Το θαλάσσιο οικοσύστημα αποτελεί τη ναυαρχίδα της Βιοποικιλότητας δεδομένου ότι περίπου το 90% των ζώντων φυτικών και ζωικών οργανισμών και μικροοργανισμών (πλαγκτονικοί και βενθικοί οργανισμοί, ψάρια, θαλάσσια θηλαστικά, θαλάσσια ορνοθοπανίδα, παράκτιοι οργανισμοί) ζει και αναπαράγεται στο θαλάσσιο και παράκτιο περιβάλλον, το οποίο καλύπτει το 71% της επιφάνειας του πλανήτη μας. Μάλιστα, στον εορταστικό τόμο των Ηνωμένων Εθνών για τους Ωκεανούς, επισημαίνεται χαρακτηριστικά ότι «υπάρχουν περισσότερα θαλάσσια ζωικά και φυτικά είδη από ότι αστέρια στο σύμπαν».
Η διατήρηση των θαλάσσιων και παράκτιων οικοσυστημάτων και Βιοποικιλότητας αποτελεί σημαντικό παράγοντα για τη διατροφική, πνευματική, κοινωνική και οικονομική ευημερία τόσο των παράκτιων κοινοτήτων όσο και γενικότερα της ανθρωπότητας.
Μια πληθώρα, νομικά δεσμευτικών και μη, κειμένων έχουν αποτελέσει αντικείμενο συμφωνίας μεταξύ των χωρών προκειμένου να προστατευτεί και να διατηρηθεί για τις μελλοντικές γενιές ο θαλάσσιος αυτός πλούτος. Ενδεικτικά αναφέρονται η Σύμβαση για την Βιολογική Ποικιλότητα η οποία κατατέθηκε για υπογραφή κατά τη συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον και την ανάπτυξη που διεξήχθη στο Ρίο ντε Τζανέιρο το 1992 και τέθηκε σε ισχύ το 1993. Μέχρι σήμερα η εν λόγω Σύμβαση απαριθμεί 193 συμβαλλόμενα κράτη. Μέσω της Σύμβασης, για πρώτη φορά γίνεται αποδεκτό το γεγονός ότι η διατήρηση της βιολογικής ποικιλότητα συνιστά ζήτημα «κοινού ενδιαφέροντος» για την ανθρωπότητα και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της αναπτυξιακής διαδικασίας.
Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει και στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS, Α116-120) του 1982, η οποία αναθέτει τη θεμελιώδη υποχρέωση και ευθύνη για την προστασία και διατήρηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος στα κράτη.
Σε περιφερειακό επίπεδο, ιδιαίτερα σημαντική για τη χώρα μας είναι η Σύμβαση της Βαρκελώνης, που υιοθετήθηκε από τις χώρες της Μεσογείου και την τότε ΕΟΚ το 1976 με σκοπό το συντονισμό των δράσεών τους και τη λήψη όλων των κατάλληλων μέτρων για την πρόληψη, καταπολέμηση και εξάλειψη της ρύπανσης της Μεσογείου αλλά και τη βελτίωση του θαλασσίου και παρακτίου περιβάλλοντος. Το 1995, τα Κράτη-Μέλη υιοθέτησαν την τροποποιημένη Σύμβαση, με τίτλο «Σύμβαση για την Προστασία του Θαλασσίου Περιβάλλοντος και της Παράκτιας Περιοχής της Μεσογείου», ενώ έχουν επιπλέον υιοθετηθεί επτά θεματικά Πρωτόκολλα όπως πχ το Πρωτόκολλο για τις Ειδικά Προστατευόμενες Περιοχές και τη Βιοποικιλότητα στη Μεσόγειο.
Το Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ) είναι αρμόδιο για τα θέματα χερσαίας, παράκτιας και θαλάσσιας Βιοποικιλότητας. Τα τελευταία χρόνια αποτελεί βασική προτεραιότητα του ΥΠΕΚΑ η διαχείριση και διατήρηση του τεράστιου αυτού φυσικού πλούτου.
