Ο Βρετανός γραµµατέας περιέγραφε µιαν οδυνηρή πραγµατικότητα που επικρατούσε στη χώρα µας µε την άθλια κατάσταση του στρατεύµατος και µε τη βεβαιότητα της πλήρους οικονοµικής κατάρρευσής της, ενώ προειδοποιούσε για επικείµενο λιµό και κίνδυνο να ξεσπάσουν κοινωνικές ταραχές, αν δεν ερχόταν άµεση και σηµαντική βοήθεια από το εξωτερικό. Για πολλοστή φορά η χώρα βρισκόταν στο έλεος... της εξωτερικής βοήθειας.
Στο ίδιο ανεπίσηµο κείµενο, ο γραµµατέας πληροφορούσε τους Αµερικανούς του State Department ότι η βρετανική κυβέρνηση δεν θα µπορούσε να συνεχίσει την οικονοµική βοήθεια προς την Ελλάδα µετά την 31η Μαρτίου του 1947. Το Λονδίνο διατύπωνε την ευχή και την ελπίδα ότι την οικονοµική στήριξη της χώρας θα την αναλάµβαναν, πέραν της προκαθορισµένης ηµεροµηνίας, οι Ηνωµένες Πολιτείες της Αµερικής. Η Ουάσιγκτον, είναι η αλήθεια, δεν πιάστηκε αδιάβαστη σε αυτή την προειδοποίηση, µιας και είχε γνώση των πραγµάτων· ωστόσο αιφνιδιάστηκε ιδιαίτερα από τον δραµατικό τόνο της επιστολής και την ασφυκτικά περιορισµένη προθεσµία τού ενός µηνός που της έθετε το Λονδίνο.
Έτσι, οι Αµερικανοί ανέλαβαν εσπευσµένα να υλοποιήσουν τα δικά τους σχέδια εφαρµόζοντας στη χώρα την πολιτική που επιθυµούσαν από καιρό. Άµεσα αναλαµβάνει δράση ο υφυ πουργός των Εξωτερικών των Η ΠΑ Ντιν Άτσεσον, ο οποίος επιφορτίζεται να ενηµερώσει σχετικά τον πρόεδρο Τρούµαν και τον υπουργό Εξωτερικών Τζορτζ Μάρσαλ. Το σκεπτικό του συνοψιζόταν στο ότι εάν οι ΗΠΑ επιθυµούσαν τη «σωτηρία της Ελλάδας» όφειλαν να αναλάβουν άµεσα πρωτοβουλίες. Αυτή την άποψη την υποστήριζε και µε βάση τις σχετικές αναφορές των Αµερικανών πρεσβευτών στην Αθήνα και τη Μόσχα. Μάλιστα ο Αµερικανός πρεσβευτής στη σοβιετική πρωτεύουσα ήταν κατηγορηµατικός για το ότι η παρουσία των βρετανικών στρατευµάτων είχε αποτρέψει τη µετατροπή της Ελλάδας σε δορυφόρο της Σοβιετικής Ένωσης.
Κατόπιν αυτών, η κατάσταση θεωρήθηκε επείγουσα και στην Ουάσιγκτον συγκροτήθηκε επιτροπή υπό τη διεύθυνση του διπλωµάτη Λου Χέντερσον, που είχε σαν σκοπό την άµεση σχεδίαση του ελληνικού ζητήµατος. Στις 24 Φεβρουαρίου, η επιτροπή αποφάσισε ότι οι ΗΠΑ έπρεπε να επωµιστούν τις αγγλικές υποχρεώσεις στην Ελλάδα για την ασφάλειά της. Εδώ ας σηµειώσουµε ότι το ζήτηµα της Ελλάδας το εξέταζαν ταυτόχρονα µε το ζήτηµα της Τουρκίας, η οποία εγκαταλειπόταν επίσης από τη βρετανική εποπτεία για να περάσει στην αµερικανική. Το State Department τότε, υπό την καθοδήγηση του Άτσεσον, συνέταξε ένα µνηµόνιο µε τη «Θέση και τις συστάσεις του State Department για άµεση και ουσιαστική βοήθεια προς την Ελλάδα και την Τουρκία». Στο µνηµόνιο τονιζόταν ότι η ανεξαρτησία και εδαφική ακεραιότητα των δυο χωρών, Ελλάδας και Τουρκίας, έπαιζαν ζωτικής σηµασίας ρόλο για την ασφάλεια των ΗΠΑ.
