Αθήνα, 21 Μαρτίου 2012
Κύριε Πρόεδρε,
Στις 20 Μαρτίου 2012, έλαβα πρόσκλησή σας να καταθέσω εντός δύο ημερών στην Επιτροπή σας ως μάρτυς για το έλλειμμα του 2009.
Όπως γνωρίζετε η θητεία μου στο Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών τερματίστηκε στις 7 Ιανουαρίου του 2009, με αποτέλεσμα να μην έχω καμμία ιδιαίτερη γνώση για τις συνθήκες εκτέλεσης του προϋπολογισμού του 2009 και τη διαμόρφωση του ελλείμματος για τη χρονιά εκείνη.
Ωστόσο, λαμβάνοντας αφορμή από την πρόσκλησή σας, επισυνάπτω ένα σύντομο υπόμνημα αναφορικά με την περίοδο της θητείας μου στο Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών και τις συνθήκες που μας οδήγησαν στην κρίση του 2009-2010.
Οικονομική Ανάπτυξη, Απασχόληση και Βιοτικό Επίπεδο
Στην περίοδο 2004-2008, η ελληνική οικονομία παρουσίασε υψηλότατους ρυθμούς ανάπτυξης. Αυτό ήταν αποτέλεσμα μιας αξιόπιστης οικονομικής πολιτικής η οποία, μέσω της απλοποίησης του φορολογικού συστήματος, της σταδιακής μείωσης της φορολογίας εισοδήματος και ακινήτων και μεταρρυθμίσεων όπως οι αποκρατικοποίησεις οδήγησε σε σημαντική αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων. Ο μέσος ρυθμός ανάπτυξης έφθασε το 3,4% το χρόνο, με αποτέλεσμα στην πενταετία 2004-2008 το κατά κεφαλήν ΑΕΠ να αυξηθεί από το 81,3% του μέσου όρου των 15 της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο 84,5%. Σε τρέχουσες τιμές το συνολικό ΑΕΠ σε ετήσια βάση αυξήθηκε κατά 64,5 δισεκατομμύρια ευρώ. Δημιουργήθηκαν 300.000 νέες θέσεις εργασίας, οι πραγματικοί μισθοί αυξάνονταν και η ανεργία μειώθηκε από το 10,5% το 2004 στο 7,7% το 2008.
Αντίθετα, η πραγματική οικονομία βρίσκεται σε κατάρρευση μετά την ανάληψη των ευθυνών από τη κυβέρνηση Παπανδρέου. Το μέσο ποσοστό μείωσης του ΑΕΠ κατά την τελευταία διετία φθάνει, αν δεν ξεπερνά το 4% (το 2011 άγγιξε το -7%) και η ανεργία έχει διπλασιαστεί σε ποσοστό που ξεπερνά το 15%.
Δημοσιονομικά Ελλείμματα και Δημόσιο Χρέος
Το 2004, η κυβέρνηση Καραμανλή παρέλαβε ελλείμματα της τάξης του 8% του ΑΕΠ και ένα δημόσιο χρέος της τάξης του 100% του ΑΕΠ. Μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες προχώρησε σε σημαντική δημοσιονομική προσαρμογή έως τα μέσα του 2007. Μετά το 2007 η προσαρμογή ανακόπηκε και εν μέρει αντιστράφηκε λόγω της κρίσης, της παγκόσμιας ύφεσης αλλά και των πολιτικών περιορισμών που ανέκυψαν στην εφαρμογή της. Σε κάθε περίπτωση όμως, η αντιστροφή αυτής της τάσης, που παρουσιάστηκε μετά την εκδήλωση της διεθνούς κρίσης, δεν διαφέρει σε σχέση με ότι έγινε στις περισσότερες χώρες της ευρωζώνης. Τα δημοσιονομικά ελλείμματα αυξήθηκαν σε ολόκληρη την ευρωζώνη. Αυτό που διαφοροποιεί την Ελλάδα, και που είναι η βάση των σημερινών προβλημάτων, είναι το υψηλό δημόσιο χρέος της, κάτι που δεν δημιούργησαν αλλά κληρονόμησαν οι κυβερνήσεις Καραμανλή. Αυτό που οδήγησε την Ελλάδα στη δίνη της κρίσης ήταν οι χειρισμοί της κυβέρνησης Παπανδρέου και όχι οι πολιτικές της κυβέρνησης Καραμανλή, ο οποίος είχε προεκλογικά προειδοποιήσει για τους επερχόμενους κινδύνους.
Εκεί που υπήρξαν και εξακολουθούν να υπάρχουν προβλήματα είναι στο ζήτημα των εκτός προϋπολογισμού δημοσίων δαπανών, κυρίως στην τοπική αυτοδιοίκηση, τα νοσοκομεία και τα ασφαλιστικά ταμεία.
Διαρθρωτικές Μεταρρυθμίσεις
Στην περίοδο 2004-2008 οι κυβερνήσεις Καραμανλή προχώρησαν σε σημαντικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Τη φορολογική μεταρρύθμιση, σημαντικές αποκρατικοποιήσεις, τις συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, την ένταξη της Ελλάδας στην ψηφιακή εποχή, τη μεταρρύθμιση της λειτουργίας των ΔΕΚΟ, το Εθνικό Πρόγραμμα Περιφερειακής Ανάπτυξης, τη δημιουργία του Εθνικού Ταμείου Κοινωνικής Συνοχής (βλ. αναλυτικό υπόμνημα). Οι μεταρρυθμίσεις αυτές είχαν σημαντικές θετικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη και την απασχόληση.
