Ο δημοσιογράφος, γκαλερίστας και σύμβουλος τέχνης Νίκος Σταθούλης, που ο ίδιος ο Ιόλας...
επέλεξε ως βιογράφο του, κυκλοφόρησε αυτές τις ημέρες και κατά δέσμευσή του 25 χρόνια μετά τον θάνατό του, την «αυθεντική βιογραφία» του από τις εκδόσεις Οδός Πανός, με σκοπό την αποκατάσταση της μνήμης του ανδρός που ο Πικάσο αποκαλούσε «μετρ».
«Η μόνη αιώνια πράξη είναι η τέχνη. Όλα τα άλλα έρχονται και παρέρχονται», υποστήριζε ο Αλέξανδρος Ιόλας και σε αυτήν ακριβώς αφιέρωσε όλη του την ζωή. Συναναστράφηκε με την ελίτ της διανόησης τόσο σε Ευρώπη, όσο και σε Αμερική. Από τον Καβάφη, τον Σικελιανό και τον Μητρόπουλο έως την Νουρέγιεφ, την Μαργκοτ Φοντέϊν που διατεινόταν ότι "όποιος δεν επισκέπτεται την γκαλερί του στη Ν.Υόρκη είναι σαν να έχει έλθει στην Ελλάδα και να μην εχει δει την Ακρόπολη", τον Πικάσο, τον Ζαν Κοκτώ, την Θεοδώρα Ρουσβελτ, τον Φρανσουά Μιτεράν, την Τζάκι Ωνάση.
Καθιέρωσε καλλιτέχνες και έδωσε στο έργο τους τεράστια χρηματιστηριακή αξία, όπως τον Μαγκρίτ, τον Μαξ Ερνστ, τον Αντυ Γουόρχολ, τον ντε Κίρικο, αλλά και τον Τσαρούχη, τον Κώστα Τσόκλη, τον Τάκι, τον Χατζηκυριάκο-Γκίκα κα.
Ο ίδιος εξηγούσε την γενναιοδωρία του απέναντι στους καλλιτέχνες : «στους ανθρώπους γύρω μου θέλω να δίνω ευκαιρίες, σαν κι αυτές που έδωσε σε μένα η ζωή». Επέβαλλε καλλιτεχνικά ρεύματα, όπως αυτό του σουρεαλισμού και της ποπ αρτ. Εξυμνήθηκε από τον διεθνή τύπο (Le Monde : ο Αλέξανδρος Ιόλας ήταν ο μεγάλος Αφυπνιστής). Το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Ν.Υόρκης τον τίμησε ως ευεργέτη του.
Ηταν ένας διορατικός συλλέκτης, αλλά κι ένας ευφυέστατος έμπορος με αλάνθαστο καλλιτεχνικό κριτήριο. Παρ΄ότι «εμπνευσμένος τσιγγάνος», επέλεξε να ζήσει τα τελευταία χρόνια της ζωής του στην Ελλάδα για ένα και μόνο λόγο. Γιατί ήταν ερωτευμένος με το ελληνικό πνεύμα. Θέλησε να προσφέρει όλη του την περιουσία δωρεά στο ελληνικό κράτος, να δημιουργήσει ένα Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Αθήνα κι αντ΄αυτού έπεσε βορά στον λαϊκισμό της δεκαετίας του '80.
Μέχρι σήμερα, 25 χρόνια μετά τον θάνατό του, το όνομά του μέσα στα γεωγραφικά όρια της Ελλάδας εγείρει ποικιλία αντιδράσεων, και οι σκιές παραμένουν. Στο εξωτερικό παρόλα αυτά είναι ξεκάθαρη η αξία του ως ηγετική μορφή της τέχνης.
Το σίγουρο πάντως είναι ότι ο Αλέξανδρος Ιόλας όσο αμφιλεγόμενος κι αν ήταν ως προσωπικότητα, ήταν αναμφισβήτητα ο γενναιόδωρος Μαικήνας του 20ου αιώνα.
Ο Νίκος Σταθούλης μίλησε στο 5dnews και μοιράστηκε τα συναισθήματά του από την καθοριστική για την ζωή του γνωριμία με τον Ιόλα, όπως και ποια ήταν η αχίλλειος πτέρνα του, αλλά και το μότο ζωής του, καθώς και η διδαχή του για τις επόμενες γενιές. Ολη η συνέντευξη έχει ως εξής :
-Περίμενες 25 ολόκληρα χρόνια για να γράψεις την βιογραφία του Αλέξανδρου Ιόλα. Εκ των πραγμάτων αυτή η υπόσχεση φαντάζει τεράστιο βάρος. Πώς το κράτησες και πώς δεν λοξοδρόμησες ποτέ ;
-Ήταν όντως ένα βάρος 25 χρόνια να κρατώ όσα μου εμπιστεύθηκε ο Αλέξανδρος Ιόλας
Ωστόσο το 1994, επτά χρόνια από τον θάνατό του κυκλοφόρησε μια περίληψη από τις εκδόσεις :Νέα Σύνορα-Αντώνης Λιβάνης” η οποία τροφοδότησε την έρευνα για τη ζωή του Αλέξανδρου Ιόλα με στοιχεία είναι αλήθεια ελάχιστα. Ωστόσο 25 μετά τελικά το κοινό ήταν πιο έτοιμο να αποδεχτεί τη φυσιογνωμία του Ιόλα και τα του αποδώσει το κύρος που αρμόζει σε πρόσωπα του μύθου.
