Συνολικά οι κρατικές επιχειρήσεις είναι υπεύθυνες για το 35% των άμεσων επενδύσεων του αναπτυσσόμενου κόσμου στο εξωτερικό, στο διάστημα 2003-10. Εντυπωσιακό δε λέτε. Και μετά κάποιοι μιλάνε για ελεύθερη οικονομία και ιδιωτική πρωτοβουλία. Με την Δύση σε κρίση, και τις αναδυόμενες οικονομίες σε άνθηση, οι Κινέζοι έπαψαν να βλέπουν τις κρατικές επιχειρήσεις ως έναν απλό σταθμό στον δρόμο προς τον φιλελεύθερο καπιταλισμό, και τις θεωρούν πλέον ως ένα βιώσιμο και σταθερό μοντέλο. Μάλιστα, αρχίζει να αναπτύσσεται η ιδέα ότι έχουμε σε μια νέα φάση επανασχεδιασμού του καπιταλισμού, κάνοντας τον πιο λειτουργικό, και πολλές ανερχόμενες οικονομικές δυνάμεις συμφωνούν.
Έτσι η κυβέρνηση της Βραζιλίας, που αγκάλιασε τις ιδιωτικοποιήσεις στη δεκαετία του 1990, σήμερα πιέζει τις μικρές επιχειρήσεις να ενωθούν σε ένα μεγαλύτερο (δημόσιο) σχήμα. Το ίδιο κάνει και η Ν. Αφρική. Βλέποντας κανείς αυτές τις εξελίξεις, θέτει αμέσως δύο ερωτήματα. Πως μπορεί να κυλίσει αυτό το μοντέλο και ποια τύχη μπορεί να έχει. Επίσης, ποίες θα είναι οι επιπτώσεις από τον κρατικό καπιταλισμό.
Οι υποστηρικτές αυτού του νέου αναπτυσσόμενου οικονομικού συστήματος ισχυρίζονται πως αυτός παρέχει σταθερότητα και ανάπτυξη, ενώ είναι ξεκάθαρο ότι η τραγική πολιτική (όπως αυτή έγινε) ιδιωτικοποιήσεων που κυριάρχησε στη Ρωσία του BorisYeltsin τρόμαξε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, και συνετέλεσε στο να επικρατήσει η άποψη ότι το κράτος θα πρέπει να χαλιναγωγήσει τον άκρατο καπιταλισμό, και να παρέχει όχι μόνο υποδομές σε επίπεδο δρόμων και γεφυρών, αλλά και σε επίπεδο ναυαρχίδων εταιριών της οικονομίας.
Η Σιγκαπούρη είναι από τις πρώτες που εφάρμοσαν αυτό το μοντέλο, επέτρεψε την είσοδο ξένων επιχειρήσεων, και υιοθέτησε τις δυτικές μεθόδους διοίκησης και οργάνωσης, ενώ την ίδια ώρα διατηρούσε μεγάλα ποσοστά μεγάλων εταιρειών, οι οποίες ήταν και είναι εισηγμένες.
Όπως αναφέρθηκε και πάνω με αριθμούς το πλέον κλασικό παράδειγμα είναι αυτό της Κίνας, όπου απλά η σχέση μεταξύ κράτους και επιχειρηματιών είναι κάτι παραπάνω από στενή. Και ενώ στη Δύση, οι απόψεις των ιδιωτών επιχειρηματιών διαφέρουν από αυτές των κυβερνητικών στελεχών, στην Κίνα οι απόψεις αυτές συγκλίνουν απόλυτα.
Το μοντέλο αυτό δεν έχει καμία ομοιότητα με την καταστροφική σειρά κρατικοποιήσεων που είδαμε στην Αγγλία, και αλλού, πριν από 50 χρόνια. Οι κινεζικές εταιρίες κλείνουν συμβόλαια σε ολόκληρο τον πλανήτη. Οι μεγαλύτερες από αυτές είναι εξωστρεφείς, εισάγονται σε ξένα χρηματιστήρια, και αγοράζουν ξένες εταιρίες. Η δε κυβέρνηση είναι επιλεκτική όσον αφορά στο ποιες εταιρίες αγοράζει. Σε γενικές γραμμές, το κινεζικό κράτος έχει χαλαρώσει τον έλεγχό του επί της οικονομίας, προτιμώντας να εστιάσει σε τομείς όπου μπορεί να κάνει την διαφορά.
Σίγουρα σε αυτό το μοντέλο υπάρχουν πολλά θετικά, αλλά σίγουρα αυτό το μοντέλο παρουσιάζει και πολλές αδυναμίες. Όταν η κυβέρνηση ευνοεί κάποιες επιχειρήσεις, σίγουρα αυτό σημαίνει ότι ευνοούνται κάποιες άλλες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, το 2009 και οι γίγαντες China Mobile και, China National Petroleum Corporation, σημείωσαν κέρδη $33 δις, περισσότερα δηλαδή από το σύνολο των 500 πιο κερδοφόρων κινεζικών εταιριών μαζί! Και στο κομμάτι του στελεχιακού δυναμικού, αποδεδειγμένα, όλα τα ταλέντα από τα καλύτερα πανεπιστήμια της χώρας, με μεταπτυχιακές σπουδές και διδακτορικά από τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου απορροφούνται από τις εν λόγω επιχειρήσεις.
