γιατροσόφια και τρόπους περιορισμού ή αισθητικής κάλυψης του προβλήματος. Άλλοι κάνουν περίεργες δίαιτες πιστεύοντας ότι έτσι θα περιορίσουν το πρόβλημα. Διάφορα περιοδικά δημοσιεύουν τακτικά άρθρα και κάποιων άσχετων με τη Δερματολογία, με αποτέλεσμα να επιτείνουν τη σύγχυση και πολλές φορές να περιπλέκουν τα πράγματα.
Η ακμή όμως δεν απασχολεί μόνο τους εφήβους αλλά και αρκετούς ενήλικες που με μεγάλη αναστάτωση βλέπουν ότι η εφηβική τους ακμή ουδέποτε τους εγκατέλειψε ή ότι ξαφνικά στα 30 τους εμφανίζουν σπυράκια στο πρόσωπο.
Στο άρθρο αυτό, θα προσπαθήσουμε να φωτίσουμε το θέμα δίνοντας διευκρινίσεις και απαντώντας στις ερωτήσεις που γίνονται συχνότερα.
Συχνότητα ακμής
Σχεδόν όλοι οι έφηβοι θα έχουν σε κάποια στιγμή από ένα έως πολλά σπυράκια. Το 85% έχει αυτό που λέμε φυσιολογική κοινή ακμή. Ενα όμως 15% έχει πιο ενοχλητική ακμή, που θα χρειαστεί τη γνώμη ενός δερματολόγου. Οι γυναίκες προσβάλλονται εξ ίσου με τους άνδρες, η ακμή τους όμως αρχίζει νωρίτερα, πολλές φορές από 9-10 ετών. Μετά την ηλικία των 19 ετών η ακμή αρχίζει να υποχωρεί, πολλοί όμως έχουν προβλήματα που απαιτούν θεραπεία πολλές φορές και μέχρι τα 35 τους χρόνια. Στις ηλικίες πάνω από 40, το 1% των ανδρών και το 5% των γυναικών χρειάζονται θεραπεία.
Αιτιολογία
Η ακμή είναι μια πάθηση των σμηγματογόνων αδένων του δέρματος και του πόρου (καναλιού) μέσω του οποίου το περιεχόμενό τους (που λέγεται σμήγμα) διοχετεύεται στην επιφάνεια του δέρματος.
Οι αδένες αυτοί υπάρχουν κυρίως στο πρόσωπο, ράχη και στήθος. Επειδή η ακμή συνοδεύεται και από αυξημένη παραγωγή λίπους, τα άτομα που πάσχουν από ακμή παραπονούνται συχνά για λιπαρότητα.
Κλινική εικόνα
Αναγνωρίζουμε διάφορους τύπους σπυριών : οι φαγέσωρες (τα «μπιμπίκια») μπορεί να είναι άσπρα ή μαύρα, οι βλατίδες (τα κόκκινα), οι φλύκταινες (κόκκινα με πύον) και τα οζίδια ή κύστεις. Οι δύο τελευταίες βλάβες όταν υπάρχουν αφήνουν συνήθως σημάδια ή ουλές. Το ίδιο θα γίνει αν ο ασθενής ενοχλημένος από τα σπυράκια, τα πειράξει.
Μερικοί ασθενείς με σκούρο δέρμα, αναπτύσσουν μεταφλεγμονώδη μελάγχρωση σαν αποτέλεσμα της ακμής τους. Στην περίπτωση αυτή καθώς και στην ύπαρξη σημαδιών, ο δερματολόγος μπορεί να αποφασίσει να κάνει peeling, μιας και δεν υπάρχει άλλη καταλληλότερη θεραπεία.
Τι επιδεινώνει την ακμή;
- Ορισμένοι φυσιολογικοί παράγοντες μπορεί να επιδεινώσουν την ακμή.
- Μια έξαρση της ακμής πριν από την περίοδο δεν είναι σπάνια.