Ήταν σοφό από πλευράς του Αλέξανδρου Ιόλα να κυκλοφορήσει η βιογραφία του 25 χρόνια από τον θάνατό του. Γιατί η γραφή είναι απαλλαγμένη από συναισθηματικές εξάρσεις οι οποίες θα άλλαζαν το χαρακτήρα του. Και για το κοινό είναι καλύτερα, γιατί ξαναπιάνει στα χέρια του το ίδιο πρόσωπο με τρόπο διαφορετικό.
-Τώρα που εκδόθηκε η βιογραφία του, τι νοιώθεις πλέον ; Ανακούφιση ή χαρά γιατί εκπλήρωσες τον σκοπό σου ;
-Νοιώθω αναμφισβήτητα μια ανακούφιση αλλά και ευθύνη γιατί η ζωή του Αλέξανδρου Ιόλα ήταν μυθιστορηματική.
-Λέξη-λέξη, όπως λέμε step by step, θα ήθελα να μου δώσεις όλη την …λίστα των συναισθημάτων που βίωσες από την στιγμή που άκουσες για τον Ιόλα, τον γνώρισες, στη συνέχεια τον έζησες και τον κουβάλησες ως ανάμνηση μέχρι σήμερα.
-Στην αρχή σάστισα. Έπειτα τρόμαξα. Έπρεπε να συνηθίσω τον ίδιο πρώτα. Στη πορεία γητεύθηκα. Με τον διασυρμό του εκνευρίστηκα. Ύστερα σιώπησα. Μετά με τη λεηλασία αγανάκτησα. Περίμενα 25 χρόνια να έρθει η ώρα όπου μια υπέρτατη ζυγαριά θα κρίνει θύτες και θύματα. Η ώρα αυτή έφθασε.
-Όταν ζεις δίπλα σε μία προσωπικότητα τέτοιου βεληνεκούς, αισθάνεσαι μικρός ή ανακαλύπτεις την αξία της ύπαρξής σου ;
-Δίπλα σε μια τέτοια προσωπικότητα ανδρώνεσαι. Δεν έχεις το δικαίωμα να μην αντιλαμβάνεσαι την ευθύνη που έχει μέσα της ο χώρος της Τέχνης. Με τους καλλιτέχνες γίνεσαι πιο υπεύθυνος. Γιατί -όπως κι αυτοί- γεννιέσαι και πεθαίνεις κάθε μέρα. Πολύ περισσότερο, όταν παρατηρείς από κοντά τον μέντορά τους να γίνεται Μέντορας της ίδιας σου της ζωής.
-Είχε απίστευτες αρετές ο Ιόλας. Είχε όμως και εξαιρετικά ελαττώματα. Εσύ που τον έζησες και τον αγάπησες, μπορούσες όλες αυτές τις αντιθέσεις να τις κατανοήσεις, να τις δικαιολογήσεις ίσως ή σε ενόχλησαν ποτέ και τις παρεξήγησες;
-Ήταν ακραίος ο Ιόλας. Δε μπορούσε να είναι μέσος άνθρωπος. Σαφώς και είχε ελαττώματα. Αλλά έτσι είναι. Τον αγαπάς τον φίλο σου με τα ελαττώματα του. Αλλά ποτέ δε τον παρεξήγησα γιατί ήταν πολύ πιο πάνω από οποιαδήποτε καθημερινότητα το επίπεδό του.
-Ηταν τυχερός άνθρωπος ο Ιόλας ;
-Τη τύχη μόνος του τη προκαλούσε κάθε μέρα. Δεν άφηνε λεπτό να περάσει ανεκμετάλλευτο. ”Τη τύχη σου μόνος σου τη προκαλείς” μου έλεγε.
-Ηθελε προσπάθεια πολλή για να σταθείς πλάϊ του;
-Ήταν μια άσκηση η θητεία μου δίπλα στον Αλέξανδρο Ιόλα .Και όταν έζησα από κοντά τη περίοδο του διασυρμού του κατάλαβα τον τρόπο με τον οποίο η Σταύρωση γίνεται Ανάσταση.
Όντως τον σταύρωσαν τον Αλέξανδρο Ιόλα. Δημοσιογράφοι χίλιες φορές κατώτεροί του και πολιτικοί ανίκανοι να προφέρουν το όνομα του Ρενέ Μαγκρίτ, τσάκισαν μια φυσιογνωμία που χάραξε τη τύχη της τέχνης του εικοστού αιώνα.
