Για πάνω από 2.500 χρόνια, ο άνθρωπος αισθάνεται ευτυχής βρίσκοντας χρυσοφόρα κοιτάσματα. Μόνο πρόσφατα όμως έχουμε αντιδράσεις στην εκμετάλλευση του πολύτιμου και «ευγενούς» αυτού μετάλλου. Αντιδράσεις που, όπως στην περίπτωση της TVX στη Χαλκιδική, έχουν λάβει τη μορφή ενός πολύχρονου αγώνα για την προστασία του περιβάλλοντος της περιοχής. Θα αναρωτηθεί, λοιπόν, κανείς γιατί εμφανίζονται αντιδράσεις με «καθυστέρηση» χιλιετιών.
Η απάντηση είναι απλή. Οι τεχνικές εξόρυξης έχουν αλλάξει ανά τους αιώνες και συνεπώς και οι επιπτώσεις από την εκμετάλλευση των χρυσοφόρων κοιτασμάτων είναι πλέον διαφορετικές.
Ήταν μόλις τη δεκαετία του 1960 όταν άρχισε να εφαρμόζεται σε μεγάλη και μαζική κλίμακα η τεχνική απόπλυσης των χρυσοφόρων ορυκτών με κυανιούχες ενώσεις. Και είναι η συσσωρευμένη εμπειρία τεσσάρων δεκαετιών που δικαιολογεί τις σημερινές αντιδράσεις.
Η βραχεία έκθεση σε κυανιούχες ενώσεις μπορεί να βλάψει το κεντρικό νευρικό σύστημα, να προκαλέσει καρδιαγγειακές παθήσεις και, σε ακραίες περιπτώσεις, να επιφέρει κώμα και θάνατο.
Η μακροχρόνια έκθεση σε μικρές δόσεις κυανιούχων προκαλεί ερεθισμούς των ματιών, ναυτίες, κεφαλαλγίες και βλάβες του θυρεοειδούς. Πρώτα θύματα της έκθεσης στις τοξικές ενώσεις του κυανίου είναι πάντα οι ίδιοι οι εργαζόμενοι στα μεταλλεία χρυσού.
Στις αρχές του 2000, ένα από τα χειρότερα ατυχήματα σε μεταλλεία χρυσού αναστάτωσε την κεντρική Ευρώπη. Μια μείζων διαρροή κυανιούχων αποβλήτων της εταιρείας Aurul, στην Baia Mare της Ρουμανίας, θανάτωνε το 95% περίπου των ψαριών του παρακείμενου ποταμού. Κουφάρια από κύκνους, κορμοράνους, αλεπούδες και άλλα ζώα συμπλήρωναν το σκηνικό του θανάτου. Οι αρχές απαγόρευσαν τους κατοίκους να χρησιμοποιούν όλες τις πηγές νερού σε μεγάλη ακτίνα γύρω από την πληγείσα περιοχή.
Αιτία του ατυχήματος ήταν μια έντονη βροχόπτωση που οδήγησε σε ρήξη του φράγματος στο οποίο κατέληγαν τα υγρά απόβλητα της εταιρείας. Εκατό χιλιάδες κυβικά αποβλήτων διέφυγαν στο περιβάλλον. Μαζί τους και 120 τόνοι κυανιούχων ενώσεων. Η ειρωνεία είναι πως το φράγμα κατασκευάστηκε μόλις το 1998-99. Ηταν, δηλαδή, σύγχρονο και τηρούσε όλες τις προδιαγραφές. Οι μελετητές του ήταν περήφανοι για την πρωτοπόρο τεχνολογία και καθησύχαζαν τους κατοίκους για τυχόν ατυχήματα και επιβάρυνση του περιβάλλοντος και της υγείας τους. Όπως ακριβώς και στην περίπτωση της TVX. Όπως στις δεκάδες περιπτώσεις χρυσωρυχείων στα οποία είχαμε σοβαρά ατυχήματα.
Ο κατάλογος που ακολουθεί είναι ενδεικτικός και περιλαμβάνει λίγα μόνο από τα ατυχήματα της τελευταίας δεκαετίας: 1992-Κολοράντο ΗΠΑ, 1993-Ισημερινός, 1994-Ν. Αφρική, 1995-Γουιάνα, 1996-Φιλιππίνες, 1998-Κιργιστάν και Ισπανία, 2000-Ρουμανία και Αυστραλία.
Η αλήθεια είναι πως η έκπλυση με κυανιούχα κάνει δυνατή την εκμετάλλευση κοιτασμάτων με μικρότερη περιεκτικότητα σε χρυσό και αυξάνει έτσι τη μακροχρόνια απόδοση της επένδυσης. Προφανώς υπάρχουν και εναλλακτικές τεχνικές (π.χ. έκπλυση με άνθρακα, φυγοκεντρικοί διαχωριστές). Τεχνικές, όμως, που δεν εγγυώνται πάντα τα μέγιστα δυνατά κέρδη στις εμπλεκόμενες εταιρείες.
Οι εταιρείες χρυσού αντικρούουν, βέβαια, όλα τα παραπάνω και επιμένουν πως όχι μόνο στη δική τους περίπτωση δεν θα υπάρξουν ατυχήματα, αλλά είναι προς το συμφέρον όλων η εκμετάλλευση των χρυσοφόρων κοιτασμάτων.
Επιζητούν έτσι τη συναίνεση των κατοίκων, αφού η σιωπή των τελευταίων είναι χρυσός.