Ένα ακόμα μνημόνιο
Για τους Αµερικανούς ετέθη ένα στρατηγικής σηµασίας δίληµµα: από τη µια είχαν την ευκαιρία να αντικαταστήσουν τη Μεγάλη Βρετανία και τις υποχρεώσεις της στις υπό επιρροή χώρες ή να διακινδυνεύσουν µια πανωλεθρία σε όλη την Εγγύς Ανατολή και σε ένα µεγάλο µέρος της Δυτικής Ευρώπης, το οποίο δεν ήταν ακόµα υπό τον έλεγχο της Σοβιετικής Ένωσης. Όσον αφορούσε στα αµερικανικά σχέδια για τη χώρα µας, έπρεπε να ελέγξουν για τη σωστή εκµετάλλευση της βοήθειας, ώστε αυτή να εξασφαλίζει ικανοποιητικά τα αµερικανικά συµφέροντα.
Έτσι το State Department ζήτησε τη δηµιουργία ενός αµερικανικού διοικητικού οργανισµού που «θα αναλάµβανε την ανόρθωση της Ελλάδας». Αυτός ο οργανισµός, όπως εύκολα γίνεται αντιληπτό, θα είχε ευρείες αρµοδιότητες και δικαιοδοσίες στην οικονοµική ζωή της Ελλάδας. Σε χρόνο - ρεκόρ οι Αµερικανοί, εκτιµώντας ότι δεν είχαν στη διάθεσή τους αρκετό χρόνο, προέβησαν στις σχετικές διεργασίες. Έτσι, ο Μάρσαλ και οι υπουργοί Στρατιωτικών και Ναυτικών συµφώνησαν µε τις επισηµάνσεις του µνηµονίου του State Department , πράγµα που έκανε και ο πρόεδρος Τρούµαν στις 26 Φεβρουαρίου, προκειµένου, όπως χαρακτηριστικά δήλωσε, «να µην χαθεί η Ελλάδα και να µην επεκταθεί το Σιδηρούν Παραπέτασµα κατά µήκος της Ανατολικής Μεσογείου». Το μόνο που έμενε στον πρόεδρο ήταν το πώς θα πείσει για την έγκριση της βοήθειας προς την Ελλάδα και την Τουρκία τον αμερικανικό λαό και κυρίως τους Ρεπουμπλικάνους στο Κογκρέσο.
Μέσα σε μια συνεδρίαση στην οποία δεν έλειψαν οι δραματικοί τόνοι, ο Τρούμαν δεν κατάφερε με τα επιχειρήματά του να συγκινήσει τους Ρεπουμπλικάνους. Ό,τι δεν πέτυχε ο Τρούμαν, το κατάφερε ο Ντιν Άτσεσον, ο οποίος παρουσίασε στο Κογκρέσο μια εμπεριστατωμένη πολιτικοστρατιωτική ανάλυση των δεδομένων στην περιοχή και των εύθραυστων ισορροπιών, κάμπτοντας και την παραμικρή αμφιβολία των Ρεπουμπλικάνων. Έτσι, ο Τρούμαν ύστερα από απαίτηση των Ρεπουμπλικάνων δεσμεύτηκε να παρουσιάσει μια εκτεταμένη ανάλυση για τις τρέχουσες σοβαρές εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου αλλά και της Ευρώπης και να ενημερώσει σχετικά τους Αμερικανούς πολίτες για την αναγκαιότητα της ανάληψης αυτής της τόσο σοβαρής αμερικανικής εξωτερικής πρωτοβουλίας.
