7,παρ.8 και άρθρο 20 παρ.1
Πώς ιδρύεται ένα Σωματείο:
Για να ιδρυθεί μια Πρωτοβάθμια Συνδικαλιστική Οργάνωση και να αποκτήσει νομική προσωπικότητα που είναι απαραίτητη και αναγκαία κύρια για τη νομιμότητα της συλλογικής της δράσης, απαιτούνται να γίνουν οι παρακάτω ενέργειες:
1. Είκοσι τουλάχιστον μισθωτοί που ασκούν το επάγγελμα ή τα επαγγέλματα ή απασχολούνται στον ίδιο κλάδο της οικονομίας ή εργάζονται στον ίδιο εργοδότη αποφασίζουν την ίδρυση της συνδικαλιστικής οργάνωσης . Τα είκοσι αυτά άτομα ονομάζονται ιδρυτικά μέλη.
Τα ιδρυτικά μέλη του εργατικού σωματείου θα πρέπει να συμπληρώσουν και τις προϋποθέσεις που απαιτεί ο ν.1264/82 (άρθρο 7παρ.1) για την προσχώρηση σε ήδη υφιστάμενο εργατικό σωματείο δηλαδή, να έχει συμπληρώσει δίμηνο μέσα στον τελευταίο χρόνο στην επιχείρηση ή εκμετάλλευση ή τον κλάδο απασχόλησής τους . Ιδρυτικά μέλη εργατικών σωματείων μπορούν επίσης να είναι, αλλοδαποί και ανήλικοι εργαζόμενοι, εφ' όσον εργάζονται νόμιμα (ν.1264/82 άρθρο 1 αριθμ.12,άρθρο 7 παρ.1 εδα.2) .
Η σύμπραξη των 20 τουλάχιστον μισθωτών γίνεται με ιδρυτική πράξη . Η ιδρυτική πράξη περιέχει την απόφαση των ιδρυτικών μελών να ιδρύσουν εργατικό σωματείο ακολουθώντας τη διαδικασία που προβλέπει ο νόμος και να υπαχθούν στις διατάξεις του καταστατικού.
2. Να εκλεγεί απο τα ιδρυτικά μέλη 5μελές προσωρινό Διοικητικό Συμβούλιο, με μυστική ψηφοφορία χωρίς την παρουσία δικαστικού αντιπροσώπου.
3. Με πρωτοβουλία του προσωρινού Δ.Σ. να συνταχθεί ένα σχέδιο καταστατικού, το οποίο έρχεται στη Γενική Συνέλευση των Ιδρυτικών Μελών για να συζητηθεί, να γίνουν διάφορες προτάσεις και να εγκριθεί το καταστατικό που δέχεται η πλειοψηφία, μετά από ψηφοφορία. Στο τέλος υπογράφεται αυτό απ' όλα τα μέλη. Το καταστατικό πρέπει να περιέχει τα στοιχεία που ορίζει το άρθρο 80 του Α.Κ, ειδικότερα με τους όρους εισόδου των μελών, επίσης πρέπει να ορίζει το επάγγελμα που πρέπει να ασκεί ο μισθωτός, την επιχείρηση, ή την εκμετάλλευση στην οποία πρέπει να απασχολείται ο μισθωτός για να γίνει μέλος του εργατικού σωματείου. Επίσης το καταστατικό πέρα από υποχρεωτικά θέματα που ορίζει ο νόμος, μπορεί να ρυθμίζει και άλλα θέματα που αναφέρονται στην εσωτερική οργάνωση, λειτουργία και δράση του εργατικού σωματείου.
4. Σύμφωνα με το ν. 1264/82 ,άρθρο 3, οι Συνδικαλιστικές οργανώσεις πρέπει απαραίτητα να τηρούν ορισμένα βιβλία, τα οποία αγοράζονται από το προσωρινό Διοικητικό Συμβούλιο, αριθμείται η κάθε σελίδα τους και θεωρούνται απ' το γραμματέα του Πρωτοδικείου της έδρας τους, πριν αρχίσουν να χρησιμοποιούνται: Τα βιβλία αυτά είναι:
ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ
Για κάθε συνδικαλιστική Οργάνωση απαραίτητο για τη λειτουργία της είναι, η ύπαρξη του καταστατικού, το οποίο με το σύνολο των διατάξεών του ρυθμίζει τη ζωή και τη λειτουργία της.
