Η υπόθεση των Μεταλλείων δεν αφορά μόνο τη Χαλκιδική !
Οι περισσότεροι από τους παλιότερους εδώ στην περιοχή μας ξέρετε το θέμα με τα μεταλλεία χρυσού, επειδή όμως είναι και οι νεότεροι που δεν γνωρίζουν και επιβάλλεται να μάθουν νομίζω ότι θα πρέπει να γράψω τα πράγματα από την αρχή. Γιατί όλοι έχουν δικαίωμα να ξέρουν τι πραγματικά γίνεται εδώ και πολλά χρόνια.
H εταιρία τώρα είναι η “EΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ Α.Ε”, θυγατρική της καναδικής ELDORADO GOLD, μεγαλομέτοχοι Μπόμπολας-Κούτρας! Και από την άλλη πλευρά οι κάτοικοι, οι τοπικές κοινωνίες που έχουν κάθε δικαίωμα να διεκδικούν την υπεράσπιση των φυσικών τους πόρων, του νερού τους, των δασών τους της γης τους, απέναντι σε πρακτικές που είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι έχουν καταστροφικές συνέπειες.
Η μεταλλευτική ιστορία της περιοχής της ΒΑ Χαλκιδικής ξεκινάει από πολύ παλιά. Συμφώνα με μετρήσεις που έχουν γίνει εντοπίζονται στην κλασσική εποχή. Στη νεότερη ιστορία η ιδιοκτησία των μεταλλείων Κασσάνδρας όπως ονομάζονται, περιλαμβάνει τρία μεταλλεία: το Μαντεμ Λάκκο και τις Μαύρες Πέτρες που λειτουργούν με διακοπές μέχρι και σήμερα και την Ολυμπιάδα που έχει παύσει. Τα μεταλλεία για πολλά χρόνια και μέχρι το 1986 ανήκαν στον κ. Μποδοσάκη. Εκεί, και σε συνθήκες άθλιες κάτω από εργοδοτική τρομοκρατία, δούλευαν καθημερινά εκατοντάδες εργάτες με κίνδυνο τη ζωής τους. Άλλωστε ουκ ολίγες φορές ο κίνδυνος αυτός μετατράπηκε σε δυστυχήματα. Υπό αυτές τις συνθήκες το ’70 ξεκινούν σποραδικές απεργίες και το ’77 η σύγκρουση των μεταλλωρύχων με την εργοδοσία κορυφώνεται, με μια από τις μεγαλύτερες απεργίες της μεταπολίτευσης που διήρκησε 7 μήνες. Η μεγαλειώδεις αυτή σύγκρουση λήγει τελικά άδοξα μετά από την επέμβαση των δυνάμεων καταστολής και με απολύσεις μεγάλου αριθμού απεργών. Τελικά μερικά χρόνια αργότερα, το 1982, οι απολυμένοι θα δικαιωθούν δικαστικά και θα επαναπροσληφθούν αλλά ως αντίποινα αναγκάζονται να κάνουν τις χειρότερες δουλείες. Το 1987 η ΜΕΤΒΑ, εταιρία που ανήκει στο δημόσιο, φέρνει το πρώτο σχέδιο ανάπτυξης μεταλλουργίας χρυσού στα Καλύβια Χαλκιδικής. Οι κάτοικοι εναντιώνονται σε αυτά τα σχέδια και καταφέρνουν να σταματήσουν αυτήν την εξέλιξη.Ουσιαστικά αυτή η πρώτη κίνηση είναι η αρχή του μακροχρόνιου αγώνα τους ενάντια στην εκμετάλλευση και βιασμό του τόπου τους. Το 1995 τα μεταλλεία πωλούνται στην καναδική πολυεθνική Tvxgold, όπου και αυτή με τη σειρά της φέρνει σχέδιο εξόρυξης χρυσού αυτή τη φορά στην Oλυμπιάδα. Η αντίδραση των κατοίκων είναι άμεση και δυναμική. Στήνουν φυλάκιο μέσα στο δάσος ,στο δρόμο προς τις εγκαταστάσεις της εταιρίας. Εκεί συγκεντρώνονται σε 24ωρη βάση γυναίκες, άντρες και παιδιά εμποδίζοντας αποτελεσματικά την μεταφορά μηχανημάτων στο μεταλλείο.
