Δεν πρέπει να συγχέουμε τη σχολική φοβία με τις αρνητικές αντιδράσεις που εκδηλώνει το παιδί όταν πηγαίνει για πρώτη φορά στο σχολείο. Ο φόβος για το άγνωστο στην αρχή της σχολικής ζωής είναι απολύτως φυσιολογικός και η άρνηση του παιδιού να πάει σχολείο συνήθως υποχωρεί μετά από λίγο χρονικό διάστημα. Ούτε όμως πρέπει να θεωρούμε κάποιους πραγματικούς και συγκεκριμένους φόβους που εκδηλώνει το παιδί για το σχολείο ως φοβία , όπως ο φόβος για κάποιο συμμαθητή του που το κακομεταχειρίζεται ή ο φόβος για κάποιο διαγώνισμα.
Η σχολική φοβία χαρακτηρίζεται από έντονο ψυχικό άγχος για το σχολείο που δεν δικαιολογείται από τα πραγματικά γεγονότα και εκφράζεται ως απέχθεια προς το σχολικό περιβάλλον. Στις επόμενες ηλικίες πιθανότατα θα εκδηλωθεί ως φυγή από επαγγελματικές και άλλες υποχρεώσεις και ευθύνες.
Η φοβία για το σχολείο μπορεί να εκδηλωθεί με ποικίλους τρόπους:
– απροθυμία, διστακτικότητα ή και κατηγορηματική άρνηση του παιδιού να πάει στο σχολείο
– συμπτώματα αντικοινωνικής συμπεριφοράς λίγο πριν φύγει το παιδί για το σχολείο όπως εκρήξεις θυμού, επιθετικότητα
– άρνηση του παιδιού να φάει το φαγητό του ή ιδιοτροπίες στο φαγητό του
– ψυχοσωματικές διαταραχές όπως πονοκέφαλοι, στομαχόπονοι, εμετοί, ενούρηση, εγκόπρηση, νυχτερινοί εφιάλτες
– πολλές δικαιολογίες που προβάλλει το παιδί για να μην πάει σχολείο, όπως ότι ο δάσκαλος είναι κακός, τα μαθήματα είναι βαρετά και δύσκολα, οι συμμαθητές του δεν το θέλουν, γεγονότα που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.
Γενικότερα τα παιδιά που είναι πιο επιρρεπή στο να απουσιάζουν από το σχολείο είναι τα παιδιά που είναι φοβισμένα και συνεσταλμένα όταν είναι έξω από το σπίτι και μακριά από τους δικούς τους. Ωστόσο εκδηλώνουν εντελώς αντίθετη συμπεριφορά μέσα στο σπίτι. Είναι πολλές φορές πεισματάρικα και απαιτητικά με τους γονείς τους και έχουν μεγάλη ισχυρογνωμοσύνη. Το κύριο χαρακτηριστικό των παιδιών που αρνούνται να πάνε στο σχολείο είναι το έντονο άγχος καθώς πιστεύουν ότι δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν σε διάφορες καταστάσεις που θα αντιμετωπίσουν εκτός σπιτιού.
Βασική αιτία της σχολικής φοβίας θεωρείται πως είναι η εκδήλωση ενός μόνιμου άγχους αποχωρισμού. Γενικότερα το παιδί από την αρχή της ζωής του αναπτύσσει μία σταθερή συναισθηματική σχέση (προσκόλληση) αρχικά με τη μητέρα του και αργότερα με τα άλλα πρόσωπα του άμεσου περιβάλλοντός του.
Δύο χαρακτηριστικές αντιδράσεις προσκόλλησης είναι το άγχος προς τα ξένα πρόσωπα που εμφανίζεται περίπου στον 7ο μήνα και σταδιακά υποχωρεί ως τον 15ο μήνα και το άγχος του αποχωρισμού που νιώθει το παιδί όταν αποχωρίζεται το πρόσωπο με το οποίο έχει αναπτύξει προσκόλληση που εμφανίζεται γύρω στον 11ο μήνα και εξαφανίζεται περίπου στον 18ο μήνα.
Στις οικογένειες που η μητέρα είναι υπερπροστατευτική, το παιδί δεν ενθαρρύνεται να γίνει αυτόνομο και να αποκτήσει πρωτοβουλίες με αποτέλεσμα να εξαρτάται έντονα από τη μητέρα του. Σε μία τέτοια σχέση αλληλεξάρτησης μεταξύ μητέρας και παιδιού ,το άγχος του αποχωρισμού αντί να εξαφανιστεί μετά τον 1 ½ πρώτο χρόνο ζωής του παιδιού, γίνεται μόνιμο και συνεχώς αυξάνεται.
Η ένταξη του παιδιού στο σχολείο αποτελεί απειλή για αυτή την ιδιαίτερη σχέση μητέρας -παιδιού, με αποτέλεσμα τόσο η μητέρα όσο και το παιδί να νιώθουν έντονο άγχος και ανασφάλεια.
Η υπερπροστατευτική μητέρα στη σκέψη πως το παιδί θα φύγει μακριά της νιώθει μοναξιά και ψυχικό κενό και κρατάει το παιδί συναισθηματικά δέσμιο και στην ουσία αποθαρρύνει το παιδί της να πάει στο σχολείο αφού δέχεται με προθυμία οποιαδήποτε κατάσταση βοηθήσει το παιδί της να παραμείνει στο σπίτι. Ανάλογη είναι και η αντίδραση του εξαρτημένου παιδιού.
Το άγχος του αποχωρισμού λοιπόν μετατοπίζεται από το πραγματικό πρόβλημα που είναι η απομάκρυνση από το σπίτι και τη μητέρα σε ένα ουδέτερο αρχικά ερέθισμα που είναι το σχολείο με αποτέλεσμα το παιδί να εκδηλώνει σχολική φοβία. Η φοβία αυτή έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να εκδηλωθεί όταν συνυπάρχουν και δυσμενείς συνθήκες στο σχολείο (αυστηρός δάσκαλος, τάξεις με πολλά παιδιά).
Η σχολική φοβία χρειάζεται να αντιμετωπιστεί με μία πολύπλευρη και συντονισμένη θεραπευτική αγωγή που να περιλαμβάνει διορθωτική διδασκαλία αλλά και κατάλληλη συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία που θα απευθύνονται τόσο στο ίδιο το παιδί όσο και στα άλλα πρόσωπα του άμεσου ή έμμεσου περιβάλλοντος του.
medicalnews.gr