Οι διατάξεις του καταστατικού βασίζονται στις διατάξεις των νόμων και πολλές φορές το ένα καλύπτει το άλλο.
Πάρα πολλές φορές όμως υπάρχουν θέματα που υποχρεωτικά ρυθμίζονται απ' το νόμο. Η σύνταξη ενός καταστατικού δεν είναι εύκολη υπόθεση και μάλιστα για συνδικαλιστές που μόλις μπαίνουν στη συνδικαλιστική δράση και δεν έχουν την απαιτούμενη πείρα.
Γι αυτό απαραίτητο είναι ένα σχέδιο καταστατικού και έπ' αυτού το Διοικητικό Συμβούλιο να συζητήσει για να κάνει τις προτάσεις του στη Γενική Συνέλευση των ιδρυτικών μελών, που τελικά με ψηφοφορία αποφασίζουν.
ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΤΟ ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ
Η σύσταση της συνδικαλιστικής οργάνωσης είναι ελεύθερη και προστατεύεται απ' το Σύνταγμα και τους Νόμους.
Συνεπώς το καταστατικό κάθε συνδικαλιστικής οργάνωσης, καθορίζεται ελεύθερα απ' τα μέλη του, σύμφωνα όμως με τη νομοθεσία που επιβάλει την αναφορά ορισμένων απαραίτητων στοιχείων για την έγκρισή του απ' το δικαστήριο.
Τα στοιχεία αυτά αναφέρονται αναλυτικά στο σχέδιο καταστατικού που ακολουθεί και περιληπτικά είναι:
1. Η επωνυμία της Συνδικαλιστικής Οργάνωσης . Αυτή πρέπει να είναι σύντομη και ευμνημόνευτη γιατί θα αναφέρεται και θα υπάρχει στο μικρό χώρο της σφραγίδας.
2. Η έδρα της συνδικαλιστικής οργάνωσης, βάση της οποίας ρυθμίζεται η εγγραφή σε Εργατικό Κέντρο κλπ.
3.Οι σκοποί της Συνδικαλιστικής Οργάνωσης, οι οποίοι καθορίζονται υποχρεωτικά απ' το άρθρο 4 του ν. 1264/1982.
4. Οι πόροι της, οι οποίοι καθορίζονται απ' το άρθρο 5 του 1264/1982.
5. Ποιοι εργαζόμενοι μπορούν να είναι μέλη της, σύμφωνα με το άρθρο 7 του ν.1264/1982, οι όροι εισόδου, εξόδου και αποβολής απ τη Συνδικαλιστική Οργάνωση, καθώς και τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των μελών.
6. Οι όροι με βάση τους οποίους συγκαλείται, συνεδριάζει και αποφασίζει η Γενική Συνέλευση των μελών της Συνδικαλιστικής Οργάνωσης, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στο άρθρο 8 του ν.1264/82.
7. Τα όργανα διοίκησης και αντιπροσώπευσης της Συνδικαλιστικής Οργάνωσης, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στο άρθρο 9 του ν.1264/82.
8. Οι εκλογικές διαδικασίες της συνδικαλιστικής οργάνωσης για την ανάδειξη νέων οργάνων διοίκησης και αντιπροσώπευσης στις Δευτεροβάθμιες Συνδικαλιστικές Οργανώσεις (Εργατικό Κέντρο - Ομοσπονδία) σύμφωνα και υποχρεωτικά με τα άρθρα 10,11,12, και 13 του κεφαλαίου Δ , εκλογικές Δημοκρατικές διαδικασίες του ν.1264/82.
9. Τα σχετικά με τα οικονομικά στοιχεία (προϋπολογισμό - οικονομικό απολογισμό - Έκθεση Ελεγκτικής Επιτροπής) και την έγκρισή τους απ τη Γενική Συνέλευση των μελών της Οργάνωσης.
10. Οι όροι για την τροποποίηση του καταστατικού της Οργάνωσης.
11. Τα καθήκοντα κάθε μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου και οι αρμοδιότητες τους, καθώς και
12. Οι όροι διάλυσης της Συνδικαλιστικής Οργάνωσης.