Τον Οκτώβρη του ’96, τα ΜΑΤ ως γνήσιοι προστάτες των αφεντικών επιτίθενται στο φυλάκιο, κάνουν 7 συλλήψεις και περνούν γεωτρύπανα που είναι απαραίτητα για την συνέχιση του έργου. Σε απίστευτο χρόνο μαζεύονται κάτοικοι από τα γύρω χωριά και ξεσπούν επεισόδια. Οι αστυνομικές δυνάμεις οπισθοχωρούν και οι κάτοικοι επιτίθενται στις κλούβες, εισέρχονται στις εγκαταστάσεις του μεταλλείου, καίνε τα γεωτρύπανα και προκαλούν δολιοφθορές. Η κατάσταση είναι έκρυθμη και οι κάτοικοι πραγματικά μαχητικοί υπερασπιζόμενοι με “νύχια και δόντια’’ τη γη και την ελευθερία τους. Πλέον ο τόπος γεμίζει από αστυνομικές δυνάμεις θυμίζοντας μέρες χούντας όπως χαρακτηριστικά φωνάζουν. Το Νοέμβρη του ’97 επιβάλλεται στρατιωτικός νόμος με απαγόρευση της κυκλοφορίας τα βράδια, καθώς και των συγκεντρώσεων με σκοπό να καμφθεί το ηθικό των κατοίκων, οι οποίοι αντιδρούν ακόμη περισσότερο.
Ένα κύμα αλληλεγγύης ξεσπά σε όλη τη Ελλάδα για τους αντιστεκόμενους.Το 2000 η Tvx προχωρεί σε εκμετάλλευση των μεταλλείων κάτω από το χωρίο Στρατονίκη. Αναπόφευκτα οι κάτοικοι “τινάζονται’’ πάνω, από τα φουρνέλα της εταιρίας αντιδρώντας άμεσα. Ως απάντηση 4 διμοιρίες ΜΑΤ επί 8 μήνες στρατοπεδεύουν στο χωριό για να εξασφαλίσουν την απρόσκοπτη λειτουργία των μεταλλείων. ΟΠΩΣ ΒΛΕΠΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΠΟΥ ΑΦΗΓΟΥΜΑΙ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ ΟΛΑ ΤΑ “ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΑ ΜΕΣΑ” ΓΙΑ ΝΑ ΕΠΙΒΑΛΛΟΥΝ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ.
Ακολουθούν επεισόδια και 208 κάτοικοι σέρνονται στα δικαστήρια. Παράλληλα με τον άμεσο και καθημερινό αγώνα με την αστυνομία και την ίδια την εταιρία οι κάτοικοι προσφεύγουν και στο ΣτΕ (Συμβούλιο της Επικρατείας). Έτσι, στις αρχές του 2002 βγαίνει η απόφαση που λέει όχι στη μεταλλουργία χρυσού στην Ολυμπιάδα και στις αρχές του 2003 όχι στην εξόρυξη κάτω από τη Στρατονίκη. Μετά και από αυτή την εξέλιξη η εταιρία αδυνατώντας να κάνει κάτι άλλο καταθέτει αίτηση πτώχευσης θέτοντας σε διαθεσιμότητα τους 480 εργαζόμενους. Οι εργαζόμενοι ξεσηκώνονται καθώς βρίσκονται ακόμη μια φορά μπλοκαρισμένοιανάμεσα στις ψηφοθηρικές υποσχέσεις των δημάρχων της περιοχής, τις ψεύτικες εγγυήσεις των κυβερνήσεων και τους εργοδότες τους. Όλοι μαζί, τους χρησιμοποιούν μέχρι εσχάτων. Πόσο μάλλον η εταιρία η οποία κάθε φορά που κινδυνεύει τους θέτει σε διαθεσιμότητα ώστε να αποτελέσουν μοχλό πίεσης προς όφελός της. Η Tvx τελικά αναγκάζεται να εγκαταλείψει τα φιλόδοξα σχεδία της για την Ολυμπιάδα και οι κάτοικοι από τη μεριά τους καταφέρνουν ότι στην αρχή του αγώνα τους φαινόταν αδύνατο.
