Με πρώτη ματιά, το κούρεμα του χρέους (PSI) μοιάζει να είναι μια σημαντική επιτυχία. Θεωρητικά το μέγεθος του ελληνικού εξωτερικού χρέους μειώθηκε κατά περισσότερο από ¤100 δις, ενώ την ίδια ώρα οι Ευρωπαίοι εταίροι, στα πλαίσια του νέου πακέτου πρόσφεραν άλλα ¤130 δισ σε νέα δάνεια. Το αποτέλεσμα ήταν να αποφύγει η Ελλάδα μια γενικευμένη τραπεζική κατάρρευση, και να μην κηρύξει μια εσωτερική στάση πληρωμών, αφήνοντας απλήρωτους του δημοσίους υπαλλήλους της, τις συντάξεις και γενικά να μην μπορεί να καλύψει τις ανάγκες της.
Όλα αυτά όμως είναι μια αυταπάτη, αφού η πραγματικότητα είναι πολύ σκληρή. Ακόμη και μετά την τελευταία συμφωνία, το χρέος της Ελλάδας παραμένει στο 120% του περσινού της ΑΕΠ, με μια προβλεπόμενη ύφεση κατά 7% φέτος (πράγμα εξαιρετικά πιθανό), και ένα συντηρούμενο έλλειμμα, το χρέος θα φτάσει στο 130% του ΑΕΠ, πριν τελικά σταθεροποιηθεί στο 120% το 2020. Ακόμη όμως και αυτό το θαύμα επιτευχθεί, το μειωμένο χρέος δεν είναι βιώσιμο. Με έναν πληθυσμό που προβλέπεται να μειώνεται κατά 0.5% κάθε χρόνο, για τα επόμενα 30 χρόνια, ακόμη και αν το κατά κεφαλήν εισόδημα αυξάνονταν με ρυθμούς της Γερμανίας (1.55% ετησίως), το χρέος αυτό δεν θα μπορούσε να εξυπηρετηθεί. Πάμε να δούμε τους αριθμούς. Ας υποθέσουμε ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να δανειστεί με πραγματικά επιτόκια της τάξης του 3%, η κυβέρνηση θα έπρεπε μα πετύχει ετήσιο πρωτογενές πλεόνασμα 2.6% επί του ΑΕΠ, για τα επόμενα 30 χρόνια, μόνο και μόνο για να διατηρεί σταθερό το βάρος του χρέους, πράγμα το οποίο είναι ξεκάθαρο ότι δεν είναι επιτεύξιμο. Να σημειωθεί ότι τα τελευταία 25 χρόνια, η Ελλάδα είχε ένα μέσο πρωτογενές έλλειμμα 2% ετησίως, ενώ για να μειωθεί ο λόγος χρέους /ΑΕΠ στο 70%, η χώρα θα πρέπει να καταφέρει ένα μέσο πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 4% για τα επόμενα 30 χρόνια, κάτι που μόνο περιστασιακά πέτυχε τέσσερις φορές τα τελευταία 25 χρόνια.
Γεννάται λοιπόν το ερώτημα, γιατί πανηγυρίζουν η ΕΕ και το ΔΝΤ; Επειδή πολύ απλά, ο πρωταρχικός στόχος αυτών των οργανισμών ήταν να μειωθεί ο κίνδυνος που θα προέκυπτε για το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα, από μια ελληνική χρεοκοπία, αφού είναι ξεκάθαρο ότι δεν είναι η Ελλάδα, η βασική τους προτεραιότητα.
Αν δούμε τις αντιδράσεις των αγορών, η συμφωνία πέτυχε τον στόχο της. Η καθυστέρηση στην ολοκλήρωσή της επέτρεψε σε πολλούς πιστωτές να αποφύγουν τις δυσμενείς συνέπειες του απρόσεκτου δανεισμού τους προς την Ελλάδα. Περίπου το μισό από το ελληνικό εξωτερικό χρέος, οφείλεται σε δάνεια ιδιωτών προς τον κρατικό τομέα.