Με το νόμο 3937/2011 προωθείται η βιώσιμη διαχείριση και αποτελεσματική διατήρηση της Βιοποικιλότητας, ως πολύτιμου, αναντικατάστατου και σπουδαίας σημασίας εθνικού κεφαλαίου. Τόσο ο νόμος όσο και η υπό ολοκλήρωση εθνική στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα αποτελούν τα βασικά εργαλεία της χώρας μας για την αποτελεσματική προστασία της πανίδας, της χλωρίδας και των οικοτόπων της.
Η Ελλάδα είναι χώρα προικισμένη με ιδιαίτερη βιολογική κληρονομιά. Διαθέτει ένα δίκτυο από 419 περιοχές Natura, οι οποίες καταλαμβάνουν πλέον του 27,3% της χερσαίας και του 6,1% της θαλάσσιας έκτασής της. Πολλές από αυτές είναι ήδη προστατευόμενες από την ελληνική νομοθεσία και άλλες από διεθνείς και περιφερειακές συνθήκες, όπως αυτή του Ραμσάρ.
Εμβληματικά είδη για τη θαλάσσια Βιοποικιλότητα της πατρίδας μας είναι η θαλάσσια χελώνα Caretta caretta και η μεσογειακή φώκια Monachus monachus, για τα οποία έχουν θεσμοθετηθεί τα εθνικά θαλάσσια πάρκα της Ζακύνθου και της Αλοννήσου. Επίσης προχωρά η θεσμοθέτηση της σημαντικής περιοχής για τη φώκια στη Βόρεια Κάρπάθο-Σαρία, με την ανάρτηση για διαβούλευση του σχετικού σχεδίου Προεδρικού Διατάγματος.
Επιπρόσθετα, τον Ιούλιο του 2011, με το Ν.3983/2011 «Εθνική στρατηγική για την προστασία και διαχείριση του θαλάσσιου περιβάλλοντος – Εναρμόνιση με την οδηγία 2008/56/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 17ης Ιουνίου 2008 και άλλες διατάξεις» υιοθετήθηκε το πλαίσιο για την εφαρμογή της Εθνικής Θαλάσσιας Στρατηγικής, σε εφαρμογή του οποίου έχει ήδη αρχίσει η εκπόνηση του πρώτου έργου προκαταρκτικής αξιολόγησης της κατάστασης των θαλασσίων οικοσυστημάτων και καθορισμού των ποιοτικών προτύπων και στόχων. Το έργο θα ολοκληρωθεί έως το καλοκαίρι του 2012 και η έκθεση αξιολόγησης θα δημοσιοποιηθεί και θα υποβληθεί στην ΕΕ σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα της Οδηγίας.
Τέλος, παράλληλα με τις γενικότερες δράσεις του Υπουργείου για τη προστασία του υδάτινου περιβάλλοντος, αναπτύσσονται πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που εμφανίζονται σε συγκεκριμένες προστατευόμενες θαλάσσιες και παράκτιες περιοχές. Συγκεκριμένα, έχουν ενταχθεί στο ΕΠΠΕΡΑΑ έργα σημαντικού προϋπολογισμού για την προώθηση προγραμμάτων ολοκληρωμένης διαχείρισης σε περιοχές με ευαίσθητα υδατικά συστήματα, συμπεριλαμβανομένων περιοχών που έχουν χαρακτηρισθεί ως ύδατα κολύμβησης και παράκτιες περιοχές ευαίσθητες στην παρουσία θρεπτικών ουσιών, των περιοχών που χαρακτηρίζονται ως ευάλωτες ζώνες, των περιοχών Natura για την προστασία οικοτόπων ή ειδών καθώς και περιοχών για τις οποίες έχουν θεσπιστεί ειδικά προγράμματα μέτρων (π.χ. όρμος Θεσσαλονίκης, Παγασητικός, Μαλιακός, Αμβρακικός, παραλιακές περιοχές Ηλείας).
Πέρα όμως από τις όποιες θεσμικές δράσεις της πολιτείας, η διατήρηση της Βιοποικιλότητας αφορά όλους εμάς. Η Βιοποικιλότητα είναι ένα πολύτιμο εθνικό κεφάλαιο και επίκεντρο εθνικών πολιτικών, παράλληλα όμως συνιστά το μέλλον, το οποίο πρέπει να διαχειριστούμε και να διαφυλάξουμε αναλλοίωτο για τα παιδιά μας.