- Η κύηση δεν έχει σταθερή επίδραση : άλλοτε την επιδεινώνει και άλλοτε την βελτιώνει.
- Ο ήλιος το καλοκαίρι συνήθως κάνει καλό.
- Η δίαιτα δεν παίζει ρόλο στην ακμή. Παλαιότερες δοξασίες, για την βλαβερή επίδραση της σοκολάτας κλπ, σήμερα δεν γίνονται αποδεκτές.
- Η προσωπική υγιεινή του προσώπου (καθαριότητα) δεν παίζει ιδιαίτερο ρόλο στην βαρύτητα της ακμής.
- Σε μεγαλύτερες γυναίκες που χρησιμοποιούν καλλυντικά που είναι λιπαρά, η ακμή επιδεινώνεται και συνήθως παίρνει την μορφή με τα άσπρα σπυράκια. Ακμή μπορούν να προκαλέσουν και οι αντηλιακές κρέμες λόγω της περιεκτικότητάς τους σε πολλά φίλτρα που τις κάνουν λιπαρές. Το μακιγιάζ όταν συνεχίζεται για μεγάλο χρονικό διάστημα παίζει επίσης αρνητικό ρόλο.
- Μερικά φάρμακα μπορεί να επιδεινώσουν την ακμή.
- Το επάγγελμα μερικές φορές παίζει κάποιο ρόλο, π.χ. εργασία σε υγρό και θερμό περιβάλλον όπως η τροφοδοσία (catering), κουζίνα ή πλυντήριο.
- Τα αντισυλληπτικά δεν επιδρούν στην ακμή. Σε μεγαλύτερες γυναίκες και όταν όλες οι άλλες θεραπείες αποτύχουν, καλά αποτελέσματα δίνει ο συνδυασμός αντισυλληπτικού και αντιανδρογόνου.
- Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι η σεξουαλική πράξη βελτιώνει την ακμή.
- Τα νεύρα και το άγχος, δεν παίζουν ιδιαίτερο ρόλο στην εφηβική ακμή, μπορεί όμως να προκαλούν ακμή σε μεγαλύτερες αγχώδεις γυναίκες και τότε τα σπυράκια εντοπίζονται κυρίως γύρω από το στόμα.
- Ακμή επίσης μπορεί να εμφανιστεί σε γυναίκες με το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών.
Αντιμετώπιση – Θεραπεία της Ακμής
Μεγάλη σημασία έχει να γίνει κατανοητό ότι η ακμή διαρκεί κατά μέσο όρο 8 χρόνια και ότι θα περάσει από μόνη της. Εκείνο που μπορεί να προσφέρει ο δερματολόγος είναι να κρατά υπό έλεγχο τα σπυράκια και το πρόσωπο σε αισθητικώς αποδεκτά επίπεδα, ώστε ο ασθενής να νοιώθει άνετα. Όσοι γονείς δεν το έχουν συνειδητοποιήσει, θα πρέπει να το κατανοήσουν, ότι δηλαδή το παιδί τους αισθάνεται πολύ άσχημα με την εμφάνιση του προσώπου του. Αυτό μάλιστα πολλές φορές δεν έχει σχέση με τη βαρύτητα της ακμής. Ένας έφηβος, μπορεί να έχει ελάχιστα σπυράκια και να αισθάνεται πολύ άσχημα ψυχολογικά. Πολλοί γονείς το διακωμωδούν αυτό (σιγά το πρόβλημα! Όλοι είχαμε σπυράκια!) τη στιγμή που το παιδί συνεχίζει να υποφέρει.
Κατανοητό θα πρέπει επίσης να γίνει ότι οι θεραπείες είναι μακρόχρονες, η βελτίωση αργή: το 92% θα εμφανίσει βελτίωση της τάξεως του 80% σε 6 μήνες και πολλοί θα χρειαστούν θεραπεία για πολλά χρόνια.
