Τα μυστικά της Αλεπότρυπας

Από το νεολιθικό σπήλαιο της Αλεπότρυπας στον Διρό μέχρι το αρχαιότερο ναυάγιο στον κόσμο, στον βυθό της άγονης νήσου Δοκού, η ελληνική γη κρύβει συναρπαστικές μαρτυρίες για... τους πολιτισμούς του παρελθόντος.

Την ιστορία του σπηλαίου της Αλεπότρυπας, που κάλυψε στους αχανείς χώρους του τον νεολιθικό άνθρωπο, από τα μέσα της 6ης χιλιετίας π.Χ. έως το 3200 π.Χ., οπότε ένας φοβερός σεισμός έφραξε την είσοδο, μας διηγείται η έκδοση «Το Νεολιθικό Διρό, Σπήλαιο Αλεπότρυπα» που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Μέλισσα».

Όμως, μερικές φορές οι συγκλονιστικές ιστορίες δεν αρχίζουν καλά στη νεότερη εποχή. «Αν στη δεκαετία του '60 τύχαινε να επισκεφθεί κάποιος, όχι υποχρεωτικά αρχαιολόγος, το σπήλαιο Αλεπότρυπα στον Διρό, θα αντιλαμβανόταν γρήγορα το μέγεθος της καταστροφής των αρχαίων καταλοίπων, ως αποτέλεσμα των έργων της Σπηλαιολογικής Εταιρείας, για την τουριστική αξιοποίηση του σπηλαίου».

Έτσι, αρνητικά, για τις καταστροφές των σπηλαίων Διρού, δηλαδή της Αλεπότρυπας και της Βλυχάδας, με τους ξακουστούς σταλακτίτες, πάνω στα οποία στήριξε σε σημαντικό βαθμό η Μάνη τον τουρισμό της, αρχίζει την εισαγωγή του για τον τόμο ο Γιώργος Παπαθανασόπουλος, ο αρχαιολόγος που έχει ταυτιστεί με αυτό το μνημείο της φύσης, από το 1970, και έχει φέρει στο φως τη Νεολιθική ιστορία του.

Όταν ο ίδιος αντίκρισε για πρώτη φορά το σπήλαιο, λέει, παρά τις αλλοιώσεις, βεβαιώθηκε ότι επρόκειτο για «ένα εκπληκτικής σημασίας αρχαιολογικό εύρημα της Νεολιθικής εποχής», με αμέτρητα όστρακα και οστά ανθρώπων από διαλυμένες ταφές, διάσπαρτα στις επιφάνειες των τσιμεντένιων διαδρόμων. Ετσι, άρχισε η περιπέτεια της ανασκαφής με τον ίδιο διευθυντή και μετέπειτα πρόεδρο του Κέντρου Νεολιθικών Μελετών Διρού.

Η Αλεπότρυπα παραμένει κλειστή από το 2006, λόγω ανασκαφών, ενώ το κοινό μπορεί να επισκέπτεται τη Βλυχάδα.

Τι έχει αποδείξει η έρευνα; Γύρω στις αρχές της 5ης χιλιετίας π.Χ., μια ομάδα νεολιθικών ναυτικών που παρέπλεε στις ακτές του Μεσσηνιακού κόλπου, κατά το ταξίδι της στη Μήλο για να προμηθευτεί τον πολύτιμο οψιδιανό, βρήκε καταφύγιο από τις θύελλες στον όρμο του Διρού. Εγκαταστάθηκε στο σπήλαιο, όπου υπήρχε νερό.

Με την πάροδο του χρόνου το σημείο εξελίχθηκε σε σημαντικό εμπορικό κέντρο. Η αρχαιολογική έρευνα αναγνώρισε τα ίχνη μιας ιεραρχικά οργανωμένης κοινωνίας, η οικονομία της οποίας στηρίχτηκε στη γεωργοκτηνοτροφική παραγωγή και το ναυτικό εμπόριο.

Τη ζωή της νεολιθικής κοινότητας διέκοψε ο ισχυρός σεισμός του 3200 π.Χ., φράζοντας ερμητικά την είσοδο και αφήνοντας ανέπαφη την Αλεπότρυπα για 5.000 χρόνια, έως το 1958 που εντοπίστηκε από τους σπηλαιολόγους Γιάννη και Αννα Πετροχείλου.

Πιθάρια και Φυλακτά

Κατοικία, αποθηκευτικός χώρος, εργαστήριο οικιακών δραστηριοτήτων, χώρος ταφής και λατρευτικών εκδηλώσεων ήταν για τη νεολιθική κοινότητα του Διρού η Αλεπότρυπα. Αυτό πιστοποιούν τα εκατοντάδες ευρήματα, ιτα οποία έχουν μελετηθεί και καταλογογραφηθεί από την αρχαιολόγο Βαρβάρα Κατσιπάνου-Μαργέλη, συγγραφέα επίσης του τόμου, όπως και η αρχαιολόγος Γεωργία Κουρτέση-Φιλιππάκη.

Περίπου 250 αντιπροσωπευτικά αντικείμενα χρηστικά αγγεία, αποθηκευτικά πιθάρια, λίθινα και οστέινα εργαλεία, σύνεργα υφαντικής, όπλα, κοσμήματα, αλλά και φυλακτά, παρουσιάζονται στις σελίδες και τεκμηριώνουν τον καθημερινό βίο του νεολιθικού ανθρώπου. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα κείμενα για τις ταφικές πρακτικές λατρείας των νεκρών. Η έκδοση, 320 σελίδων, εικονογραφείται με συνολικά 400 φωτογραφίες.

Μορφές

Στην Αλεπότρυπα βρέθηκε το μοναδικό, ανάμεσα σε εκατοντάδες, πήλινο αγγείο με τη γραπτή παράσταση τριών ανθρώπινων μορφών, που κοσμεί και το εξώφυλλο του τόμου.
erroso.blogspot.com