-Όταν τον γνωρίσες ήταν ήδη πολύ μεγάλος ηλικιακά. Είχε αλλάξει γνώμη για κάποιον , θεωρώντας ότι τον είχε αδικήσει με την κρίση του ;
-Υπήρξε υπερβολικός στις κρίσεις του, όπως έγινε με τον Γιάννη Τσαρούχη στον οποίο αργότερα ζήτησε συγνώμη. Αλλά δε συχώρεσε ποτέ την απληστία του Κώστα Τσόκλη.
-Γιατί ήταν τόσο παθιασμένος με την Ελλάδα; Μήπως άραγε γιατί ήταν το πεπρωμένο του ; ΄Εφυγε πικραμένος με την Ελλάδα που αγάπησε κι εκείνη τον λοιδώρησε;
Ήταν παθιασμένος με την Ελλάδα γιατί για τον ίδιο αποτελούσε την μεγαλύτερη Ιδέα της ανθρωπότητας . Ήθελε να ζήσει στους μύθους της. Αλλά τελικά έζησε τη Τραγωδία της .Πέθανε πικραμένος από τη συμπεριφορά των συμπολιτών του, αυτός που σαν πολίτης του κόσμου έχαιρε τιμών όπου κι αν πήγαινε.
-Δημοσιογράφος εσύ ο ίδιος, γνωρίζοντας σε κάποιες περιπτώσεις από κοντά τους συναδέλφους που ασκούσαν έντονη κριτική στον Ιόλα, πώς ένοιωθες που την ίδια μέρα ενός άσχημου δημοσιεύματος εσύ βρισκόσουν δίπλα του και ζούσες τις αντιδράσεις του ; Είχε προσωπικό κόστος η επιλογή σου να είσαι φίλος του;
-Με τον διασυρμό του, κατάλαβα από πολύ νωρίς ότι Δημοσιογραφία, Δυστυχία και Διαφθορά, αρχίζουν από Δ. Γιατί και εγώ, σχεδόν παιδί τότε, διασύρθηκα πρόστυχα από την Αυριανή και κανένας απολύτως δε με προστάτευσε. Ακόμα και το ότι υπήρξα φίλος και συνεργάτης του, το πλήρωσα ακριβά.
-Ενας άνθρωπος που ζούσε την ζωή τόσο έντονα και ολοκληρωτικά, αντιλήφθηκες ποτέ να έχει φόβο θανάτου ;
-Όχι. Ποτέ δε πίστευε στη έννοια του θανάτου. Νόμιζε ότι η ιδέα του θανάτου αγγίζει μόνο τους άλλους. Γι αυτο δεν δημιούργησε Ίδρυμα η διαθήκη.
-Είχε αχίλλειο πτέρνα ; Και ποιά ήταν;
-Τη μόνη θύελλα στη ζωή του τη προκαλούσε η αδερφή του Νίκη Σταιφελ με την οποία σταμάτησα να επικοινωνώ λίγες μέρες μετά τον θάνατό του.
-Υπάρχουν πράγματα από τον Ιόλα που κρατάς μόνο για τον εαυτό σου ;
-Ναι. Υπάρχουν πράγματα που κρατώ για μένα και τα οποία σαφώς δεν αφορούν το κοινό.
-Ποιο ήταν το μότο ζωής του Ιόλα ; Ποιο το δικό σου μότο μετά την γνωριμία σου με τον Ιόλα ;
-Το μότο του ήταν “Αύξου αεί”. Το δικό μου...”Ιόλα η Τίποτα”
-Σε πιάνει ζάλη κυριολεκτικά από την αφήγηση για τις επαφές του με ο,τι πιο λαμπερό και φωτεινό πνεύμα από την Ευρωπη υπήρχε την εποχή της δράσης του. Σε έπιανε κι εσένα ίλιγγος ζώντας από κοντά του ;
-Γιατί ήταν ένας ίλιγγος όντως, να ζεις δίπλα του και να ακολουθείς το καθημερινό του πρόγραμμα, αφού σχεδόν η μισή του ζωή ήταν μέσα σε ενα αεροπλάνο
-Όλα αυτά που έλεγε για τους έλληνες πολιτικούς, αλλά και για τον ελληνικό λαό είναι συγκλονιστικά. Από την εποχή του αυριανισμού που βίωσε στο πετσί του εκείνος, πέρασαν όμως 25 χρόνια. Και τώρα βιώνουμε όλοι μαζί πιά στιγμές ..Αποκάλυψης. Τι νοιώθεις γι΄αυτό ;
-Τους πολιτικούς, από τότε που γνώρισε τον Αντρέ Μαλρώ τους σύγκρινε όλους με το ανάστημά του. Αυτό το ανάστημα δε το συνάντησε στην Ελλάδα . Αντίθετα έβλεπε τον πρωθυπουργό της Ανδρέα Παπανδρέου να είναι κολλητός με τον Κουρή...
-Ποια είναι η διδαχή του Ιόλα που αφορά και θα έπρεπε να λάβουν υπ΄όψιν τους οι νεοέλληνες ;
-Η διδαχή του είναι.. “Είμαστε φτωχοί σε όλα. Είμαστε όμως πλούσιοι στο Φώς. Εκεί είμαστε πολιτογραφημένοι.” Ίσως εκεί να κρύβεται και η λύτρωση...
