Τα μυστικά του μηχανισμού των Αντικυθήρων

Το βιβλίο του καθηγητή της Φυσικής Διαστήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών και διευθυντή του Εργαστηρίου Αστροφυσικής... Ξενοφώντα Μουσά, με τίτλο «Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων», το οποίο εκδόθηκε από την Ένωση Ελλήνων Φυσικών το 2011, παρουσιάστηκε χθες το βράδυ σε εκδήλωση που διοργάνωσε η Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Ευγενίδου, σε συνδυασμό με σχετική έκθεση.

Το βιβλίο αποτελεί βασικό οδηγό στα μυστήρια του αστρονομικού Μηχανισμού, ο οποίος έχει χαρακτηρισθεί το πιο εξελιγμένο δείγμα που έχει διασωθεί από την αρχαία ελληνική τεχνολογία και επιστήμη.

Μετά το τέλος της εκδήλωσης, πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια της έκθεσης «Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων και η Ιστορία της Ελληνικής Αστρονομίας», η οποία θα διαρκέσει από τις 23 Μαΐου έως τις 17 Ιουνίου με ελεύθερη είσοδο για το κοινό και ώρες λειτουργίας 09:30-21:00 καθημερινά (εξαιρούνται οι επίσημες αργίες).

Η έκθεση, την οποία επιμελήθηκε ο ίδιος ο κ. Μουσάς, παρουσιάζει το Μηχανισμό των Αντικυθήρων και την εξέλιξη της αρχαίας ελληνικής αστρονομίας. Μεταξύ άλλων, παρουσιάζονται δύο αλληλεπιδραστικά μοντέλα του μηχανισμού (κατασκευασμένα από τον καθηγητή Μάνο Ρουμελιώτη και την καλλιτέχνιδα Αμαλία Πορλίγκου), ενώ προβάλλεται σύντομη ταινία του Νίκου Γιαννόπουλου και εκθέτονται τρισδιάστατες αλληλεπιδραστικές φωτογραφίες του Tom Malzbender, καθώς και ένα μπρούτζινο ομοίωμα του Μηχανισμού, κατασκευής του μαθηματικού Διον. Κριάρη.

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων, που σήμερα εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, θεωρείται ο αρχαιότερος υπολογιστής και συγχρόνως ένα πολύπλοκο αστρονομικό όργανο, «πλανητάριο» και πιθανώς αστρονομικό ρολόι. Είναι πολύ πιο προηγμένος από τα αστρονομικά ρολόγια που εμφανίσθηκαν στη Δυτική Ευρώπη μετά το 14ο αι. Ο Μηχανισμός, σύμφωνα με τον κ. Μουσά, παρέχει αδιάσειστες αποδείξεις ότι οι Έλληνες είχαν αναπτύξει υψηλού επιπέδου επιστήμη και τεχνολογία βασισμένες σε γνώσεις των νόμων της φυσικής και σε μαθηματικά, πολύ ανώτερα από ό,τι εκτιμούσε μέχρι πρόσφατα η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα.

Σύμφωνα με το συγγραφέα, ο Μηχανισμός κατασκευάσθηκε από Έλληνες επιστήμονες, πιθανότατα μεταξύ του 150 π.Χ. και του 100 π.Χ. Οι διαστάσεις του είναι περίπου 32Χ22Χ7 εκατοστά και διατηρήθηκε επί 23 αιώνες, παρόλο που διαβρώθηκε από το θαλασσινό νερό, καθώς βρέθηκε σε ναυάγιο στα Αντικύθηρα, από Συμιακούς δύτες, το 1901-'2. Το πλοίο ήταν γεμάτο με θησαυρούς που μεταφέρονταν από την Ελλάδα στη Ρώμη.

Ο Μηχανισμός λειτουργεί με προσεκτικά σχεδιασμένα και κατασκευασμένα γρανάζια που εκτελούν συγκεκριμένες μαθηματικές πράξεις, καθώς κινούνται γύρω από άξονες. Τα γρανάζια, που κινούν δείκτες, περιστρέφονται έτσι ώστε να περιγράφουν τις κινήσεις των αστρονομικών φαινομένων. Μεταξύ άλλων, ο μηχανισμός προβλέπει τις εκλείψεις της Σελήνης και του Ηλίου, ενώ προσδιόριζε πότε θα γίνονταν οι Ολυμπιακοί και οι άλλοι αγώνες.
Η λειτουργία και η χρήση του Μηχανισμού, ο οποίος έχει παρουσιασθεί σε πολλές εκθέσεις σε όλο τον κόσμο, μελετήθηκε με τη βοήθεια τρισδιάστατων τομογραφιών που ελήφθησαν με ειδικό μηχάνημα (Xtek Systems).
ΑΠΕ-ΜΠΕ