τις ερμηνείες του, τα τραγούδια αλλά και τη στάση ζωής του δύο πατρίδες, Ελλάδα και Κρήτη. Έτσι έλεγε: «Έχω δυο πατρίδες που αγαπώ το ίδιο».
Ο Νίκος Ξυλούρης γεννήθηκε στην Κρήτη, 7 Ιουλίου του 1936 στα Ανώγεια Μυλοποτάμου, στο Ρέθυμνο. Όλη του η διαδρομή, από το καμένο από τους Γερμανούς χωριό του την περίοδο της Κατοχής μέχρι την Αθήνα και από την λύρα που ξεκίνησε να μαθαίνει στα 10 του χρόνια μέχρι τη γνωριμία του με την Ουρανία Μελαμπιανάκη και το στήσιμο της οικογένειας του με τα δύο του παιδιά, τον Γιώργη και τη Ρηνιώ, τον ανήγαγαν σε «Αρχάγγελο της Κρήτης» όπως τον αποκαλούσαν οι περισσότεροι.
Μα τον έλεγαν και «κλωσσού», επειδή όπου και αν πήγαινε, μάζευε γύρω του δεκάδες παιδιά τα οποία αναγνώριζαν την παιδικότητα και την αθωότητα του Νίκου Ξυλούρη.
Ο Ξυλούρης, ο Ψαρονίκος όπως ήταν το παρατσούκλι του λόγω του ότι ο πατέρας του ήταν άνθρωπος της θάλασσας, λατρεύτηκε από συνθέτες και ποιητές, βραβεύτηκε σε Ελλάδα και εξωτερικό μα ποτέ του δεν απαρνήθηκε μήτε την καταγωγή του, μήτε τους παιδικούς του φίλους, με τους οποίους συναντιόταν συχνά και γυρόφερνε μαζί τους τις πλαγιές και τις κορφές του Ψηλορείτη.
Υπήρξε άνθρωπος με απόλυτη συναίσθηση της ευθύνης και του καθήκοντος του. Θεωρούσε τη μουσική καθήκον και έλεγε πάντα πως η θέση του είναι δίπλα στους ανθρώπους που περιμένουν να μιλήσουν μαζί του μέσα από τα τραγούδια και τις νότες. Ήταν δε τόση η ευθύνη αυτή που ένιωθε, ώστε όταν πέθανε ο πατέρας του, πήρε το αεροπλάνο κατέβηκε στην Κρήτη για να τον κηδεύσει και το ίδιο βράδυ επέστρεψε στην πρωτεύουσα για να μη λείψει από τη μουσική σκηνή όπου τραγουδούσε. Ο Νίκος Ξυλούρης έλεγε πως, σκλαβώθηκε μέσα στις μπουάτ και τα φώτα της Αθήνας αλλά δεν μπορούσε να εγκαταλείψει τους ανθρώπους, όλους εκείνους που τον πίστευαν ως καλλιτέχνη και τον ακολουθούσαν.
Όταν οι γιατροί ανακάλυψαν πως πάσχει από την επάρατη νόσο, ένιωσε πως χάνει τα χώματα κάτω από τα πόδια του. Το πείραξε που δεν μπορούσε να νικήσει την αρρώστια μα περισσότερο -όπως εξομολογούνταν σε δικούς του - τον πείραζε που στεναχωριούνταν η οικογένεια του. Ο Κρητικός, ο καλλιτέχνης, ο Ανωγειανός Νίκος Ξυλούρης έφυγε από τη ζωή στα 44 χρόνια του, όμως άφησε πίσω του σπουδαίες κουβέντες για τη ζωή, για τη φύση, για την αγάπη, τον έρωτα, για το σεβασμό στους γερόντους και την αγάπη στην πατρίδα. Κουβέντες και λόγια, που είχε κάνει με φίλους και συντοπίτες του. Μα πάνω από όλα όπως και ο ίδιος έλεγε «είμαι περήφανος για τρία πράγματα. Που είμαι Ανωγειανός, Κρητικός και Βενιζελικός».
