για να διορθωθεί ένα ιστορικό ατόπημα αλλά και ως στοιχειώδης ένδειξη συμπαράστασης στη δοκιμαζόμενη από την κρίση Ελλάδα.
«Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Λονδίνου αποτελούν μια μοναδική ευκαιρία να διορθώσουμε επιτέλους ένα μεγάλο λάθος». Έτσι ξεκινά την ανακοίνωση που εξέδωσε πριν μερικές μέρες ο Στίβεν Φράι επανερχόμενος στο θέμα της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο. Ο Φράι είναι ο πιο πρόσφατος - και σίγουρα ο πιο επίμονος κρίκος στη μακρά αλυσίδα βρετανών «ελληνιστών» (συχνά εκκεντρικών και εστέτ κατά την παράδοση του Μπάιρον) που έχουν εκφραστεί κατά καιρούς υπέρ της «επανένωσης» των Γλυπτών που εκλάπησαν από το λόρδο Ελγιν το 1806. Η σχετική λίστα των προσωπικοτήτων από τη Βρετανία έχει αυξηθεί σημαντικά από την ίδρυση του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης και τα τελευταία χρόνια περιλαμβάνει γνωστούς ηθοποιούς (μεταξύ άλλων τους Σον Κόνερι, Ιαν Μακ Κέλεν, Τζούντι Ντεντς, Τζούλι Κρίστι, Φιόνα Σο, Βανέσα Ρέντγκρεϊβ και Εμα Τόμσον) αλλά και πολιτικούς, όπως τον πρώην δήμαρχο του Λονδίνου Κεν Λίβινγκστον, ακόμα και τον πρίγκιπα Κάρολο. Ο Φράι ζητά την επείγουσα ευαισθητοποίηση της βρετανικής κυβέρνησης στο ζήτημα της επιστροφής των μνημείων εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου ως στοιχειώδη πράξη συμπαράστασης στον ελληνικό λαό που βιώνει την πιο σκοτεινή ώρα της πρόσφατης Ιστορίας του, αλλά και ως φόρο τιμής στη μνήμη ενός άλλου επιφανούς Βρετανού που κατ' επανάληψη είχε γράψει υπέρ της «επανένωσης», του διάσημου συγγραφέα και αρθρογράφου Κρίστοφερ Χίτσενς, ο οποίος πέθανε πέρσι τον Δεκέμβριο στα 62 του.
Ηθοποιός, συγγραφέας, σεναριογράφος, σκηνοθέτης, παρουσιαστής, αρθρογράφος, ποιητής, κωμικός, αλλά και μέλος του Δ.Σ. της ποδοσφαιρικής ομάδας Νόριτς Σίτι, ο 55χρονος Φράι, αποτελεί τον ζωντανό ορισμό της αεικίνητης και πνευματώδους πολυπραγμοσύνης ως «αναγεννησιακού» τύπου διανοούμενος, που έχει περάσει με επιτυχία από όλες σχεδόν τις πτυχές της καλλιτεχνικής και μιντιακής δραστηριότητας τόσο στην πατρίδα του όσο και στις ΗΠΑ.
Η πρόσφατη ανακοίνωση την οποία ο Φράι απέστειλε στις εφημερίδες είναι ουσιαστικά μία σύνοψη του αρκετά μακροσκελούς - και ιδιαίτερα φορτισμένου συναισθηματικά εξαιτίας της πρόσφατης απώλειας του Κρίστοφερ Χίτσενς - κειμένου που είχε γράψει λίγο πριν τα Χριστούγεννα με παραλήπτη τη βρετανική κυβέρνηση. Το κείμενο είχε τον τίτλο «Μια ταπεινή πρόταση» και μεταξύ άλλων αναφέρεται στα εξής επιχειρήματα υπέρ της επιστροφής των μνημείων:
«… Έχω να υποβάλω μια ταπεινή πρόταση η οποία θα μπορούσε συγχρόνως να αποτελέσει φόρο τιμής στη μνήμη του Κρίστοφερ Χίτσενς, να βελτιώσει τη χαμηλή μας υπόληψη στην ηπειρωτική Ευρώπη και να μας επιτρέψει να βοηθήσουμε αγαπημένους φίλους στην πιο δύσκολη στιγμή τους… Ο Παρθενώνας, αυτό το δωρικό αριστούργημα στον λόφο της Ακρόπολης των Αθηνών, είναι ίσως το πιο όμορφο και σίγουρα το πιο διάσημο μνημείο στον κόσμο, και η επιρροή του βρίσκεται παντού στο σύγχρονο κόσμο… Εκτός από την παιδεία, τη δημοκρατία, τη δικαιοσύνη και βέβαια την αρμονία φόρμας στη γλυπτική και την αρχιτεκτονική, χρωστάμε επίσης στους Έλληνες ευγνωμοσύνη για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, και ως γνωστόν οι επόμενη Ολυμπιακοί θα διεξαχθούν στο Λονδίνο το ερχόμενο καλοκαίρι, κάτι που με χαροποιεί ιδιαίτερα όχι μόνο επειδή αγαπώ τον αθλητισμό, αλλά κι επειδή αντανακλαστικά παίρνω θέση απέναντι στους κυνικούς, πεσιμιστές και όσους θέλουν να χαλάνε τη γιορτή των άλλων… Είμαι επίσης ενθουσιασμένος και χαρούμενος επειδή η συγκεκριμένη περίσταση - η μεγαλύτερη τακτική συγκέντρωση ανθρώπων στον πλανήτη - προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία:
Α) να κατευνάσουμε το πνεύμα του μεγάλου Χίτσενς,
Β) να εξιλεωθούμε, εν μέρει έστω, για τις πρόσφατες ισοπεδωτικές ταπεινώσεις μας στο ευρωπαϊκό πεδίο,
Γ) να επανορθώσουμε ένα μεγάλο ιστορικό λάθος,
Δ) να εκφράσουμε την αλληλεγγύη, τη συμπάθεια και την πίστη μας στην Ελλάδα και τα ιδανικά που μας χάρισε.
