Η ανάγκη για την προστασία της έχει αναγνωρισθεί όχι μόνο με την κήρυξη της σας Εθνικό Δρυμό από το 1966, αλλά και σε πανευρωπαϊκή κλίμακα με την ένταξη της στο δίκτυο των ιδιαίτερα προστατευόμενων περιοχών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας.
Επίσης, πρόσφατα, έχει ενταχθεί σε ειδικό πρόγραμμα που χρηματοδοτεί η Ε.Ο.Κ. για τη λήψη των επειγουσών μέτρων για την προστασία και την ορθολογική διαχείριση των πληθυσμών της καφετιάς αρκούδας στην Ελλάδα και την Ιταλία.
Αποτελεί μια απομονωμένη περιοχή στο Βόρειο τμήμα της Πίνδου. Έχει συνολική έκταση 68.990 στρέμματα και αποτελείται από τον πυρήνα με έκταση 33.490 στρέμματα και την περιφερειακή ζώνη προστασίας με έκταση 35.500 στρέμματα. Από τη συνολική έκταση των 68.990 στρεμμάτων τα 48.718στρ ποσοστό 70,62% ανήκουν στο Ν. Γρεβενών και τα υπόλοιπα 20.272στρ ήτοι ποσοστό 29,38% ανήκουν στον Ν. Ιωαννίνων.
Ο Δρυμός της Πίνδου χαρακτηρίζεται από τους ειδικούς ως μοναδικός από βιολογικό, οικολογικό και ερευνητικό ενδιαφέρον. Συνδυάζει το αισθητικό τοπίο μεγάλης αξίας, τον βιότοπο με μεγάλη ποικιλότητα χλωρίδας και πανίδας, πολυποίκιλη γεωμορφολογική σύνθεση, αισθητικότητα και μοναδικότητα σε Εθνική και Ευρωπαϊκή κλίμακα.
Έως σήμερα είναι γνωστό πως ο Δρυμός προστατεύει 7 είδη αμφιβίων, 10 είδη ερπετών, 70 είδη πουλιών και 17 είδη θηλαστικών, ενώ άγνωστη είναι η συνεισφορά του στην προστασία της εντομοπανίδας. Ο Δρυμός ακόμη φιλοξενεί 415 είδη φυτών και μια πλούσια μυκοχλωρίδα με 86 είδη μανιταριών.
Στα απόμερα δάση και στις δυσπρόσιτες πλαγιές βρίσκουν καταφύγιο σπάνια μεγάλα θηλαστικά: η αρκούδα (Ursus arctos) ο αγριόγατος (Felis sylvestris), ο λύγκας (Lynx lynx), το ζαρκάδι (Capreolus capreolus) και αγριόγιδο (Rupicapra rupicapra), ενώ στα πεντακάθαρα ποτάμια του Δρυμού, ζει ένα υδρόβιο θηλαστικό - η βίδρα (Lutra lutra). Οι νυχτερίδες (Chiroptera), τα πιο εξελιγμένα πετούμενα θηλαστικά, σηματοδοτούν την νυχτερινή ζωή του δάσους. Έως σήμερα μας είναι γνωστά 5 είδη χειροπτέρων που ζουν στο Δρυμό, με πιο χαρακτηριστικό το νυκτοβάτης (Nyctalys noctula).
Βασίλειο των αρπακτικών πουλιών, ο Δρυμός προστατεύει 10 σπάνια είδη, εκ των οποίων ο σπάνιος βασιλαετός (Aquilla heliaca), ο χρυσαετός (Aquilla chrysaetos), το σαίνι (Accipiter brevipes) και ο χρυσογέρακας (Falco biarmicus). Συνολικά περισσότερα από 70 είδη πουλιών είναι γνωστό πως ζουν σήμερα στο Δρυμό της Πίνδου. Από τα σπάνια πουλιά είναι η χιονάδα (Eremophilla alpestris), πουλί των αλπικών λιβαδιών και ο διπλοκεφαλάς (Lanius excubitor) που έρχεται κάθε καλοκαίρι από την Αφρική. Τα εκτεταμένα και ώριμα δάση του Δρυμού φιλοξενούν 8 είδη δρυοκολαπτών: το λευκονώτη (Dendrocopus leucotos), τη μεσοτσικλιτάρα (Dendrocopus medius), τη νανοτσικλιτάρα (Dendrocopus minor) και τη μαυροτσικλιτάρα (Dryocopus martius).