Οι θεραπείες διακρίνονται σε τοπικές, και από το στόμα (συστηματικές). Ο δερματολόγος θα αποφασίσει το είδος της θεραπείας ανάλογα με την βαρύτητα της ακμής.
- Ας τονιστεί ότι η τοπική θεραπεία θα πρέπει να γίνεται σε όλο το πρόσωπο και όχι τοπικά σε κάθε βλάβη. Όλες δε οι κρέμες έχουν σαν παρενέργεια κάποια απολέπιση και ερυθρότητα. Ελέγχεται όμως με μείωση της συχνότητας εφαρμογής από δύο φορές σε μία φορά την ημέρα ή ακόμα λιγότερο. Το πρόβλημα όμως αυτό είναι παροδικό και μετά από λίγο υποχωρεί.
- Οι θεραπείες από το στόμα συνήθως είναι αντιβίωση και σε πολύ βαριές ακμές με κύστεις σε πρόσωπο ή και στη ράχη / στέρνο, χορηγείται η ισοτρετινοϊνη (παράγωγο της βιταμίνης Α), το πιο δραστικό από τα φάρμακα που κυκλοφορούν.
- Κατά την εφαρμογή τοπικής θεραπείας, ο ασθενής θα πρέπει να παρακολουθείται από τον γιατρό κάθε 1-1,5 μήνα, όταν παίρνει αντιβίωση κάθε μήνα, ενώ με την ισοτρετινοϊνη χρειάζεται συχνότερη παρακολούθηση και εργαστηριακές εξετάσεις.
- Εναλλακτική θεραπεία είναι και ο συνδυασμός οιστρογόνων με αντιανδρογόνο (χορηγούνται περίπου για 12 μήνες).
Τελειώνοντας θα αναφερθούμε και στο πρόβλημα που τυχόν υπάρχει όταν υποχωρήσει η ακμή και που συνίσταται σε σημάδια (συνήθως ερυθρά) και ουλές.
- Για τα σημάδια πολύ καλά αποτελέσματα έχει το χημικό peeling που μόνο δερματολόγος μπορεί να το κάνει και δεν έχει σχέση βέβαια με διάφορα peelings που γίνονται σε διάφορα ινστιτούτα αισθητικής. Με το peeling αυτό προκαλείται «ξεφλούδισμα» της σημαδεμένης επιδερμίδας και εμφάνιση νέας υγιέστερης. Η όλη διαδικασία διαρκεί περίπου 45 λεπτά και τα πλήρη αποτελέσματα φαίνονται σε 10 περίπου ημέρες.
- Για τις μέτριες – βαθιές ουλές εφαρμόζεται η δερματοαπόξεση. Την εκτελούν κάτω από γενική αναισθησία οι πλαστικοί χειρουργοί και εξειδικευμένοι δερματολόγοι. Το δέρμα επιπεδώνεται για την αφαίρεση των ουλών. Το ποσοστό επιτυχίας είναι 30-75%, αλλά είναι μια σοβαρή επέμβαση και συνιστάται μόνο σε ασθενείς με σοβαρά κίνητρα.
Και το Peeling αλλά και η δερματοαπόξεση δεν γίνονται το καλοκαίρι λόγω του κινδύνου ανάπτυξης μελάγχρωσης του δέρματος.
Πολύ μικρός επίσης αριθμός ατόμων με μικρές επιφανειακές ουλές θα μπορούσαν να ανταποκριθούν καλά σε ενδοδερμικές ενέσεις κολλαγόνου.
Συμπερασματικά, η ακμή μπορεί να αποβεί μείζον αισθητικό και ψυχολογικό πρόβλημα ιδίως στη σημερινή εποχή που τόση σημασία δίνεται από όλους στην εμφάνιση, γι’ αυτό λοιπόν η έγκαιρη προσέλευση στον δερματολόγο μπορεί να έχει σωτήρια αποτελέσματα.
