«Μπορεί ο δρόμος για μια αειφόρο γεωργία να αποτελέσει οδό για γενικότερη οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη; Ποιος ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης;».
Οι νέοι Καλλικρατικοί Δήμοι ξεκινούν την πορεία τους σε μια δύσκολη συγκυρία. Από τη μία μεριά, έχουμε τη ριζική αλλαγή του σκηνικού δράσης τους, με νέες - περισσότερες αρμοδιότητες και από την άλλη μεριά, την αβεβαιότητα της χρηματοδότησής τους από την οικονομική στενότητα που επικρατεί. Ταυτόχρονα, η δεινή οικονομική θέση στην οποία έχουν περιέλθει οι συμπολίτες μας, αποτρέπει οποιαδήποτε σκέψη για αύξηση των ιδίων εσόδων μέσα από τοπικούς φόρους ή τέλη. Έτσι ο μόνος δρόμος για οικονομική ευημερία είναι αυτός της ανάπτυξης. Πολλά πράγματα μπορούν να γίνουν και χωρίς χρήματα αρκεί να γίνει σωστή αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων του κάθε τόπου, των φυσικών πόρων του φυσικού τοπίου και φυσικά του ανθρώπινου δυναμικού και κυρίως των νέων.
Στην χώρα μας δεν υπάρχει αναπτυγμένος μεταποιητικός και βιομηχανικός τομέας. Άρα η ανάπτυξη πρέπει να ξεκινήσει από τη μόνη παραγωγική βάση, τον γεωργοκτηνοτροφικό τομέα αρκεί σαν χώρα να αποφασίσουμε:
1. τι θέλουμε να παράγουμε σύμφωνα πάντα με τις ανάγκες μας, για εγχώρια κατανάλωση αλλά και εξαγωγές,
2. τι μπορούμε να παράγουμε σύμφωνα με τις εδαφο-κλιματικές συνθήκες της κάθε περιοχής,
3. να εκμεταλλευτούμε το συγκριτικά πλεονέκτημα του κάθε τόπου ως προς την παραγωγή συγκεκριμένων προϊόντων υψηλής ποιότητας, δηλαδή να υπάρχει εξειδίκευση της παραγωγικής κατεύθυνσης σε κάθε περιοχή και να γίνει επιτέλους σωστή αξιοποίηση των προϊόντων Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (Π.Ο.Π.), Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (Π.Γ.Ε.), κλπ.
4. μετά την εξειδίκευση που θα προκύψει να λάβουμε τα μέτρα εκείνα ώστε τα συγκριτικά πλεονεκτήματα να μεταφραστούν και σε ανταγωνιστικά, δηλαδή να δημιουργήσουμε βιώσιμες γεωργικές εκμεταλλεύσεις οι οποίες θα είναι υψηλής παραγωγικότητας και θα παράγουν προϊόντα υψηλής ποιότητας σε λογικές τιμές για τους καταναλωτές, και τελευταίο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό…
5. Πόσους και ποιους θέλουμε να ασκούν το επάγγελμα του γεωργού και του κτηνοτρόφου. Δυστυχώς τα διαρθρωτικά χαρακτηριστικά της ελληνικής γεωργίας (ο μεγάλος αριθμός γεωργών ως προς το σύνολο του οικονομικά ενεργού πληθυσμού, η μεγάλη ηλικία των ατόμων που δραστηριοποιούνται στον γεωργοκτηνοτροφικό τομέα, το χαμηλό μορφωτικό τους επίπεδο, η έλλειψη τεχνικής εκπαίδευσης, η μη κατοχύρωση επαγγελματικών δικαιωμάτων και η παντελής έλλειψη επιχειρηματικής νοοτροπίας) δεν είναι και τα πιο ιδανικά για την δημιουργία ενός βιώσιμου και ανταγωνιστικού πρωτογενή τομέα.
Όπως βλέπουμε όλα τα παραπάνω δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν εκ των πραγμάτων με την ιδιωτική πρωτοβουλία κάποιων καινοτόμων παραγωγών. Χρειάζεται ένα «Ολοκληρωμένο Εθνικό Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης» που να ορίζει όλα αυτά τα σοβαρά θέματα. Μπορεί όμως η κεντρική εξουσία και το επιτελείο του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων να δώσει λύσεις σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα από μόνο του; Μπορούν να γνωρίζουν οι τεχνοκράτες των Αθηνών το υπάρχον-διαθέσιμο ανθρώπινο δυναμικό και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του κάθε τόπου; Εδώ πρέπει να εμπλακεί η Τοπική Αυτοδιοίκηση, να συνεργαστεί με το Υπουργείο και να δώσει όλα τα πρωτογενή δεδομένα και να γίνει σωστή περιγραφή της υφιστάμενης κατάστασης και των συγκριτικών πλεονεκτημάτων που αντιπροσωπεύουν την κάθε τοπική κοινωνία. Μόνο έτσι μπορεί να γίνει σωστός σχεδιασμός της γεωργικής παραγωγής σε κάθε κοινότητα και να γίνει αειφορική διαχείριση και αξιοποίηση τόσο των φυσικών πόρων όσο και του φυσικού τοπίου καθώς οι Ο.Τ.Α. διαχειρίζονται μεγάλα τμήματα του δομημένου φυσικού περιβάλλοντος. Βέβαια κάτι τέτοιο μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει.
