Το πρώτο τμήμα του δικαστηρίου, το οποίο ήταν αφιερωμένο στην Αθηνά Παλλάδα είχε ανακαλυφθεί τη δεκαετία του 1960 στις οδούς Μακρή και Αθανασίου Διάκου. Ο αρχαιολόγος Ιωάννης Τραυλός που το εντόπισε επιβεβαίωσε ότι επρόκειτο για το Δικαστήριο επί Παλλαδίω εξετάζοντας την είσοδό του.
Στη διάρκεια πρόσφατων ανασκαφών της Γ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων ήρθε στην επιφάνεια και το νότιο τμήμα του δικαστηρίου.
Οι ανασκαφές από τους αρχαιολόγους Χρήστο Κοντοχρήστο και Αντωνία Κοκκολιού προσφέρουν πιο ολοκληρωμένη εικόνα για το κτήριο, το οποίο φαίνεται πως ήταν πιόσχημο και είχε τη μορφή στοάς, στο εσωτερικό της οποίας γίνονταν οι δίκες.
Ανάλογες κατόψεις απαντώνται και αλλού στην αρχαία Αγορά, όπως στην εμπορική Στοά του Αττάλου και στην Ποικίλη Στοά που επίσης χρησίμευε ως δικαστήριο.
Το Δικαστήριο επί Παλλαδίω λειτούργησε από τα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. και μέχρι τα ρωμαϊκά χρόνια. Πρωτύτερα, κατά τη γεωμετρική εποχή, ο χώρος χρησιμοποιούνταν ως νεκροταφείο παιδιών.
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα κινητά ευρήματα, μεταξύ των οποίων πήλινα όστρακα
και μία χάλκινη ψήφος. Όπως φαίνεται στο δικαστήριο στήνονταν πήλινες κάλπες, μέσα στις οποίες έριχναν οι δικαστές την ψήφο τους, υπέρ ή κατά της υπόθεσης.
Στο φως ήρθαν επίσης χάλκινα νομίσματα του 4ου αιώνα π.Χ., τα οποία βοήθησαν στη χρονολόγηση του χώρου, αλλά και γραφίδες των δικαστών.
Το 2008 είχαν έρθει στο φως τα μαρμάρινα λεοντοπόδαρα που στήριζαν το βάθρο στο οποίο πιθανολογείται ότι καθόταν ο δικαστής.
Η ανωδομή του βάθρου δεν βρέθηκε, ωστόσο αντίστοιχα βάθρα έχουν βρεθεί ολόκληρα στη Δήλο, οπότε υπάρχει πλήρης εικόνα της μορφής τους.
Το δικαστήριο βρισκόταν σε κεντρικό σημείο των Αθηνών, κοντά σε διάφορες οδικές αρτηρίες της αρχαιότητας.
Σύμφωνα με τη μυθολογία, στους ναούς της θεάς Αθηνάς υπήρχε ένα ξύλινο ειδώλιο, το «Παλλάδιο», το οποίο έφτιαξε η θεά Αθηνά, στη μνήμη της φίλης της Παλλάδας, κόρης του Τρίτωνος, την οποία τραυμάτισε θανάσιμα καθώς έπαιζαν.
Σε κοντινό ιερό, το οποίο δεν έχει εντοπιστεί μέχρι σήμερα, λατρεύονταν η Αθηνά Παλλάδα και ο Δίας.
Στο Δικαστήριο επί Παλλαδίω δικάζονταν μόνο διέπρατταν φόνο εξ αμελείας. Σε μικρή απόσταση βρισκόταν και το Δικαστήριο επί Δελφινίω, όπου δικάζονταν οι «δίκαιοι» φόνοι, δηλαδή όσοι διαπράττονταν σε περίπτωση μοιχείας ή κατά τη διάρκεια πολεμικών αγώνων.
Ωστόσο, το μεγαλύτερο δικαστήριο της αθηναϊκής πολιτείας ήταν το δικαστήριο της Ηλιαίας, όπου γινόταν οι δικαστές επιλέγονταν με κλήρωση. Η Ηλιαία βρισκόταν στους χώρους της Αγοράς, όπου ήταν συγκεντρωμένες οι κύριες πολιτικές, διοικητικές και νομοθετικές λειτουργίες του αθηναϊκού κράτους. Αναφορά στον τρόπο λειτουργίας των δικαστηρίων κάνει ο Αριστοτέλης στην «Αθηναίων Πολιτεία».
Η πληθώρα των δικαστηρίων του αθηναϊκού κράτους και το γεγονός ότι δεν υπήρχε οργανωμένο σώμα δικαστών, κατηγόρων ή συνηγόρων, αλλά ο κάθε πολίτης μπορούσε να βρεθεί σε κάποια από αυτές τις θέσεις, καθιστούν τη δικανική δραστηριότητα κεντρικό στοιχείο του αθηναϊκού κράτους, ιδιαίτερα κατά τον 4ο αιώνα π.Χ.
erroso.blogspot.com