Η Ελληνική Δημοκρατία σήμερα βρίσκεται σε πρωτοφανή αναστάτωση εξαιτίας μιας ταπεινωτικής κρίσης χρέους που έχει φέρει την Ελλάδα στα πρόθυρα της απόλυτης καταστροφής. Αυτό το περήφανο, όμορφο έθνος, για το οποίο ο Μπάιρον έδωσε τη ζωή του, βιώνει μια κατάσταση όχι και τόσο διαφορετική από αυτή για την οποία εκείνος θρηνούσε όταν η χώρα βρισκόταν κάτω από τον οθωμανικό ζυγό…
Τι μεγαλύτερη και ευγενέστερη χειρονομία θα μπορούσε να γίνει προς την Ελλάδα, ειδικά από τη στιγμή που πριν δυόμισι χρόνια το νέο εξαιρετικό Μουσείο της Ακρόπολης άνοιξε τις πύλες του; Μια τέτοια πράξη φιλίας, ενίσχυσης και εκδήλωσης εμπιστοσύνης στο μέλλον της κοιτίδας της δημοκρατίας θα ήταν πραγματικά τόσο κομψή (σ.σ. «classy» είναι ο προσδιορισμός που χρησιμοποιεί)…
Ο Κρίστοφερ Χίτσενς είχε ορίσει κάποτε τον μορφωμένο άνθρωπο ως κάποιον που γνωρίζει τα όρια της γνώσης του. Ο δικός του φιλελληνισμός προερχόταν από το μεγάλο δώρο που χάρισε σε όλους μας ο ελληνικός πολιτισμός - το δικαίωμα να αμφιβάλλεις, να επικαλείσαι τη λογική και να είσαι ανοικτός σε ερωτήματα. Να γνωρίζουμε πόσα λίγα γνωρίζουμε. Να έχουμε περιέργεια για τους εαυτούς μας…».
Το χρονικό ενός πλιάτσικου
Από τους 97 σωζόμενους λίθους της ζωφόρου του Παρθενώνα, οι 56 βρίσκονται σήμερα στο Λονδίνο και οι 40 στην Αθήνα. Από τις 64 μετόπες, οι 15 εκτίθενται στην αγγλική πρωτεύουσα και οι 48 στην Αθήνα. Και από τις 28 σωζόμενες μορφές των αετωμάτων, οι 19 βρίσκονται στο Λονδίνο και οι 9 στην Αθήνα. Ολα άρχισαν το 1799, όταν ο λόρδος Ελγιν διορίστηκε πρεσβευτής της Μεγάλης Βρετανίας στην Υψηλή Πύλη της Κωνσταντινούπολης. Μέσα στον επόμενο χρόνο έστειλε τεχνίτες του στην Αθήνα -τμήμα τότε της οθωμανικής αυτοκρατορίας - για να λάβουν εκμαγεία για τη διακόσμηση της έπαυλης του λόρδου στη Σκωτία.
Ανήκει ίσως στις λεπτομέρειες της πολύκροτης ιστορίας, όμως την εποχή εκείνη δεν είχε διανοηθεί τη δυνατότητα να αφαιρέσει γλυπτά από την Ακρόπολη. Μόνο όταν η Μ. Βρετανία συμμάχησε με τον σουλτάνο εναντίον της Γαλλίας, «εξαργύρωσε» ο Ελγιν την εύνοια προς το πρόσωπό του για να αποκτήσει τη συλλογή από αρχαιότητες. Με πολλές δωροδοκίες σε Αθήνα και Κωνσταντινούπολη, έπεισε τους οθωμανούς αξιωματούχους να σιωπήσουν όσο τα συνεργεία του αφαιρούσαν τα τμήματα του γλυπτού διακόσμου του Παρθενώνα. Ο Έλγιν πάντως ποτέ δεν εξασφάλισε επίσημη άδεια από τον ίδιο τον σουλτάνο.
Τα συνεργεία του εργάστηκαν τελικά στην Ακρόπολη από το 1801 έως το 1804.
Η μεταφορά με πλοία των ανεκτίμητης αξίας αρχαιοτήτων στην Αγγλία αντιμετώπισε δυσκολίες, αφού περιφέρονταν από λιμάνι σε λιμάνι. Στο Λονδίνο τοποθετήθηκαν σε διάφορες αποθήκες αφού ο Ελγιν είχε χάσει την περιουσία του, εξαιτίας των τεράστιων ποσών που δαπάνησε για τα συνεργεία, τη μεταφορά των γλυπτών και τις δωροδοκίες, ώστε να του είναι αδύνατο να τα στεγάσει σε δικό του χώρο. Ύστερα από την υποθήκευση της συλλογής του από το βρετανικό κράτος, αναγκάστηκε να πουλήσει τα Γλυπτά στην κυβέρνηση, η οποία και τα μετέφερε το 1816 στο Βρετανικό Μουσείο.
Πριν από την τελική συναλλαγή, είχε ανατεθεί σε ειδική εξεταστική επιτροπή να μελετήσει τα στοιχεία της υπόθεσης και τα πορίσματά της τέθηκαν υπόψη του Κοινοβουλίου.
Κατά τη διάρκεια της κοινοβουλευτικής συνεδρίας ακούστηκαν οι πρώτες σκέψεις για την επιστροφή των Γλυπτών.