Οι δανειστές που η ΕΕ και το ΔΝΤ ήθελαν να βοηθήσουν ιδιαίτερα, ήταν οι τράπεζες, που πέτυχαν να μειώσουν την έκθεσή τους μόνο μερικώς. Την περίοδο μεταξύ Μαΐου 2010, και Σεπτεμβρίου 2011, το ελληνικό χρέος που βρίσκονταν στα χέρια των γαλλικών τραπεζών, μειώθηκε κατά 39% (¤4.6 δισ), ενώ την ίδια ώρα, αυτό των γερμανικών μειώθηκε κατά 31% (¤2.9 δισ), και των ιταλικών κατά 30% (¤530 εκατ). Να σημειωθεί ότι σε μεγάλο βαθμό οι εν λόγω μειώσεις οφείλονται στην μείωση της αγοραστικής αξίας των περιουσιακών τους στοιχείων. Έτσι, κατά μέσο όρο, οι τράπεζες πούλησαν ελάχιστα.
Ποιο ήταν όμως το αντίτιμο των μειώσεων αυτών των απωλειών του ιδιωτικού τομέα; Αν η Ελλάδα χρεοκοπούσε το 2010, επιβάλλοντας το ίδιο κούρεμα στους ιδιώτες με αυτό που επιβλήθηκε πρόσφατα, θα είχε φέρει την αναλογία χρέους προς ΑΕΠ στο εύκολα διαχειρίσιμο 80%. Αυτό θα ήταν μια οδυνηρή διαδικασία, αλλά οι Έλληνες θα γλίτωναν από μια μείωση κατά 7% του ΑΕΠ, και μια ανεργία της τάξης του 22%, με αυτήν στους νέους να φτάνει στο 48%.
Το πιο σημαντικό είναι ότι μια χρεοκοπία το 2010 θα επέτρεπε περισσότερες προσαρμογές. Σύμφωνα με τις τελευταίες εξελίξεις, κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται. Αν η ελληνική οικονομία δεν ανακάμψει σύντομα, η χώρα θα χρειαστεί και νέα βοήθεια. Που θα την βρει; Το μεγάλο κομμάτι του υπάρχοντος χρέους της βρίσκεται στα χέρια του δημόσιου τομέα, που παραδοσιακά δεν επιτρέπει κουρέματα. Το υπόλοιπο έχει επανεκδοθεί με όρους αγγλικού, και όχι ελληνικού, δίκαιου, με αποτέλεσμα να μην υπόκειται στον έλεγχο του ελληνικού κράτους και της νέας συλλογικής ρήτρας, που επιτρέπει μερικές χρεοκοπίες.
Το ερώτημα λοιπόν είναι ένα και απλό. Θα δεχθούν οι ευρωπαίο να κουρευτεί το χρέος το οποίο βρίσκεται στο δημόσιο τομέα, κάτι το οποίο θα προκαλέσει μεγάλες αντιδράσεις μέσα στις χώρες της Ε.Ε.. Κατά την άποψη του Luigi Zingales, που είναι ο αρχικός συγγραφέας αυτού του άρθρου όχι, ενώ αυτό, όπως αναφέρει, θα αποτελέσει τη δεύτερη πράξη του ελληνικού δράματος. Κατά τη δική μας άποψη (GFF), όπως έχουμε αναφέρει και στο κεντρικό μας σχόλιο, κάτι τέτοιο είναι και το πλέον πιθανό να συμβεί προς τα τέλη του 2012 ή το πιο πιθανό στο πρώτο τρίμηνο του 2013. Κλειδί για να δοθεί το πράσινο φως για μια τέτοια κίνηση. Απλά να επιτύχει η χώρα στην πλειοψηφία των μεταρρυθμίσεων και τα υπόλοιπα θα έρθουν. Σε αντίθετη περίπτωση, η δραχμή είναι κοντά.
Luigi Zingales, εκταταμένη ανασκευή κειμένου GFF
greekfinanceforum.com