Στο υγρό κλίμα του Δρυμού επιβιώνουν δέκα είδη ερπετών. Ανάμεσά τους το ασινόφιδο (Coronella austriaca), η σαίτα (Coluber austriaca) και το λιμνόφιδο (Natrix tessellata).
Τα άφθονα νερά των ρεμάτων, λιμνών και πηγών σφείζουν από αμφίβια ζωή επτά είδη. Ο αλπικός τρίτωνας (Triturus alpestris), που μοιάζει με μικρό δράκο, ζει στις ορεινές λίμνες του δρυμού, με πιο χαρακτηριστικές τις δύο λίμνες της Φλέγγας στα 1950 μ. υψόμετρο. Το καλοκαίρι ο επισκέπτης αναγνωρίζει εύκολα τη βομβίνη (Bombina variegata), τον ελληνικό βάτραχο (Rana graeca), το χωματόφρυνο (Bufo bufo), τον πρασινόφρυνο (Bufo viridis) και τη σαλαμάντρα (Salamandra salamandra). Στα μεγάλα ρέματα του Δρυμού ζει η πέστροφα (Salmo trutta fario). Στα χαμηλότερα σημεία του Δρυμού απαντώνται και άλλα είδη ψαριών όπως ο Κέφαλος των γλυκών νερών (Leusiscus cephalus) και το συρτάρι (Chondrostoma nasus).
Επίσης, η χλωρίδα του Δρυμού είναι σπάνια με μεγάλο βαθμό ενδημισμού. Συνολικά έχουν καταγραφεί 415 φυτικά είδη. Η Κενταύρεια των ορέων των βλάχων (Centaurea vlachorum) δεν συναντάται πουθενά σ΄όλον τον κόσμο παρά μόνο στον Δρυμό. Άλλα είδη του Δρυμού είναι ενδημικά της κεντρικής και βορειοδυτικής Ελλάδας, όπως η σολδανέλα της Πίνδου (Soldanella pindicola), η σιλένε της Πίνδου (Silene pindicola), η φριτιλλάρια η ηπειρωτική (Fritillaria epirotica) κά. Ο Δρυμός φιλοξενεί ακόμη κι άλλα φυτά που είναι ευρύτερα ενδημικά. Είτε είδη που απαντώνται μόνο στην Ελλάδα και στην Αλβανία, όπως η λαδανιά η αλβανική (Cistus albanicus), η βιόλα η αλβανική (Viola albanica), ο θύμος ο τευκριοειδής (Thymus teucrioides), ο δύανθος ο αιματοκαλυκοειδής (Dianthus haematocalyx ssp. pindicola), το λείριο το αλβανικό (Lillium albanicum) κά. Είτε είδη που είναι ενδημικά των Βαλκανίων γενικότερα, όπως o δύανθος ο δελτοειδής (Dianthus deltoides ssp. degenii), η μινουάρτια του Μπαλτατσί (Minuartia baldacii), το ρόμπολο (Pinus leucodermis) και το άλλιο (Allium breviradum). Σπάνια είδη του Ε.Δ. Πίνδου, τυπικά των οφειολιθικών πετρωμάτων, είναι η βορμουελέρα του Μπαλτατσί (Bormuellera baldacii), η βορμουελέρα της Τύμφης (Bormuellera tymphaea), ο λεπτόπλαξ ο κρασπεδοειδής (Leptoplax emarginata), η καμπανούλα του Χώκινς (Campanula hawkinsiana), η βιόλα (Viola dukadjinica), η σιλένε της Πίνδου (Silene pindicola).