Το Δεκέμβριο του 2003 δημιουργείται νέο σχήμα «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ Α.Ε» που αναλαμβάνει τα μεταλλεία με τη συμμετοχή «ΑΚΤΩΡ» και«European Goldfields» της οποίας μεγαλομέτοχος είναι ο ρουμάνος Vasile Frank Timis που έχει καταδικαστεί για εμπόριο ηρωίνης. Έτσι όλοι οι πολιτικοί πραίτορες και υπέρμαχοι της εκμετάλλευσης, υποδεχόμενοι τη νέα εταιρία, με την ελπίδα να καταφέρει ότι δεν μπόρεσαν οι προηγούμενες, δίνουν εκ νέου έγκριση για εξόρυξη κάτω από τη Στρατονίκη. Τα φουρνέλα αρχίζουν να ξαναχτυπούν κάτω από τα πόδια τους σε καθημερινή βάση, εξουθενώνοντάς τους ψυχολογικά. Επίσης προκαλούνται ρωγμές στα σπίτια καθώς και άλλες ζημίες λόγο τον διαφορικών καθιζήσεων. Όπως χαρακτηριστικά αφηγείται κάτοικος της Στρατονίκης…… «Χάσαμε κυριολεκτικά ένα κομμάτι από την ζωή μας όντας αναγκασμένοι να ασχολούμαστε με ένα μεγάλο και διαρκές πρόβλημα το οποίο το ζούμε χωρίς να χρωστάμε τίποτα και σε κανέναν. Απομακρυνθήκαμε από τις μικροχαρές, μετριάστηκαν οι μικροαπολαύσεις μας, διαταράχθηκε η ησυχία και ηρεμία της ζωής μας στην ύπαιθρο που αποτελεί βασική επιλογή μας, εξαλείφθηκε κάθε χιουμοριστική διάθεση, σπάνια ευθυμούμε, χάθηκαν τα γλέντια και τα τραγούδια μας, κινδυνεύει η διατήρηση των λιγοστών εθίμων μας, περιορίστηκαν τα ενδιαφέροντα και τα χόμπυ μας, κόπηκε το γέλιο, ακρίβυνε το χαμόγελο, άφαντες οι στιγμές ανάτασης και ευφορίας, τραυματίστηκε ανεπανόρθωτα ο ψυχισμός μας, κλονίσθηκε η ισορροπία μας, σαρώθηκε η σκέψη μας, συρρικνώθηκε η φαντασία μας, ελαχιστοποιήθηκε η πιθανότητα ευτυχίας…».
Η υπόθεση χρυσός επιστρέφει …
Είναι προφανές ότι όλες οι ενέργειες που γίνονται στην περιοχή ακόμη και η μάχη που δίνει η εταιρία να μείνουν τα μεταλλεία στη Στρατονίκη ανοικτά αποβλέπουν σε ένα και μοναδικό σκοπό:
ΤΗΝ ΠΑΣΗ ΘΥΣΙΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΧΡΥΣΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ!
Έτσι το 2006 η εταιρία καταθέτει στο υπουργείο μελέτη για ανοικτή εξόρυξη στο δάσος των Σκουριών Μ. Παναγίας. Η ανοικτή εξόρυξη περιλαμβάνει δημιουργία κρατήρα μέσα στο δάσος βάθους 400 μ, καθώς και αρκετά ακόμα μέτρα με υπόγειες στοές για τα κατώτερα μέρη του κοιτάσματος. Η διάμετρος του ανοίγματος θα είναι 1200 μ. Αναλογιζόμενοι την περιεκτικότητα σε χρυσό στην περιοχή που είναι 0,8 g/ton τρομάζουμε στην προσπάθεια μας να φαντασθούμε πώς θα είναι η περιοχή μετά τον τραυματισμό της. Επιπλέον περιλαμβάνει κατασκευή εργοστασίου εμπλουτισμού και επεξεργασίας μεταλλεύματος καθώς και δημιουργία δυο φραγμάτων για την απόθεση στείρων και τοξικών λυμάτων.
Στα πλαίσια αυτά, αρκετά χρόνια πριν, κατασκευάστηκε ερευνητική στοά στην περιοχή από την Tvx ώστε να εντοπιστεί το κοίτασμα. Όπως αναφέρανε στην μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΜΠΕ) θα συναντούσαν ποσότητα νερού 30m3/h το οποίο θα αντλούσαν προς διευκόλυνση των εργασιών. Τελικά η ποσότητα νερού ήταν 300m3/h, έτσι μέχρι σήμερα η περιοχή αποστραγγίζεται με άμεση συνέπεια οι πήγες να στερεύουν χρόνο με το χρόνο. Στην περιοχή της Μ. Παναγίας χιλιάδες στρέμματα δάσους θα καταστραφούν και θα αντικατασταθούν με ένα τεραστίων