ΤΙ ΒΙΒΛΙΑ ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΤΑ ΣΩΜΑΤΕΙΑ
Ο Νόμος 1264/82 υποχρεώνει τις συνδικαλιστικές οργανώσεις να τηρούν ορισμένα βιβλία. Τα βιβλία αυτά αριθμούνται και θεωρούνται από το Γενικό Γραμματέα του Πρωτοδικείου της έδρας τους πριν αρχίσουν να χρησιμοποιούνται, και είναι:
α) Μητρώο μελών, όπου αναγράφονται αριθμημένα το ονοματεπώνυμο, το επάγγελμα, η διεύθυνση κατοικίας, ο αριθμός δελτίου ταυτότητας, ο αριθμός του ασφαλιστικού βιβλιαρίου υγείας, το ταμείο ασφάλισης και οι χρονολογίες εγγραφής και διαγραφής κάθε μέλους.
β) πρακτικών συνεδριάσεων Γενικών Συνελεύσεων των μελών.
γ) πρακτικών συνεδριάσεων διοίκησης.
δ)Ταμείου όπου καταχωρούνται κατά χρονολογική σειρά όλες οι εισπράξεις και πληρωμές.
ε) Περιουσίας όπου καταγράφονται όλα τα κινητά και ακίνητα περιουσιακά στοιχεία της οργάνωσης.
στ)Γραμμάτια εισπράξεων που αριθμούνται και θεωρούνται από την Ελεγκτική Επιτροπή, πριν τη χρησιμοποίησή τους.
Τα μέλη της οργάνωσης και όποιος άλλος έχει έννομο συμφέρον έχουν δικαίωμα να πληροφορούνται τα παραπάνω στοιχεία.
Η μη τήρηση των βιβλίων ανήκει στις τρέχουσες υποθέσεις της συνδικαλιστικής οργάνωσης . Δεν χωρεί όμως αμφιβολία ότι η μη τήρηση ή μη σύννομη τήρηση των βιβλίων αποτελεί για το Διοικητικό συμβούλιο σοβαρή παράβαση καθήκοντος.
Όργανα του Σωματείου
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ:
Η διοίκηση, δηλ. η εκτέλεση, επιμέλεια και διεύθυνση των υποθέσεων της συνδικαλιστικής οργάνωσης ασκείται από το Διοικητικό συμβούλιο. Το Διοικητικό συμβούλιο είναι, επομένως το μόνιμο εκτελεστικό όργανο της συνδικαλιστικής οργάνωσης που διαχειρίζεται όλες τις υποθέσεις της και την εκπροσωπεί δικαστικώς και εξωδίκως (άρθρο 67 Α.Κ.)
Το Διοικητικό Συμβούλιο της συνδικαλιστικής οργάνωσης συγκροτείται όπως ορίζει το καταστατικό. Οι ιδιότητες του Προέδρου, Αντιπροέδρου, Γεν. Γραμματέα ή Ταμία δεν επιτρέπεται να συμπίπτουν στο ίδιο πρόσωπο. Η θητεία του Διοικητικού Συμβουλίου δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερη από 3 χρόνια. (άρθρο 9παρ.1,εδαφ.β ν.1264) .
Οι αποφάσεις του Διοικητικού Συμβουλίου που αντίκεινται στο νόμο ή στο καταστατικό είναι ακυρώσιμες ή απόλυτα άκυρες, όπως ακριβώς και οι αποφάσεις της Γενικής Συνέλευσης. Τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου δεν είναι νόμιμοι αντιπρόσωποί της αλλά καταστατικά όργανα της συνδικαλιστικής οργάνωσης που εκφράζουν τη θέλησή της.
Η εσωτερική σχέση μεταξύ συνδικαλιστικής οργάνωσης και Διοικητικού Συμβουλίου διέπεται από τις διατάξεις του καταστατικού . Το Διοικητικό συμβούλιο υπόκειται σε έλεγχο της Γενικής Συνέλευσης που είναι το ανώτατο όργανο της συνδικαλιστικής οργάνωσης . Η γενική συνέλευση έχει δικαίωμα να παύει το Διοικητικό συμβούλιο. Η άρση της εμπιστοσύνης και η έκφραση από τη Γενική Συνέλευση μομφής σημαίνει παύση ή τουλάχιστον σημαίνει υπόδειξη προς το Διοικητικό συμβούλιο να παραιτηθεί. Η παύση μπορεί να αφορά ολόκληρο το Διοικητικό συμβούλιο ή ορισμένα μόνο μέλη του.