Είχα αναφέρει σε παλαιότερη εισήγησή μου με θέμα: «Υποβολή "Πράσινων" προτάσεων Ανάπτυξης και Καινοτομιών προς βελτίωση της επιχειρηματικότητας και του βιοτικού επιπέδου.», ότι ο όρος «ανάπτυξη» αποτελεί οικονομικό όρο και ως τέτοιος πρέπει να σχετίζεται άμεσα με την τοπική οικονομία και την τοπική επιχειρηματικότητα. Την τρέχουσα χρονική στιγμή τόσο στην περιοχή μας όσο και σε ολόκληρη την Ελλάδα ο μόνος παραγωγικός κλάδος είναι ο γεωργοκτηνοτροφικός. Άρα η Τοπική Αυτοδιοίκηση το πρώτο που πρέπει να κάνει ως η κοντινότερη προς τους πολίτες αρχή είναι μέσω ενημερωτικών εκστρατειών, να παρέχει πληροφορίες και συμβουλές (αυτό το έκανε παλιά η υπηρεσία Γεωργικών Εφαρμογών), να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες μέσω υποδομών, έργων και μέτρων για τη διευκόλυνση και βελτίωση της γεωργικής παραγωγικής διαδικασίας, και κατά συνέπεια και της ανταγωνιστικότητάς της. Αυτή η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας δηλαδή η αυξημένη παραγωγή γεωργικών προϊόντων θα δώσει το έναυσμα για τη δημιουργία βιώσιμων μεταποιητικών μονάδων. Παράλληλα θα αναπτυχθεί και ο βιομηχανικός κλάδος ως ανάγκη για τον εφοδιασμό τόσο των μεταποιητικών μονάδων όσο και γεωργικών εκμεταλλεύσεων με σύγχρονο τεχνολογικό εξοπλισμό, θα δημιουργηθούν πολλαπλασιαστικές οικονομίες και νέες θέσεις εργασίας.
Η συνεργασία των τοπικών δυνάμεων με την υιοθέτηση των αρχών της αειφορικής γεωργίας με περιορισμό της ενεργειακής εξάρτησης, με περιορισμό των χημικών εισροών, με αντικατάστασή των εισροών από γνώση και μάλιστα επιτόπια, με αλλαγή των σπάταλων αρδευτικών συστημάτων, με υιοθέτηση πρακτικών μειωμένης κατεργασίας του εδάφους, με επαναφορά και αξιοποίηση των γεωργικών υπολειμμάτων, με συνδυασμό γεωργίας και κτηνοτροφίας και με επιτόπια μεταποίηση της αγροτικής παραγωγής, είναι μερικοί από τους ασφαλείς τρόπους που θα μας οδηγήσουν στη νέα γεωργική πορεία και ευημερία.
Μέσω της Αγροτικής Ανάπτυξης μπορούμε να δώσουμε λύσεις σε προβλήματα που δεν είναι εμφανή με την πρώτη ματιά. Εκτός από τη δημιουργία επιχειρηματικής δραστηριότητας, θέσεων εργασίας και κατά συνέπεια μείωση της ανεργίας και βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, σε Εθνικό επίπεδο βελτιώνεται το Α.Ε.Π. λόγο ισοσκελισμού του Ισοζυγίου Πληρωμών Εξαγωγών-Εισαγωγών (που έχει αρνητικό πρόσημο), διατηρούνται οι τιμές σε λογικά επίπεδα, καταπολεμάτε η αισχροκέρδεια, διασφαλίζεται η Εθνική Υγεία καθώς δεν εισάγονται τόσα πολλά τρόφιμα από τρίτες χώρες αμφιβόλου προέλευσης και υγιεινής, και οι έλεγχοι είναι πιο ενδελεχείς (άλλο να ελέγχεις 1 προϊόν κι άλλο 100). Επιπλέον όταν πρόκειται για εγχώρια και κυρίως για τοπικά προϊόντα οι καταναλωτές ξέρουν ποιος είναι ο παραγωγός και τι καλλιεργητικές φροντίδες εφάρμοσε. Ακόμη η άσκηση γεωργικής δραστηριότητας έχει και οικολογική σημασία καθώς αποτελεί ρυθμιστή του φυσικού περιβάλλοντος, των φυσικών πόρων και της βιοποικιλότητας.
