ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ
-φιλολόγου-
Από το Πατριαρχείο άρχισε, η αργή αλλά... σταθερή οργάνωσις του ελληνισμού. Εκεί είχαν συγκεντρωθεί, στη συνοικία Φανάρι της Κων/πόλεως, όπου ευρίσκετο το Πατριαρχείο, πολλοί από τους παλαιούς βυζαντινούς άρχοντες, που δεν είχαν φύγει στην Δύση και εκεί πρωτοσχηματίσθηκε η κοινωνική ομάδα των αρχόντων, που είναι γνωστοί με το όνομα «Φαναριώτες». Μέσα από το Πατριαρχείο, που είχε και δικαστικές αρμοδιότητες, για ωρισμένες από τις διαφορές των Ελλήνων, εκπορεύτηκαν οι πρώτες ελληνικές ελπίδες για προστασία απέναντι στην αυθαιρεσία των Τούρκων, για να σταματήση το παιδομάζωμα, για να προστατευθή το δικαίωμα των υποδούλων να ζήσουν. Μέσα από την κοινωνικήν ομάδα των φαναριωτών πρωτοεξεπήδησαν κάποιες εμπορικές δραστηριότητες, η παιδεία και κυρίως η πρόσβασις στον τουρκικόν κρατικόν μηχανισμόν.
Η ΟΡΓΑΝΩΣΙΣ ΤΟΥ ΥΠΟΔΟΥΛΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Μεγάλη σημασία για την επιβίωσιν του ελληνισμού και για την διατήρησιν της εθνικής του ταυτότητος ήταν οι κοινότητες, ένας θεσμός που υπήρχεν από την βυζαντινήν εποχήν. Οι Τούρκοι δεν κατάργησαν τον θεσμόν αυτόν και για τον λόγον ότι τους εξυπηρετούσε στην συλλογή των φόρων. Κάθε ελληνικό χωριό ή κάθε ελληνική κοινότητα σε χωριά και πόλεις με μεικτόν πληθυσμόν έπρεπε να πληρώνη έναν ετήσιον προκαθορισμένον φόρον. Η κατανομή του στους κατοίκους ήταν εσωτερική υπόθεσις της κοινότητος. Απ’ αυτήν την ανάγκη, οι Τούρκοι είχαν συμφέρον να υπάρχουν καλώς οργανωμένες κοινότητες. Οι Έλληνες είχαν έτσι την δυνατότητα να επιλύουν πολλά προβλήματά τους δίχως την παρέμβασιν του κατακτητού και κυρίως να οργανώνονται ως χωριστή εθνική-θρησκευτική ομάδα. Επικεφαλής των ελληνικών κοινοτήτων ήταν οι δημογέροντες, οι πιο πλούσιοι του τόπου, που εκλέγονταν από τους άλλους ευκατάστατους του ιδίου τόπου. Σύντομα αυτοί οι κοινοτικοί άρχοντες απέκτησαν μεγάλην δύναμιν και απετέλεσαν μιαν ισχυρήν κοινωνικήν ομάδαν
Η ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
«Μέλη εκάστης κοινότητος ηδύναντο να είναι μόνον εντόπιοι, μονίμως κατοικούντες εις αυτάς και όντες ραγιάδες της Υψηλής Πόρτας. Την ιδιότητα δε του ραγιά προσέδιδεν η πληρωμή του «κεφαλοχαρατζίου»…Οι διοικούντες τας κοινότητας ονομαζόμενοι κοτζαμπάσηδες, δημογέροντες, γέροντες, επίτροποι ή προεστοί δεν διωρίζοντο παρά της τουρκικής αρχής, αλλ’ εξελέγοντο υπό των κατοίκων. Η εκλογή δε αυτών συνήθως επεκυρούτο υπό ταύτης… Οι κοινοτικοί άρχοντες εξελέγοντο δι έν έτος, ηδύναντο δε να επανεκλέγονται. Η εκλογή τούτων ήτο κατά κανόναν άμεσος και εγίνετο εν κοινή συνελεύσει των κατοίκων δια βοής…Εκλέξιμοι δεν ήσαν πάντες οι κάτοικοι. Εις τας πλείστας των ελληνικών περιοχών ούτοι διηρούντο εις τάξεις… Συνήθως η διαίρεσις εις τάξεις αφεώρα το δικαίωμα του εκλέγεσθαι, εκλεγομένων ως δημογερόντων