Αν η συνδικαλιστική οργάνωση δεν έχει τα αναγκαία για τη διοίκησή της πρόσωπα ή αν τα συμφέροντα των προσώπων αυτών συγκρούονται με τα συμφέροντα της συνδικαλιστικής οργάνωσης, τότε το Μονομελές Πρωτοδικείο της έδρας της συνδικαλιστικής οργάνωσης, διορίζει προσωρινή διοίκηση . Δεν υπάρχει αντίθετα έλλειψη διοίκησης , όταν οι θέσεις των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου που έχουν παραιτηθεί, παυτεί, εκπέσει, καλύπτονται από αναπληρωματικά μέλη, αυτό όμως πρέπει να προβλέπεται από το καταστατικό. Η προσωρινή διοίκηση διορίζεται από το δικαστήριο και έχει περιορισμένη εξουσία και για περιορισμένο χρονικό διάστημα, π.χ. δεν έχει εξουσία να αποφασίσει , την πραγματοποίηση ή την κήρυξη της απεργίας, ή την σύναψη συλλογικής σύμβασης .
ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ:
Σε κάθε συνδικαλιστική οργάνωση εκλέγεται απ' τις εκλογές, με μυστική ψηφοφορία η ελεγκτική επιτροπή (άρθρ.8παρ.3 εδ. β ν.1264).Το καταστατικό της συνδικαλιστικής οργάνωσης πρέπει να καθορίζει πέρα από τα στοιχεία του άρθρου 80 Α.Κ. τον αριθμό των μελών καθώς και τον τρόπο συγκροτήσεως και λειτουργίας της ελεγκτικής επιτροπής. Η διάρκεια της θητείας της ελεγκτικής επιτροπής ταυτίζεται με τη διάρκεια της θητείας του Διοικητικού Συμβουλίου. Επομένως δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερη από 3 χρόνια. Η κατά το νόμο αρμοδιότητα της ελεγκτικής επιτροπής συνίσταται στην παρακολούθηση και στον έλεγχο του Διοικητικού Συμβουλίου ως προς την οικονομική διαχείριση της συνδικαλιστικής οργάνωσης. Η ελεγκτική επιτροπή υποβάλλει έκθεση στη Γεν. Συνέλευση για την οικονομική διαχείριση του Διοικητικού Συμβουλίου, η οποία συζητείται συνήθως με τον απολογισμό του Διοικητικού Συμβουλίου.
ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΟΙ:
Αν η πρωτοβάθμια συνδικαλιστική οργάνωση συμμετέχει σε υπερκείμενη δευτεροβάθμια οργάνωση π.χ. ομοσπονδία , εκλέγει αντιπροσώπους με τους οποίους εκπροσωπείται στη δευτεροβάθμια οργάνωση.
Οι αντιπρόσωποι όλων των πρωτοβάθμιων οργανώσεων που συμμετέχουν στη δευτεροβάθμια συγκροτούν τη Γενική Συνέλευση της δευτεροβάθμιας οργάνωσης ή το Συνέδριο των αντιπροσώπων, όπως συνήθως ονομάζεται. Τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των αντιπροσώπων απέναντι στην υπερκείμενη οργάνωση ρυθμίζονται απο το καταστατικό της, από τον νόμο και από τις διατάξεις του Α.Κ. για τα σωματεία (άρθρο 78) που εφαρμόζονται ανάλογα στις δευτεροβάθμιες και τριτοβάθμιες οργανώσεις. Το καταστατικό της υπερκείμενης οργάνωσης καθορίζει το μέτρο, με το οποίο υπολογίζεται ο αριθμός των αντιπροσώπων . Το μέτρο πρέπει να είναι ενιαίο για όλες τις συνδικαλιστικές οργανώσεις, ώστε να διασφαλίζεται ίση εκπροσώπηση όλων των οργανώσεων στην υπερκείμενη οργάνωση.
Ο αριθμός των αντιπροσώπων βρίσκεται με τη διαίρεση του αριθμού των μελών που ψήφισαν για την ανάδειξη των αντιπροσώπων στην πρωτοβάθμια οργάνωση δια του μέτρου που καθορίζει το καταστατικό της υπερκείμενης οργάνωσης. Αν από τη διαίρεση προκύπτει κλάσμα μεγαλύτερο από το μισό του αριθμού που αποτελεί το μέτρο, τότε προστίθεται ένας ακόμη αντιπρόσωπος. Αν αντίθετα προκύπτει κλάσμα μικρότερο από το μισό του μέτρου, τότε δεν αντιπροσωπεύεται στην οργάνωση.