Επιπροσθέτως καταπολεμάται το φαινόμενο της αστικοποίησης. Με τη δημιουργία επιχειρηματικής δραστηριότητας και νέων θέσεων εργασίας στην επαρχία πολλοί αφήνουν τα μεγάλα αστικά κέντρα. Σαν απόδειξη αυτών που γράφω είναι τα αποτελέσματα της μελέτης που έγινε για λογαριασμό του Οργανισμού ΕΛΓΟ – «Δήμητρα» και παρουσίασε εχθές 27/3/2012 ο Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Σύμφωνα με την έρευνα που διεξήχθη σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, το 68,2%, δηλαδή περίπου 1.500.000 άνθρωποι, εκδηλώνουν την επιθυμία να επιστρέψουν στην επαρχία. Το 19,3% έχει κάνει συγκεκριμένες κινήσεις για να φύγει. Η μεγάλη πλειοψηφία αυτών που θέλουν να γυρίσουν, θέλει ν’ ασχοληθεί με τη γεωργία. Από αυτούς έχουν μεταπτυχιακό τίτλο το 25,4%, ΑΕΙ και ΤΕΙ το 43,5%, επαγγελματικές σχολές, ΙΕΚ κλπ. 17,1%, Λύκειο 8,2%, Γυμνάσιο 1,2% και κανένας δεν έχει μόνο το Δημοτικό. Αυτό σημαίνει, ότι πάνω από 70%, έχουν υψηλότατη ακαδημαϊκή μόρφωση, είτε πτυχίο ΑΕΙ - ΤΕΙ είτε και μεταπτυχιακούς τίτλους. Επίσης, οι ηλικίες τους σε αυτή την καινούργια έρευνα έχουν μια εντυπωσιακή συσσώρευση καθώς από 29- 40 ετών μαζεύεται πάνω από το 60% των ανθρώπων που θέλουν να γυρίσουν στην επαρχία, δηλαδή μιλάμε για τις δυναμικές επαγγελματικά ηλικίες, τις πιο παραγωγικές ηλικίες της ελληνικής κοινωνίας. (Δείτε την παρουσίαση της έρευνας στο: http://www.minagric.gr/greek/press/2012/03/greek270312.shtml).
Αυτό έχει και μία άλλη σπουδαία προέκταση, αυτή της Εθνικής Ασφάλειας. Όταν μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού είναι συσσωρευμένο σε λίγα μεγάλα αστικά κέντρα αποτελεί εύκολο στόχο και θεωρείται ευάλωτο. Να γιατί είναι τόσο σημαντική η Αγροτική Ανάπτυξη. Όπως βλέπουμε έχει οικονομικές, οικολογικές και κοινωνικές προεκτάσεις. Άραγε το έχει αναλογιστεί κάποιος αυτό;
Τι είναι όμως η αειφορική γεωργία για την οποία γίνεται τόσος λόγος; Η αειφορική γεωργία ήρθε ως απάντηση στα αδιέξοδα της συμβατικής ή σύγχρονης ή χημικής γεωργίας την οποία ασκούμε σήμερα. Είναι μια προσπάθεια να διασφαλίσουμε την ικανότητα των γεωργικών πόρων να συνεχίσουν να παράγουν τρόφιμα και άλλες ύλες απαραίτητες για την επιβίωση των ανθρώπων, όχι μόνο για μερικές ακόμα δεκαετίες αλλά εσαεί. Η αειφορική γεωργία προσεγγίζει τα θέματα της γεωργικής παραγωγής εξετάζοντας το σύνολο του γεωργικού συστήματος. Προσπαθεί να εξισορροπήσει την προστασία του περιβάλ¬λοντος, την κοινωνική ισότητα και την οικονομική βιωσιμότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Παράλληλα, φροντίζει για τη δια-γενεακή ασφάλεια στη διαθεσιμότητα της τροφής και των άλλων προϊόντων που παράγει η γεωργία. Η αειφορική γεωργία για να καταστεί πραγματικότητα πρέπει να στηριχθεί στις παρακάτω τέσσερις βασικές αρχές:
1. Διατήρηση των φυσικών πόρων που στηρίζουν τη γεωργία.
2. Ελαχιστοποίηση των εισροών που προέρχονται εκτός της γεωργικής εκμετάλ¬λευσης.
3. Διαχείριση και όχι έλεγχος των εχθρών και παρασίτων μέσα από εσωτερι¬κούς ρυθμιστικούς μηχανισμούς.
4. Επανάκαμψη του γεωργικού συστήματος από τις διαταραχές που προκαλεί η καλλιέργεια και η συγκομιδή
Οι αρχές αυτές συνοψίζονται στον παρακάτω απλό ορισμό για την αειφορική γεωργία:
«Αειφορική είναι η γεωργία η οποία παράγει τρόφιμα, ζωοτροφές και φυτικές ίνες σήμερα με τρόπους (γεωργικές πρακτικές) που εξασφαλίζουν τη δυνατότητά μας να παράγουμε τα ίδια προϊόντα και στο μέλλον»
Η πορεία προς την αειφορική γεωργία πρέπει σύντομα να καταστεί μια συνειδητή επιλογή όλων των εμπλεκομένων φορέων (αυτή είναι δουλειά της Τοπικής Αυτοδιοίκησης) οι οποίοι οφείλουν να ενσωματώσουν τις αρχές της στις κοινωνικές αξίες και πρακτικές της καθημερινής ζωής, στην εκπαίδευση και στην τοπική οικονομία.