Έκκληση βοήθειας
Οι κεραυνοβόλες ενέργειες από πλευράς των Αμερικανών δείχνουν το επείγον του θέματος αλλά και το πόσο σοβαρή υπόθεση θεωρούσαν μια ενδεχόμενη αλλαγή στρατοπέδου της Ελλάδας. Την 28η Φεβρουαρίου, ο Χέντερσον καλεί επειγόντως στο State Department τον Έλληνα πρεσβευτή Παύλο Οικονόμου - Γκούρα και του εκθέτει τα καθέκαστα: την πρόθεση αποχώρησης της Βρετανίας, την αδυναμία συνέχισης της βοήθειάς της προς την Ελλάδα και την άμεση ανάληψη των βρετανικών υποχρεώσεων από πλευράς Αμερικής. Ο Χέντερσον ενημέρωσε τον Έλληνα πρέσβη ότι η χώρα του είναι πρόθυμη να προσφέρει στην Ελλάδα στρατιωτική βοήθεια και εξοπλισμό, όπως και βοήθεια στην εκτέλεση μακροπρόθεσμων οικονομικών προγραμμάτων.
Ωστόσο, για να γίνουν όλα αυτά, έπρεπε η Ελλάδα να υποβάλει στο State Department μια επίσημη έκκληση από μέρους της ελληνικής κυβέρνησης, στην οποία θα ζητούσε την οικονομική και στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ. Αυτό θεωρήθηκε απαραίτητο από την αμερικανική πλευρά ώστε να είναι σε θέση να αποδείξει σε ενδεχόμενες κατηγορίες ότι δεν πρόκειται για παρέμβαση στα εσωτερικά της χώρας. Το σχέδιο της έκκλησης εν πρώτοις συντάχτηκε στην Ουάσιγκτον από τις αμερικανικές και ελληνικές αντιπροσωπείες και στάλθηκε αυθημερόν στην Αθήνα προς έγκριση. Η απάντηση έφτασε στην Ουάσιγκτον στις 2 Μαρτίου και επιδόθηκε στον Χέντερσον από τον Παύλο Οικονόμου - Γκούρα. Στο σχέδιο η ελληνική κυβέρνηση είχε προβεί
σε μικρές αλλαγές και έτσι το κείμενο δόθηκε στη δημοσιότητα στις 4 Μαρτίου του 1947 από τον υπουργό των Εξωτερικών Τζορτζ Μάρσαλ. Ο Μάρσαλ στις δηλώσεις του αναφέρθηκε στην τραγική κατάσταση της Ελλάδας, της οποίας η έκκληση για αμερικανική βοήθεια τράβηξε την προσοχή του προέδρου Τρούμαν.
Λίγες μέρες αργότερα ο Αμερικανός πρόεδρος ανακοίνωσε στο Υπουργικό Συμβούλιο την απόφαση για την αποστολή βοήθειας προς την Ελλάδα. Στις 12 Μαρτίου, σε κοινή συνεδρίαση των σωμάτων του Κογκρέσου, ο πρόεδρος ενημέρωσε διεξοδικά για τη βοήθεια στην Ελλάδα. Έτσι, εγκαινιάστηκε μια νέα αμερικανική πολιτική που έλαβε την ονομασία «Δόγμα Τρούμαν». Στην ομιλία του, ο Αμερικανός πρόεδρος δεν παρέλειψε να τονίσει την οικτρή οικονομική κατάσταση της χώρας και την απειλή που αντιμετώπιζε η Ελλάδα από τη δράση των ανταρτών, την απόφαση της Βρετανίας να εγκαταλείψει στη μοίρα της τη χώρα, την αδυναμία των Ηνωμένων Εθνών να αναλάβουν πρωτοβουλίες για τη σωτηρία της Ελλάδας και, τέλος, για την αναγκαιότητα της αμερικανικής πρωτοβουλίας, «προκειμένου να εξακολουθήσει να υπάρχει μια ελεύθερη Ελλάδα»!
http://topontiki.gr/