Σύμφωνα με μελέτες, οι κρατικές εταιρίες χρησιμοποιούν τα κεφάλαια λιγότερο αποτελεσματικά από τις ιδιωτικές, και αναπτύσσονται πολύ πιο αργά. Επίσης, σε πολλά κράτη, οι “ευνοούμενες” κρατικές επιχειρήσεις ξοδεύουν χρήματα σε πολυτελή κτίρια, σε μια εποχή που οι ιδιώτες επιχειρηματίες παλεύουν να βρουν χρηματοδότηση, ενώ σίγουρα ακολουθούν μια λογική οικονομικού “μαζέματος”.
Ένα άλλο ζήτημα και πολύ σοβαρό είναι ότι οι κρατικές επιχειρήσεις είναι πολύ καλές στην αντιγραφή, εν μέρει επειδή χρησιμοποιούν την δύναμη του κράτους για να αποκτήσουν την τεχνολογία τους. Αν όμως χρειαστεί να παράγουν δικές τους ιδέες, τότε θα καταστούν λιγότερο ανταγωνιστικές. Αυτού του είδους οι επιχειρήσεις παίζουν λίγα και μεγάλα στοιχήματα, αντί για πολλά και μικρά. Τα παγκόσμια κέντρα καινοτομίας είναι συνήθως κάποιες μικρές πρωτάρες ιδιωτικές επιχειρήσεις.
Το κρατικό μοντέλο δεν παράγει σταθερότητα. Λειτουργεί καλά, εφόσον στηρίζεται από ένα ικανό κράτος. Πολλές χώρες της Ασίας έχουν μια μανδαρίνικη κουλτούρα. Κάτι που δεν διαθέτουν η Βραζιλία, και η Νότιος Αφρική. Και όπου υπάρχει, ο κρατικός καπιταλισμός, τείνει να ευνοεί τους καλά διασυνδεδεμένους, και στα μέσα, αντί για τους καινοτόμους, που όμως είναι στην απ έξω.
Στην Κίνα, οι τυχεροί είναι κάποιοι μορφωμένοι «πρίγκιπες», στη Ρωσία, μια κάστα ολιγαρχών, τις περισσότερες φορές πρώην πρακτόρων της KGB, που κυριαρχούν τόσο στο Κρεμλίνο, όσο και στις αγορές.
Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι το νέο μοντέλο να προωθεί το ρουσφέτι, την ανισότητα, και τελικά την απογοήτευση, όπως ακριβώς έκανε το ανάλογο καθεστώς Μουμπάρακ στην Αίγυπτο. Βέβαια θα πρέπει να παραδεχθούμε ότι οι ανερχόμενες δυνάμεις πάντοτε χρησιμοποιούσαν το κράτος για να πετύχουν την ανάπτυξη. Το ίδιο συνέβη στην Ιαπωνία και στην Ν. Κορέα την δεκαετία του 1950, στην Γερμανία το 1870, και στις ΗΠΑ λίγο μετά την ανεξαρτησία τους. Όμως, οι χώρες αυτές σύντομα ανακάλυψαν τα όρια του συστήματος. Για αυτό και οι Κινέζοι θα πρέπει να διδαχθούν από το παρελθόν.
Ίσως χρειαστεί να περάσουν κάποια χρόνια, για να φανερωθούν οι αδυναμίες αυτού του μοντέλου. Στο μεταξύ, θα παρουσιάζονται διάφορα προβλήματα. Οι επενδυτές θα πρέπει να προσέχουν. Οι κρατικοί καπιταλιστές είναι σκληροί, και πολλοί ιδιώτες μπορεί να δουν τις επιχειρήσεις τους να έχουν να αντιμετωπίσουν τις ευνοούμενες από το καθεστώς αντίπαλες επιχειρήσεις.
Μια άλλη ανησυχία έχει να κάνει με την επίδραση του μοντέλου αυτού στο παγκόσμιο εμπόριο. Η ομαλή και ισόνομη λειτουργία του είναι κάτι το πολύ δύσκολο όταν έχεις να κάνεις με στηριζόμενες (φανερά ή κρυφά) από το κράτος επιχειρήσεις. Ήδη, οι πολιτικοί ηγέτες της Δύσης έχουν αρχίσει να χάνουν την υπομονή τους βλέποντας πως κάποια κράτη αλλοιώνουν το σύστημα προς όφελος των δικών τους ελεγχόμενων επιχειρήσεων.
Πάντως, για όσα κράτη θέλουν να ξεχωρίσουν, το μοντέλο του κρατικού καπιταλισμού έχει μεγάλη απήχηση. Τους δίνει την δύναμη που κάποιες ιδιωτικές εταιρίες χρειάζονται χρόνια για να αποκτήσουν. Οι κίνδυνοι όμως είναι περισσότεροι από τα τυχόν πλεονεκτήματα. Για το καλό όλων, τα κράτη θα πρέπει να απεμπολήσουν τον έλεγχο που έχουν επί των επιχειρήσεων, και να τον παραδώσουν σε ιδιώτες. Ένα είναι σίγουρο ότι αν αυτές οι εταιρείες είναι τόσο καλές όσο διαφημίζεται τότε σίγουρα στα χέρια ιδιωτών και με μικρότερη κρατική παρέμβαση θα έχουν ακόμη καλύτερη τύχη. Σίγουρα κάποιες εταιρείες του ιδιωτικού τομέα, διοικούμενα από Golden Boys κατέρρευσαν, λόγω της απληστίας, ενώ πολύ ισχυρίζονται ότι αν υπήρχε ο βούρδουλας του κράτους αυτό δε θα είχε συμβεί. Μπορεί και να έχουν δίκαιο. Άλλα σε κάθε περίπτωση ο κρατικός καπιταλισμός έχει πολλά προβλήματα τα οποία πρέπει να επιλυθούν.
greekfinanceforum.com