μόνο των ανηκόντων εις την ανωτέραν τάξιν… Η απονομή του δικαιώματος του εκλέγεσθαι εις τους επιφανεστέρους λόγω καταγωγής και πλούτου κατοίκους απετέλει μέχρι τινός ανάγκην και εδικαιολογείτο καθόσον μεταξύ αυτών ευρίσκοντο οι πλέον μορφωμένοι και οι παρέχοντες τα περισσότερα εχέγγυα καλής διοικήσεως, δεδομένου μάλιστα ότι ούτοι συνήθως δεν εξήσκουν βιοποριστικόν επάγγελμα και είχον ούτως εις την διάθεσίν των όλον τον απαιτούμενον χρόνον προς διοίκησιν των κοινών… Αντιθέτως το δικαίωμα του εκλέγειν ανήκεν εις όλους τους κατοίκους αδιακρίτως κοινωνικής τάξεως… Οι κοινοτικοί άρχοντες ημείβοντο… Και αλλαχού μεν αυτή η αμοιβή ήτο μόνον χρηματική, εις άλλα όμως μέρη οι δημογέροντες ελάμβανον ωρισμένα εκ των εσόδων της κοινότητος… Οι δημογέροντες εξεπροσώπουν την κοινότητα εις τας μετά των Τούρκων σχέσεις και είχον υποχρέωσιν να εμφανίζονται ενώπιον οιασδήποτε τουρκικής αρχής. Τούτο όχι μόνον τους υπέβαλλεν εις δαπάνας, διότι αι επισκέψεις και υποδοχαί των Τούρκων υπαλλήλων συνωδεύοντο συνήθως με δώρα, αλλ’ ήτο ενίοτε και επικίνδυνον. Δια τους λόγους αυτούς αι διδόμεναι εις τους δημογέροντας αμοιβαί ήσαν δικαιολογημέναι…» (Ι. Τ. Βισβίζη «Η κοινοτική διοίκησις των Ελλήνων κατά την τουρκοκρατίαν»).
Ο ΑΓΩΝ ΔΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΙΝ
Η συγκρότησις εξουσίας –τοπικής πρώτα, περιφερειακής και κεντρικής ύστερα- ήταν ανάγκη επιτακτική δια την διεξαγωγή του αγώνος, δια την στρατολόγησιν δυνάμεων, δια την συντήρησίν των, δια τον σχεδιασμόν των επιχειρήσεων. Πυρήνες πολιτικής εξουσίας προϋπήρχαν και ήταν οι πρόκριτοι που διεχειρίζονταν την εξουσίαν, εισέπρατταν φόρους, συντηρούσαν ή είχαν την δυνατότητα να συντηρήσουν για λογαριασμόν τους ένοπλα τμήματα. Στην πορείαν όμως του αγώνα αναδείχτηκαν και νέοι ηγέτες, καταξιωμένοι εις τα πεδία των μαχών, οι κλεφτοκαπεταναίοι, που ήταν εμπειροπόλεμοι. Οι πρόκριτοι ένοιωθαν την εξουσίαν των να αμφισβητείται. Οι νέοι, οι πολεμικοί ηγέτες δεν ανέχονταν τον παραγκωνισμόν των, γιατί εθεώρουν αυτονόητον ότι αυτοί έπρεπε να διευθύνουν ουσιαστιά τις επιχειρήσεις, διαφορετικά θα ήσαν μονίμως εξηρτημένοι, δια στρατιωτικά θέματα από τους προκρίτους. Όταν λοπόν διώχτηκαν οι Τούρκοι, το κενό εξουσίας επεδίωξαν να το καλύψουν οι παλιοί πρόκριτοι και οι νέοι πολεμικοί ηγέτες. Οι πρώτοι είχαν πείρα, χρήματα και πολιτικήν μεθοδολογία, οι δεύτεροι είχαν αίγλη. Στα πρώτα τοπικά συμβούλια όπως το Αχαϊκό Διευθυντήριον, την Μεσσηνιακήν Γερουσίαν, την Καγκελαρίαν του Άργους κα. Επικράτησαν με την παρουσία των οι προεστοί και οι αρχιερείς. Αυτοί πρώτοι κινήθηκαν για την δημιουργίαν κεντρικής εξουσίας εις την Πελοπόννησον. Ο σκοπός των ήταν να κατοχυρώσουν, δηλαδή να συνεχίσουν, αδιαφιλονίκητα την εξουσίαν των, να εισπράττουν τα δημόσια έσοδα, όπως και πρίν και να διευθύνουν τον αγώνα.
filologos-hermes.blogspot.com