διαστάσεων όρυγμα, αλλά και με δυο λίμνες πολλών στρεμμάτων απόθεσης των απόβλητων της διαδικασίας. Η ολοκληρωτική φθορά της εικόνας της περιοχής θα είναι μόνο η αρχή. Η βιοποικιλότητα θα καταστραφεί. Η σπάνια χλωρίδα και πανίδα θα αποτελέσουν παρελθόν και το μικροκλίμα θα αλλάξει με άμεσες συνέπειες σε ανθρώπους και καλλιέργειες. Η διαδικασία της απαγωγής του κοιτάσματος είναι πλέον απλή. Τα προβλήματα που θα προκύψουν όμως τεράστια. Ουσιαστικά μεγάλοι όγκοι πετρώματος της περιοχής που περιέχουν το μετάλλευμα εξορύσσονται, κατακερματίζονται σε μικρά μεγέθη και υφίστανται εκχύλιση σε υδατικά κυανιούχα διαλύματα. Από αυτή τη διαδικασία το συμπύκνωμα που έχει το οικονομικό ενδιαφέρον κατακρατείται και η τεράστια ποσότητα στείρων κυανίου αποτίθεται στους χώρους τελμάτων. Η μέθοδος της κυάνωσης είναι η πλέον αντιδραστική για το περιβάλλον. Τελικά η ανοικτή εξόρυξη στη Μ. Παναγία πήρε την πρώτη της έγκριση στις 2/10/09 με την υπογραφή της ΠΠΕΑ (Προκαταρκτική Περιβαλλοντική Εκτίμηση Αξιολόγηση) η οποία κάνει σαφείς αναφορές στα τέλματα με κυάνιο. Πολλοί υποστηρικτές και μη της μεταλλουργίας θα βγουν έχοντας αντιρρήσεις για την βλαπτικότητα της κυάνωσης. Η απάντηση σε αυτούς δόθηκε πριν 10 χρόνια. Το 2000 σε ένα ορυχείο χρυσού στην περιοχή Μπαϊα Μάρε της Ρουμανίας υποχώρησε ένα φράγμα και τόνοι υλικού εμπλουτισμένο με κυάνιο διέρρευσε στους παρακείμενους πόταμους Τίσσα και Σζαμος. Η μόλυνση έφτασε μέσω του Δούναβη ως τη μαύρη θάλασσα νεκρώνοντας κάθε τι στο διάβα της. Τόνους νεκρών ψαριών ξέβραζαν καθημερινά τα ποτάμια ενώ οι παραποτάμιες περιοχές κρίθηκαν ακατάλληλες καθώς το νερό και το χώμα μολύνθηκαν ανεπανόρθωτα. Αρκετοί επιστήμονες υποστηρίζουν πως ήταν η χειρότερη οικολογική καταστροφή μετά το Τσερνομπίλ καθώς και ότι η αποκατάσταση του συστήματος της περιοχής εφόσον δεν ξανασυμβεί κάτι παρόμοιο θα διαρκέσει πολλές δεκαετίες. Αν και της πήρε αρκετά χρόνια στις 7/12/09 η Ουγγαρία απαγόρευσε το κυάνιο στη μεταλλευτική.
Η περιοχή της ΒΑ Χαλκιδικής που έχουν γίνει οι επεμβάσεις με τα μεταλλεία αποτελείται από σωρούς εκτεθειμένου μεταλλεύματος , λίμνες αποβλήτων, υπόγειες δραστηριότητες και σχεδιάζονται και ανοικτές εξορύξεις. Έτσι, τα θειούχα μεταλλεύματα εκτίθενται με παρά πολλούς τρόπους στη συνδυασμένη δράση νερού-οξυγόνου και κατά συνέπεια οξειδώνονται. Το αποτέλεσμα είναι η παράγωγη θειικού οξέος. Το φαινόμενο ονομάζεται όξινη απορροή και οι συνέπειες του μακροχρόνιες. Όταν το θειικό οξύ φθάσει στα επιφανειακά και υπόγεια νερά, που είναι θέμα χρόνου, τότε αρχίζει να γίνεται αντιληπτό ποσό δραματική μπορεί να γίνει η κατάσταση. Άλλες περιοχές της Ελλάδας πλήττονται από ανυδρία ενώ την ίδια ώρα η Χαλκιδική δε θα μπορεί να πιει νερό από τη ρύπανση. Επιπλέον, σημαντικός παράγοντας ρύπανσης είναι η διασπορά των βαρέων μετάλλων με τη βοήθεια του νερού της βροχής. Τα βαρέα μέταλλα δεν αποικοδομούνται και εισέρχονται σε ένα μικρό ή μεγάλο βιοχημικό κύκλο. Συσσωρεύονται σε ζώντες οργανισμούς και τις περισσότερες φορές ο τελικός αποδέκτης είναι ο άνθρωπος. Τα βαρέα μέταλλα σε υψηλές συγκεντρώσεις μπορούν να προκαλέσουν από τοξικότητες μέχρι θάνατο.