Κοινωνική Πολιτική
Κατά την περίοδο 2004-2008, οι κυβερνήσεις Καραμανλή μείωσαν την ανεργία, δημιούργησαν τις προυποθέσεις για πραγματική βελτίωση των μισθών, ενίσχυσαν τα εισοδήματα των χαμηλοσυνταξιούχων και τα επιδόματα ανεργίας, μείωσαν τη φορολογική επιβάρυνση για τα μεσαία εισοδήματα και στήριξαν τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Με τις πολιτικές αυτές ενισχύθηκε η οικονομική ανάπτυξη και η απασχόληση και στηρίχθηκαν τα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα.
Φορολογική Πολιτική και Φορολογικά Έσοδα
Οι φοροειπρακτικοί μηχανισμοί είχαν καταρρεύσει από το 2000 έως το 2004. Αυτή ήταν η κατάσταση την οποία παρέλαβε η κυβέρνηση Καραμανλή.
Από το 2000, και χωρίς να μειωθούν οι φορολογικοί συντελεστές, τα έσοδα από την άμεση και την έμμεση φορολογία μειώθηκαν από 23,3% του ΑΕΠ στο 20,0% το 2003 και στο 19,6% το 2004. Υπήρξε μια συνολική απώλεια εσόδων της τάξης του 3,7% του ΑΕΠ.
Αντιθέτως, μεταξύ 2004 και 2008, και παρά τις μεγάλες μειώσεις των φορολογικών συντελεστών στην άμεση φορολογία, τα φορολογικά έσοδα αυξήθηκαν κατά 0,8% του ΑΕΠ. Οι φοροεισπρακτικοί μηχανισμοί βελτιώθηκαν, για αυτό και δεν υπήρξαν απώλειες εσόδων από τη μείωση των φορολογικών συντελεστών.
Η Διεθνής Κρίση του 2008
Η κυβέρνηση Καραμανλή κατά το 2008 κινήθηκε πριν εκδηλωθεί η δεύτερη και σοβαρότερη φάση της κρίσης, στις 15 Σεπτεμβρίου 2008, με μέτρα για τη διεύρυνση της φορολογικής βάσης, τον έλεγχο των δημοσίων δαπανών, την εγγύηση των καταθέσεων, την προστασία των δανειοληπτών, την ενίσχυση της ρευστότητας και την προστασία των χαμηλόσυνταξιούχων, των ανέργων και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Παρά τα μέτρα αυτά όμως, η πρωτοφανής διεθνής κρίση έπληξε και την ελληνική οικονομία, όπως και όλες τις χώρες του κόσμου, προκαλώντας ύφεση και διεύρυνση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων, ιδίως στο τελευταίο τρίμηνο του 2008 και κατά το 2009.
Η Δημοσιονομική Απογραφή και τα Στατιστικά Στοιχεία
Η δημοσιονομική απογραφή του 2004, που αποτελούσε άλλωστε ρητή προγραμματική δέσμευση της Νέας Δημοκρατίας το 2004, έγινε άψογα από την Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία σε συνεργασία με την ΕΣΥΕ, και παρουσίασε τεράστιες αποκλίσεις μεταξύ της πραγματικότητας και των στοιχείων που παρουσίαζε η τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ. Επιπλέον, ελήφθησαν σημαντικά μέτρα για την ενίσχυση της αξιοπιστίας και της διαφάνειας των δημοσιονομικών στοιχείων, όπως η γενικευμένη έρευνα της ΕΣΥΕ για τα οικονομικά αποτελέσματα των φορέων της γενικής κυβέρνησης, η σύσταση διυπουργικής επιτροπής για τον ενδελεχή έλεγχο των προϋπολογισμών και ισολογισμών τους, η ένταξη των ειδικών λογαριασμών στον προϋπολογισμό, η συνεχής συνεργασία με τις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας για τη βελτίωση της ακρίβειας των στοιχείων. Προβλήματα ακρίβειας των στοιχείων ασφαλώς παρέμεναν και παραμένουν, κυρίως σε σχέση με τις εκτός κρατικού προϋπολογισμού δαπάνες των φορέων της γενικής κυβέρνησης, αλλά αυτά είναι πολύ περιορισμένα σε σχέση με το παρελθόν, και σε καμμία περίπτωση η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας δεν «παραποιούσε» στατιστικά στοιχεία. Παραποίηση στατιστικών στοιχείων καταγγέλθηκε για την κυβέρνηση Παπανδρέου, με την πρόχειρη και αστήρικτη αναθεώρηση του Οκτωβρίου του 2009, από στελέχη όχι μόνο της ΕΣΥΕ επί κυβέρνησης Καραμανλή, αλλά και από στελέχη της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής που διόρισε η κυβέρνηση Παπανδρέου.
Ελπίζω τα στοιχεία αυτά να είναι χρήσιμα στο έργο της Επιτροπής σας.
Γιώργος Αλογοσκούφης
Υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών, 2004-2008