Ας σημειώσουμε ότι στην περιοχή της Baia Mare, μιας περιοχής με 150.000 κατοίκους, ο μέσος όρος ζωής είναι 12 χρόνια μικρότερος από το μέσο όρο της χώρας. Πόσο χρυσάφι αξίζει άραγε ένας χρόνος ζωής;
Η απάντηση είναι απλή. Οι τεχνικές εξόρυξης έχουν αλλάξει ανά τους αιώνες και συνεπώς και οι επιπτώσεις από την εκμετάλλευση των χρυσοφόρων κοιτασμάτων είναι πλέον διαφορετικές.
Ήταν μόλις τη δεκαετία του 1960 όταν άρχισε να εφαρμόζεται σε μεγάλη και μαζική κλίμακα η τεχνική απόπλυσης των χρυσοφόρων ορυκτών με κυανιούχες ενώσεις. Και είναι η συσσωρευμένη εμπειρία τεσσάρων δεκαετιών που δικαιολογεί τις σημερινές αντιδράσεις.
Η βραχεία έκθεση σε κυανιούχες ενώσεις μπορεί να βλάψει το κεντρικό νευρικό σύστημα, να προκαλέσει καρδιαγγειακές παθήσεις και, σε ακραίες περιπτώσεις, να επιφέρει κώμα και θάνατο.
Η μακροχρόνια έκθεση σε μικρές δόσεις κυανιούχων προκαλεί ερεθισμούς των ματιών, ναυτίες, κεφαλαλγίες και βλάβες του θυρεοειδούς. Πρώτα θύματα της έκθεσης στις τοξικές ενώσεις του κυανίου είναι πάντα οι ίδιοι οι εργαζόμενοι στα μεταλλεία χρυσού.
Στις αρχές του 2000, ένα από τα χειρότερα ατυχήματα σε μεταλλεία χρυσού αναστάτωσε την κεντρική Ευρώπη. Μια μείζων διαρροή κυανιούχων αποβλήτων της εταιρείας Aurul, στην Baia Mare της Ρουμανίας, θανάτωνε το 95% περίπου των ψαριών του παρακείμενου ποταμού. Κουφάρια από κύκνους, κορμοράνους, αλεπούδες και άλλα ζώα συμπλήρωναν το σκηνικό του θανάτου. Οι αρχές απαγόρευσαν τους κατοίκους να χρησιμοποιούν όλες τις πηγές νερού σε μεγάλη ακτίνα γύρω από την πληγείσα περιοχή.
Αιτία του ατυχήματος ήταν μια έντονη βροχόπτωση που οδήγησε σε ρήξη του φράγματος στο οποίο κατέληγαν τα υγρά απόβλητα της εταιρείας. Εκατό χιλιάδες κυβικά αποβλήτων διέφυγαν στο περιβάλλον. Μαζί τους και 120 τόνοι κυανιούχων ενώσεων. Η ειρωνεία είναι πως το φράγμα κατασκευάστηκε μόλις το 1998-99. Ηταν, δηλαδή, σύγχρονο και τηρούσε όλες τις προδιαγραφές. Οι μελετητές του ήταν περήφανοι για την πρωτοπόρο τεχνολογία και καθησύχαζαν τους κατοίκους για τυχόν ατυχήματα και επιβάρυνση του περιβάλλοντος και της υγείας τους. Όπως ακριβώς και στην περίπτωση της TVX. Όπως στις δεκάδες περιπτώσεις χρυσωρυχείων στα οποία είχαμε σοβαρά ατυχήματα.
Ο κατάλογος που ακολουθεί είναι ενδεικτικός και περιλαμβάνει λίγα μόνο από τα ατυχήματα της τελευταίας δεκαετίας: 1992-Κολοράντο ΗΠΑ, 1993-Ισημερινός, 1994-Ν. Αφρική, 1995-Γουιάνα, 1996-Φιλιππίνες, 1998-Κιργιστάν και Ισπανία, 2000-Ρουμανία και Αυστραλία.
Η αλήθεια είναι πως η έκπλυση με κυανιούχα κάνει δυνατή την εκμετάλλευση κοιτασμάτων με μικρότερη περιεκτικότητα σε χρυσό και αυξάνει έτσι τη μακροχρόνια απόδοση της επένδυσης. Προφανώς υπάρχουν και εναλλακτικές τεχνικές (π.χ. έκπλυση με άνθρακα, φυγοκεντρικοί διαχωριστές). Τεχνικές, όμως, που δεν εγγυώνται πάντα τα μέγιστα δυνατά κέρδη στις εμπλεκόμενες εταιρείες.
Οι εταιρείες χρυσού αντικρούουν, βέβαια, όλα τα παραπάνω και επιμένουν πως όχι μόνο στη δική τους περίπτωση δεν θα υπάρξουν ατυχήματα, αλλά είναι προς το συμφέρον όλων η εκμετάλλευση των χρυσοφόρων κοιτασμάτων.
Επιζητούν έτσι τη συναίνεση των κατοίκων, αφού η σιωπή των τελευταίων είναι χρυσός.
Ας σημειώσουμε ότι στην περιοχή της Baia Mare, μιας περιοχής με 150.000 κατοίκους, ο μέσος όρος ζωής είναι 12 χρόνια μικρότερος από το μέσο όρο της χώρας. Πόσο χρυσάφι αξίζει άραγε ένας χρόνος ζωής;