Περί αποκατάστασης του περιβάλλοντος …
Τα λεγόμενα για αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος από τις εταιρίες που πέρασαν από την περιοχή είναι ένα καλοσχεδιασμένο παιχνίδι ώστε να φάνουν κοινωνικά υπεύθυνες. Αυτό όμως δεν έχει κανένα αντίκρισμα στην πραγματικότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ότι σύμφωνα με το νόμο τους, που κύρωσε τη μεταβίβαση των μεταλλείων Κασσάνδρας στην Ε.Χ,«ουδεμία ευθύνη φέρει για τις ζημιές του περιβάλλοντος τις προγενέστερες του 2004 και για όσες συμβούν μετά από αυτή αλλά τα γενεσιουργά τους αίτια ανάγονται στο παρελθόν». Ουσιαστικά κάθε εταιρία προσπαθεί να απαλλαγεί με διάφορα τεχνάσματα από το βάρος της αποκατάστασης, που και να εφαρμοζόταν κανονικά δε θα μπορούσε να αποκαταστήσει πλήρως το περιβάλλον και όλες τις συνέπειες που προκαλούνται σε αυτό. Εκτός αν οι υπέρμαχοι της εκμετάλλευσης στη Χαλκιδική θεωρούν αποκατάσταση το σχηματισμό της παραλιακής ζώνης του Στρατωνίου, μήκους 900μ και πλάτους 125μ, από τα απόβλητα της μεταλλευτικής δραστηριότητας. Ή τους εκατοντάδες σωρούς μεταλλεύματος που έχουν παρατηθεί στην περιοχή προκαλώντας γενικευμένη διασπορά βαρέων μετάλλων και όξινη απορροή.
Και ο αγώνας συνεχίζεται…
Μετά από την έγκριση που δόθηκε για την ανοικτή εξόρυξη, κάτοικοι και αλληλέγγυοι κινητοποιήθηκαν άμεσα. Από τις 12 Ιουλίου2009 έχει κατασκευαστεί φυλάκιο στο δάσος με σκοπό την απαγόρευση διέλευσης των εργατών και των μηχανημάτων στο εργοτάξιο. Χάρη στην άμεση αντίδραση τους, κατάφεραν να ακυρώσουν τις προγραμματισμένες γεωτρήσεις, χωροθέτησης των εργοστασιακών εγκαταστάσεων αλλά και περιχαράκωσης του κοιτάσματος.Από ΄δω και πέρα οι εξελίξεις θα είναι ραγδαίες και το αποτέλεσμα θα κριθεί από το κατά πόσο έχουμε συνειδητοποιήσει την αναγκαιότητα για μια φύση ζωντανή και υγιή καθώς έτσι της αρμόζει αλλά και επειδή συνδέεται άμεσα με τη δική μας ύπαρξη και ελευθερία.Η αδράνεια μας, η απάθεια μας μπορεί να είναι τελικά συνένοχη.
Αλλά το θέμα των μεταλλείων δεν μπορεί να καλυφθεί μόνο με ένα άρθρο. Επιφυλλάσομαστε να ασχοληθούμε και πάλι γιατί δεν είναι ένα θέμα που αφορά μόνο τη Χαλκιδική, αφορά ολόκληρο το Στρυμονικό Κόλπο. Οι επιπτώσεις θα φτάσουν και στη Θάλασσα, από την οποία ζουν όλα τα παράκτια χωριά. Να αναφερθώ και στη γνωστή θέση “ότι κάποιοι τρώνε ψωμί από τα μεταλλεία και ότι θα πληρώσει η Ελλάδα το Δ.Ν.Τ. από τον χρυσό”. Εδώ λοιπόν σας έχω άσχημα νέα ώς προς το δεύτερο γιατί η Ελλάδα δεν έχει δικαίωμα να πάρει τίποτα από το χρυσό, όλα τα παίρνει η Καναδική εταιρεία. Και το βρίσκω τουλάχιστον εγωιστικό να βάλλουμε τη δουλειά 1000 ατόμων πάνω από τη ζωή και την υγεία πολλών χιλιάδων ανθρώπων που ζουν και εργάζονται σε μια ζώνη τεσσάρων Νομών Χαλκιδικής, Θεσσαλονίκης, Σερρών και Καβάλας, τη ζώνη του Στρυμονικού και του Κόλπου του Ορφανού. Την δική μας υγεία και των παιδιών μας.
Να ευχαριστήσω το Παρατηρητηριο Μεταλλευτικων Δραστηριοτήτων για τις πληροφορίες και φυσικά για οτι χρειαστεί θα είμαστε εδώ πάντα όπως είμασταν κάποτε συνοδοιπόροι στον ” ίδιο αγώνα” γιατί όπως καταλάβατε η υπόθεση των μεταλλείων συνεχίζεται…
